Morgunblaðið - 19.07.1989, Qupperneq 30

30
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. JÚLÍ 1989
Hver fær andvirði
fj allalambsins?
eftir Jóhann
Þórðarson
Undanfarið hefur verið rekin mjög
harður árðður gegn bændum og
landbúnaði á íslandi. Þessi iðja hefur
dunið yfir með vaxandi þunga, þann-
ig að það er ofstæki næst. í þessari
herferð gegn bændum eru að sjálf-
sögðu sérfræðingar í efnahagsmál-
um auk ráðamanna þjóðarinnar. I
þessari neikvæðu umræðu hefur því
verið haldið fram að íslenskir bænd-
ur væru hinir mestu dragbítar á
íslenskt efnahagslíf og héldu hér
niðri lífskjörum með óhóflega háum
framleiðslukostnaði á landbúnaðar-
vörum. Af þessum sökum yrði að
leggja niður landbúnað á Islandi og
flytja inn landbúnaðarvörur og þá
kjöt og mjólk og mjólkurafurðir.
Þessir menn hafa ekki bent á leiðir
til að fá gjaldeyri til að greiða þessa
vöru og ekki heldur hvað ætti að
gera við þá sem vinnu misstu í
landinu við að hætta framleiðslu á
þessum vörum. Það yrði að sjálf-
sögðu langsótt, þegar litið er á það
að umtalsvert atvinnuleysi er alltaf
viðvarandi t.d. voru 64.304 atvinnu-
leysisdaga í janúarmánuði sl. hér á
landi skv. skráningu þar um.
Með grein þessari vil ég sýna fram
á að það eru ekki bændurnir einir
sem fá þá peninga sem við greiðum
fyrir afurðirnar, þar eru fleiri á jöt-
unni. Til að vera ekki of langorður
vil ég taka dæmi um verðmyndun á
kindakjöti.
Við skulum taka dæmi um hann
Jón, hann fer í afurðasölu og biður
um að fá einn kjötskrokk í verð-
flokknum DIA, en af því kjöti mun
vera mest framleitt. Hann fær 17,5
kg skrokk og biður um að hann sé
skorinn niður þannig: Af hvoru læri
er skorið sem svarar /■>, hl., hinir
partar læranna er sagaður í læris-
sneiðar, hryggurinn er sagaður í
kótelettur, bógur og framhryggur
er sagaður í grillsneiðar, slögin eru
tekin af heil til að gera úr þeim t.d.
rúllupylsu eða kæfu og afgangurinn
er sagaður í súpukjöt. Fyrir þessi
17,5 kg greiðir Jón kr. 7.071,75 en
það er í samræmi við nýjustu auglýs-
ingu frá framleiðsluráði landbúnað-
arins, sem birtist í Lögbirtingarblað-
inu 14. júní sl. þ.e. kr. 404,10 fyrir
kg-
Þegar Jón kemur heim þá langar
hann tií að vita hvað kjöt þetta hefði
kostað, ef hann hefði tínt það inn-
pakkað upp úr frystiborðum verslan-
anna. Niðurstaða hans var þessi:
4 kg lærisneiðar
á 1.037,00 kr. 4.148,00
1.920 kg lærishlutar
á 734,00 kr. 1.409,28
2.575 kg kótelettur
á 693,00 kr. 1.784,47
4 kg grillsneiðar
á 797,00 kr. 3.188,00
1,5 kg slög
á 171,00 kr. 256,00
3.505 kg súpukjöt
á 415,00 kr. 1.454,57
Samtals kr. 12.241,44
Mismunurinn er því kr. 5.169,69,
sem Jón hefur sparað með því að
haga innkaupum sínum eins og hann
gerði.
Ef Jón hefði eytt þessum kr.
