Morgunblaðið - 24.05.1989, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. MAÍ 1989
27
ÞIIMGBRÉF
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
Ríkísútgjöld 1988
28,2% af laiidsframleiðslu
Stærra hlutfall en áður
Fram kom í greinargerð fjármálaráðherra um ríkisfjármál
1988 að útgjöld A-hluta ríkissjóðs vóru 7.200 m.kr. umfram
tekjur.
Samtals nam eyðslan 71.583 m.kr., sem var 28,2% af lands-
framleiðslu ársins.
Þetta er 38% hækkun frá gjaldalið ríkissjóðs 1987, sem var
51.688 m.kr.
Meðaltalshækkun verðlags á sama tíma var u.þ.b. 25%. Eyðsl-
an óx því umtalsvert umfram verðlagsbreytingar.
I
í skýrslu fjármálaráðherra um
ríkisfjármál ársins 1988 segir
m.a. um hækkun útgjalda, um-
fram verðlagshækkanir:
„Utgjöld A-hluta ríkissjóðs á
árinu 1988 voru samtals 71.583
m.kr. Samanborið við árið 1987
nemur hækkunin 38%, en þá voru
útgjöld alls 51.688 m.kr. Þessi
hækkun er talsvert meiri en
hækkun almenns verðlags, sem
nemur um 24-25%.
Af þessari umframhækkun út-
gjalda vegur þyngst hækkun
rekstrar- og neyzlutilfærslna, sér-
staklega niðurgreiðslna, sem
skýrir tæplega helming hækkun-
arinnar. Að öðru leyti skiptist
hækkunin jafnt á vaxtagjöld,
kostnað vegna íjárfestingar og
almenn rekstrargjöld".
Útgjöld A-hluta ríkissjóðs
reyndust u.þ.b. 8.000 m.kr. hærri
en upphaflegar fjárlagaheimildir
stóðu til. Það þætti ekki eftir-
breytniverð rekstrar- eða fjár-
málastjóm í einkarekstri eða á
heimilum skattgreiðenda, sem
borga brúsann.
II
Fjármálaráðherra rekur í
skýrslu sinni helming umfra-
meyðslunnar til verðlagsbreyt-
inga. Með öðrum orðum til verð-
bólgu á íjárlagaárinu umfram það
sem fjárlagasmiðir gerðu ráð fyr-
ir.
Það er síðan athyglivert, að
verðbólga 1988 og 1989 rekur að
drjúgum hluta rætur til þess
tvíhöfða stefnuvita — löggjafar-
og framkvæmdavalds — sem að
fjárlagagerðinni stóð. Meðal ann-
ars til ríkisskatta í verði vöru og
þjónustu sem og annarra stjóm-
valdsákvarðanna, svo sem gengis-
skráningar, þótt fleira komi raun-
ar til.
Að öðm leyti tengir ráðherra
umframeyðsluna „efnahagsað-
gerðum [ríkisstjómarinnar] meiri
skuldum við Seðlabanka en ijárlög
gerðu ráð fyrir, hækkunum al-
mennra rekstrargjalda umfram
áætlun fjárlaga og verðlagsbreyt-
ingum“, eins og segir í skýrslunni.
Umframeyðslan rekur sum sé
rætur til margra úgjaldaþátta.
Þar vega þungt launa- og rekstr-
arliðir, en jafnframt „tilfærslur"
í samfélaginu, en til þeirra teljast
lífeyristryggingar, sjúkratrygg-
ingar og niðurgreiðslur búvöm.
Skuldakostnaður ríkissjóðs [vext-
ir] var og um umtalsvert hærri
en reiknað var með.
III
í greinargerð frá fjármálaráðu-
neytinu um afkomu ríkissjóðs árið
UTGJÖLD RÍKISSJÓÐS 1988
(í milljónum króna)
Sam
FJARLÖG
mmwmm
V/
lUTKOMA
25.211
28.364
Rekstrar-
og neyslu-
tilíærslur
24.281
26.471
Vaxtá
gjö(d MMttM
4.8oo Skipting útgjaida
rikissjoðs
6864
Stofnkostn.