5.169,69 í kjötkaupin með því að
kaupa það á hærra verðinu, þá hefði
hann þurft að auka tekjur sínar með
yfirvinnu um kr. 8.290,00 eða því
sem næst til þess að geta staðið skil
á staðgreiðsluskatti og eiga eftir
þessar 5.169,69 til að eyða í kjöt-
kaupin. Hver fær svo þessar
12.241,44 krónur, því er Svarað á
þessa leið:
Heildsöluverð er
293,90 pr.kg kr. 5.143,25
25% sölusk. í ríkissjóð
kr. 2.448,29
smásalinn fær
kr. 4.649,90
Þess skal getið að heildsöluverðið
fer til sláturleyfishafans, sem fær
niðurgreiðslu úr ríkissjóði og greiðir
síðan framleiðandanum sinn hlut,
sláturkostnað og til hinna ýmsu
sjóða. Framleiðandinn þarf svo að
greiða allan kostnað við framleiðsl-
una t.d. fóðuröflun, kaup og viðhald
véla, byggingu og viðhald húsa o.fl.
Skv. verðlagsgrv. 1/10 1988 fær
bóndinn 308,77 pr. kg.
Af þessu sést að það eru ekki
íslenskir bændur, sem eru aðal-
áhrifavaldar í verðmyndun á kinda-
kjöti, þar eiga fleiri hlut að máli, sem
hljóta að þurfa að fá sitt, þó kjötið
væri flutt inn frá útlöndum.
Um árabil hefur starfað hér svo-
kölluð markaðsnefnd landbúnaðar-
ins. Starf hennar á að vera að stuðla
að aukinni sölu á landbúnaðarafurð-
um. Því miður hefur árangur af
starfí hennar orðið mjög neikvæður
hvað sölu á kindakjöti snertir því
sala á kindakjöti hefur dregist mjög
saman á starfstíma hennar. Á árinu
1983 var innanlandssalan 11.018
tonn af 12.979 tonnum sem fram-
leidd voru -eða sem svarar 46,26 kg
að meðaltali á mann, en á árinu
1988 er innanlándsneyslan komin
niður í 8.301 tonn eða 33,5 kg. á
mann af heildarframleiðslu sem var
10.558 tonn árið 1988. Þetta sýnir
það að ef aðeins hefði tekist að halda
í horfinu með neyslu á kindakjöti
eins og hún var árið 1983 þa'hefði
vantað 884 tonn miðað við mann-
ijölda 1. des. 1987 en 1.087 miðað
við manníjölda 1. des 1988 til að
fullnægja eftirspurn eftir kindakjöti.
Greinilegt er að markaðsnefndin
þarf að breyta um vinnuaðferðir t.d.
með því að viðhalda og endurvekja
gamlar og grónar hefðir neytenda
við kaup og neyslu á kindakjöti. I
þessu sambandi vil ég benda á að
hér áður fyrr var það föst venja að
fólk keypti nokkurt magn af kjöti
beint úr sláturhúsi á haustin og vann
úr því eftir eigin geðþótta. Þennan
sölumöguleika er verið að eyðileggja
og starfar það ekki síst af því að
sláturhúsum hefur stórlega fækkað
Með hliðsjón af umfjöllun fjöl-
miðla og gagnrýni, sem fram hefur
komið, á lánveitingar stjórnar Hús-
næðisstofnunar ríkisins til félags-
legra íbúða á þessu ári vill stjórn
Húsnæðisstofnunar ríkisins taka
eftirfarandi fram:
Stjórnin, sem skipuð er fulltrúum
nær allra stjórnmálaflokka, fulltrú-
um ASÍ og VSÍ, var einhuga um
þær lánveitingar, sem samþykktar
voru. Stjómin hafði fjölmörg atriði
að leiðarljósi við störf sín við lán-
veitingamar og verða nokkur þeirra
rakin hér:
1. Eins og ávallt var stuðst við
húsnæðisþörf fólks sem fellur undir
markmið laganna án tillits til bú-
setu.