MMM og vif
5.368
Stofn
vaxta-j
MM\
3.869
'-'iór- lilllllljy
Sri" R0kStrar'
4.127 ogneyslu _________________
tilfærsiur
Skýring á töflu
Tvær efstu súlumar [láréttar] sýna annarsvegar heimiluð launa- og
rekstrarútgjöld 1988 og hinsvegar raunútgjöld. Tvær þær næstu sýna
heimiluð og raunútgjöld rekstrar- og neyzlutilfærslna: lífeyristryggingar
(9.000 m.kr) sjúkratryggingar (5.848 m.kr), niðurgreiðslur búvöm (3.513
m.kr), útflutningsbætur búvöm (1.292 m.kr.), framlag í lánasjóð
námsmanna (1.607 m.kr.) o.fl. Tvær þær næstu sýna áæltuð og raunútgjöld
vaxta. Síðan tölur stofnkostnaðar og viðhalds. Loks fjármagnstilfærslur.
Hringurinn sýnir sömu útgjaldaþætti sem hundraðshluta af
heildarútgjöldum.
1988, dagsettri 31. janúar sl.,
segir m.a.:
„Hlutfall heildartekna af lands-
framleiðslu nam um 25,4% í fyrra
... Hlutfall heildarútgjalda var
hins vegar munn „ hærra, eða
28,2%. Þetta ár sker sig nokkuð
úr í samanburði við fyrri ár, sem
yfírleitt hafa verið í kringum
25%...“
Samkvæmt þessum orðum í
skýrslu fjármálaráðherra hafa út-
gjöld A-hluta ríkissjóðs vaxið en
ekki minnkað sem hlutfall af
landsframleiðslu næstliðið ár.
Samdrátturinn í þjóðarbúskapn-
um sagði ekki til sín með sama
hætti í ríkisbúskapnum — a.m.k.
ekki á heildina litið — og hjá al-
menningi og atvinnuvegum, sem
sátu að rýrðum skiptahlut.
IV
Skoðum í þessu sambandi
nokkrar hagtölur ársins 1988:
★ Aflaverðmæti rýmuðu í fyrsta
sinn frá árinu 1983 — eða um
2-3% að raungildi.
★ Heildarútflutningur 1988 var
4% minni en 1987.
★ Ráðstöfunartekjur heimila
vóru 20% minni 1988 en 1987.
★ Kaupmáttur ráðstöfunartekna
dróst saman um 4-5% á árinu.
★ Einkaneyzluútgjöíd, sem vax-
ið höfðu um 16% 1987, minnkuðu
um 2,5-3% 1988.
★ Fjárfestingarútgjöld, semjuk-
ustu um 19% 1987, minnkuðu um
2-3% 1988.
★ Heildarútgjöld A-hluta ríkis-
sjóðs reyndust hins vegar milli 3
og 4% hærri, sem hlutfall af lands-
framleiðslu, árið 1988 en næstlið-
in ár.
Framangreindar tölur eru allar
teknar úr greinargerð íjármála-
ráðuneytisins, dagsettri 31. jan-
úar sl„ um afkomu ríkissjóðs
1988.
Samkvæmt þessum hagtölum
ráðuneytisins sjálfs sýnist nokkuð
á skorta að ríkisstjómin hafi haft
það taumhald á ríkisútgjöldum
ársins 1988, sem samdráttur í
þjóðarbúskapnum gaf tilefni til.
Og eyðslustefna ríkisvaldsins hef-
ur fordæmisgildi út í samfélagið.
Eftir höfðinu dansa limimir, segir
máltækið.
2.500 kr. nefskattur vegna málefiia aldraðra:
Þingmenn Borgaraflokks
komu skattinum í gegn
NÝ lög um máleftii aldraðra voru samþykkt frá Alþingi síðasta
dag þingsins. Gildistöku sérstaks nefskatts, sem áætlað var að
yki tekjur ríkissjóðs um 200 miiyónir í ár var frestað til 1990.
Breytingartillaga sljómarandstæðinga um að fella skattinn nið-
ur var felld með atkvæðum sljómarþingmanna og þingmanna
Borgaraflokksins, einn Framsóknarflokksþingmaður sat hjá og
annar greiddi atkvæði með tillögunni. Jón Baldvin Hannibalsson
kveður þingmenn Alþýðuflokksins vera andsnúna þessari skatt-
lagningu.
Á síðasta degi Alþingis gekk
neðri deild Aþingis frá lögum um
málefni aldraðra. Sá liður sem
valdið hefur mestum deilum eru
ákvæði um tekjur Framkvæmda-
sjóðs aldraðra.
Hin nýju lög kveða á um sér-
stakan nefskatt, 2.500 kr. sem
lagður er á alla skattþegna frá
16 ára aldri til 70. Undanþegnir
eru þeir sem hafa lægri tekjustofn
en 530.196. Upphæðin breytist
samkvæmt byggingarvísitölu.
Meirihluti heilbrigðis- og trygg-
inganefndar neðri deildar lagði til
að gildistöku þessarar skattlagn-
ingar yrði frestað fram á árið
1990, þannig að hún taki gildi um
leið og aðrir liðir frumvarpsins.
Minnihluti nefndarinnar lagði
hins vegar til að. fallið yrði frá
þessari sérstöku skattlagningu og
yrði framkvæmdasjóðnum skap-
aðar samsvarandi tekjur með
beinu framlagi frá ríkissjóði, eins
og verið hefur undanfarin tvö ár.
í ræðu sem Geir H. Haarde,
einn flutningsmanna minnihlut-
ans, flutti sagði hann að með
frumvarpinu væri verið að taka
upp skatt sem fallið hefði niður
við gildistöku staðgreiðslukerfis-
ins Taldi hann að gagnrýni sjálf-
stæðismanna á þennan skatt hefði
orðið til þess að fallið var frá inn-
heimtu þessa skatts í ár sem hefði
haft f för með sér 200 milljóna
viðbótartekjur fyrir ríkissjóð.
Væri vert að fagna því, en eftir
stæði að búið væri að taka upp
nýjan skatt þrátt fyrir loforð sem
gefin voru við gildistöku stað-
greiðslukerfisins og Jón Baldvin
Hannibalsson, þáverandi fjár-
málaráðherra, hefði tekið undir.
Kvað Geir sjálfstæðismenn myndu
beijast gegn framkvæmd skatt-
lagningarinnar á næsta ári, því
ekki ættu að vera neinir smáskatt-
ar við hlið staðgreiðslukerfisins.
Jón Baldvin Hannibalsson ut-
anríkisráðherra sagði í umræðu
að skattur þessi væri slys; hann
væri á móti nefsköttum sem þess-
um og að Alþýðuflokkurinn myndi
gera fyrirvara varðandi skattlagn-
inguna.
Viðhaft var sérstakt nafnakall
um breytingartillögu minnihlut-
ans. Var tillagan felld með 19
atkvæðumgegn 16. Greidduþing-
menn Borgaraflokksins í deild-
inni, þau Óli Þ. Guðbjartsson,
Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir og
Benedikt Bogason, atkvæði gegn
breytingartillögunni. Alexander
Stefánsson (F/Vl) sat hjá við at-
kvæðagreiðsluna og Olafur Þ.
Þórðarson (F/Vf) greiddi atkvæði
með tiílögunni. Aðrir stjórnarliðar
greiddu atkvæði gegn breyting-
artillögu'nni.! > ■
Geir H. Haarde
í samtali við Morgunblaðið
sagði Geir H. Haarde að skattur
þessi væri trúaratriði hjá Alþýðu-
bandalaginu, en ekki væri öll nótt
úti enn og myndu þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins leggja á það kapp
á haustþingi að koma í veg fyrir
skattlagninguna, en tryggja
sjóðnum tekjur með öðrum hætti.
Benti hann af því tilefni á yfirlýs-
ingar Jóns Baldvins í umræðunni.
„Það kemur að sjálfsögðu engum
á óvart að þingmenn Borgara-
flokksins skuli hafa stutt þessa
skattlagningu, eins rækilega og
þeir hafa stutt við bakið á öllum
skattlagningaráformum ríkis-
stjórnarinnar," sagði Geir H. Ha-
arde.
Óákveðið
hver verð-
ur yfir-
dýralæknir
ENN hefúr ekki verið
ákveðið hver tekur við emb-
ætti yfirdýralæknis og hef-
ur landbúnaðarráðherra
farið fram á það við Pál
Agnar Pálsson yfirdýra-
lækni að hann gegni emb-
ættinu áfram um skeið ef
þurfa þykir.
Páll Agnar Pálsson yfir-
dýralæknir hafði óskað eftir
að láta af störfum 1. júní næst-
komandi og var starfíð auglýst
laust til umsóknar frá og með
þeim degi. Að sögn Steingríms
J. Sigfússonar landbúnaðar-
ráðherra var tínainn til að safna
saman umsóknum, fara yfír
þær og ræða við umsækjendur
of naumur. Vegna annríkis gat
ráðherrann fyrst rætt við um-
sækjendur fyrir fáum dögum.
Steingrímur sagði að nú
væri naumur tími til stefnu og
engin trygging fyrir því að nýr
maður geti tekið til starfa
umsvifalaust. Honum fannst
því vissara að færa þetta í tal
við Pál, sem tók þessari mála-
leitan vel.