2. Hvort borist höfðu fullnægj-
andi, marktækar upplýsingar áður
en ákvörðun var tekin um veitingu
framkvæmdaláns.
3. Lánveitingar húsnæðismála-
stjórnar til byggingarframkvæmda
í hverju byggðarlagi síðustu 2 til 3
ár og hver fjöldi félagslegra íbúða
er í byggðarlaginu.
4. Hvort áður veittar heimildir
og veitt framkvæmdalán í hlutað-
eigandi byggðarlagi hafa verið not-
aðar eða em enn ónotaðar. Við sl.
áramót vora framkvæmdalán í hlut-
aðeigandi byggðalagi hafa verið
notaðar eða eru enn ónotaðar. Við
sl. áramót voru framkvæmdir
óhafnar við á annað hundrað íbúða,
og unnið er ötuliega að því af ráða-
mönnum. Með þessu verður erfiðara
og kostnaðarsamara að fá nýtt kjöt
að eigin vali. Hér höfum við látið
útlendinga plata okkur einu sinni
enn, því það var eftir þeirra ábend-
ingum að við fórum út í það að
byggja stór og rándýr sláturhús í
þeirri trú að þeir ætluðu að kaupa
af okkur kjöt, en það voru svik ein
og nú síðast segja hinir útlendu herr-
ar að þeir vilji ekki kaupa af okkur
kjöt vegna þess að við fóðrum Ijall-
alömbin okkar á hormónafóðri, eða
a.m.k. að við getum ekki sannað að
svo sé ekki.
Nú sitjum við upp með dýru og
stóru sláturhúsin okkar og það eyk-
ur á verðhækkanir á kjötinu.
Tölur sýna það að sláturkostnaður
í litlu húsunum er mun minni en í
þeim stóru og auðveldara er að fá
þjálfað fólk til að vinna í þeim.
Ég vil benda á að ljóst er að stjórn-
völd hafa ekki staðið nægjanlega vel
að því að niðurgreiðslur ríkissjóðs
skiluðu sér í lækkuðu vöruverði til
neytenda, að því þarf að vinna. Ég
hef þá trú að ef markaðsnefndin
mundi skipta um vinnuaðferðir að
þá mundum við ná að selja það
magn af kindakjöti, sem framleitt
er. Það sem þarf að vinna að er að
draga úr geymslu-, vaxta- og dreif-
ingarkostnaði það er hægt með því
að vinna ötullega að því að selja
kjötið á haustin í sláturtíð og veita
þá veralegan afslátt því með því
sparast stórir liðir og engir tapa á
því nema fjármagnseigendur og þeir
sem eiga geymsluhúsin. Það þarf
að kynna fólki hvemig á að fara
með kjötið og matreiða það, það er
hægt með því að gefa út leiðbeining-
ar er varða þessa þætti þá mundi
fólk fljótt finna það, að það getur
gert góð kaup í íslensku dilkakjöti.
Gott dæmi um þetta var hversu góð
sala í slátri var á sl. hausti þó 25%
matarskattur væri komin á þessa
hollu og góðu fæðu.
sem samþykkt var að veita lán til
á árinu 1988.
5. Koma í veg fyrir að „safnað
sé upp“ heimildum til byggingar
félagslegra íbúða.
6. Hvort sveitarstjórnir hafi á
síðustu misseram hafnað forkaups-
rétti á félagslegum íbúðum.
7. Staða atvinnumála almennt i
hlutaðeigandi sveitarfélagi með
hliðsjón af skýrslu Byggðastofnun-
ar sem sérstaklega var unnin fyrir
Húsnæðisstofnun ríkisins.
Lán úr Byggingarsjóði verka-
manna eru veitt til byggingar eða
kaupa á félagslegum íbúðum, vegna
verkamannabústaða, leiguibúða
sveitarfélaga og félagslegra kaup-
leiguíbúða, auk þess sem veitt eru
lán úr Byggingarsjóði ríkisins til
byggingar eða kaupa á almennum
kaupleiguíbúðum. Innan þessara
flokka eru síðan sérstaklega til-
greindar lánveitingar til íbúða fyrir
námsmenn, aldraða og öryrkja.
Umsóknir bárust m.a. frá félög-
um eldii borgara, Búseta, Þroska-
hjálp og Oryrkjabandalaginu, auk
umsókna sveitarfélaga. Fyrrnefndu
umsóknimar vora aðallega frá suð-
vesturhominu en lánveitingar til
Iandssamtaka eru merktar
Reykjavík þó það sé að sjálfsögðu
á valdi þeirra samtaka hvar á
landinu heimildir eru nýttar.
Það er því fráleitt að taka lán-
veitingar á einum tima og án sam-
Jóhann Þórðarson
„ ... því verðum við í
sameiningn að stuðla
að íslenskri framleiðslu
hverju nafni sem hún
nefhist og gera hana
sem besta og mesta. Á
þann hátt sköpum við
okkur aðstöðu til að lifa
góðu lífi á íslandi og
velfarnað fyrir alla
þegna þess.“
Ég held að við íslendingar a.m.k.
flestir höfum ekki áhuga á að fá
innflutt erlent hormónakjöt að með-
töldum salmonellusýkli, sem sagður
er viðvarandi í stórum hluta þess
kjöts sem neytt er erlendis, þeir sjóða
eða baka bara sýkilinn nógu vel svo
hann verður neysluhæfur segja tals-
menn innflutnings á kjöti. Eg held
að við höfum ekki mikinn áhuga á
honum þó hann sé vel soðinn.
Það er ljóst að ef innflutningur á
landbúnaðarvörum, þ.e. kjöt- og
mjólkurvörum, yrði leyfður og varan
eftir atvikum keypt á erlendum út-
sölummörkuðum á lágu verði, þá
mundi það þýða að landbúnaður á
íslandi mundi líða að fullu undir lok.
Ef slíkt gerðist yrði ekki auðvelt að
reisa hann við, ef ráðamönnum sner-
ist hugur, sem ég er ekki í vafa um.
Þá er nokkuð ljóst að verðið á vöru
þessari mundi hækka. Við höfum
dæmi um þetta í sambandi við inn-
flutning á grænmeti, því að um leið
hengis og bera sveitarfélög saman.
T.d. hefur almennum kaupleigu-
íbúðum verið úthlutað tvisvar með
10 mánaða millibili og samtals voru
veittar heimildir til byggingar eða
kaupa á 336 íbúðum, þar af í
Reykjavík og Reykjanesi 95 íbúðir
en í öðrum kjördæmum 241 íbúð.
Samkvæmt íbúðaspá Byggða-
stofnunar fyrir árin 1989 til 1994
kemur fram, að miðað við óbreytt
ástand sé þörfin fyrir nýbyggingar
á landinu 1.442 íbúðir á ári, þar af
í Reykjavík og Reykjanesi 1,221
íbúð en í öðrum kjördæmum 221
íbúð á ári.
Þegar skoðaðar eru lánveitingar
fyrir árin 1988 og 1989 úr Bygging-
arsjóði verkamanna og lánveitingar
ti almennra kaupleiguíbúða hafa
samtals verið veitt lán til 1.237
íbúða á þessum tveimur árum. Þar
af til Reykjavíkur og Reykjaness lán
til 675 íbúða og til annarra kjör-
dæma lán til 562 íbúða.
Á sl. vori samþykkti stjórn Hús-
næðisstofnunar ríkisins að fram-
kvæmdaheimildir sem væra ónýttar
um næstu áramót eftir að þær vora
veittar, féllu niður, og ekki yrði
lengur unnt að geyma heimildir
milli ára. Verði framkvæmdaheim-
ildir ónýttar um næstu áramót verð-
ur þeim því ráðstafað á nýjan leik.
Eftirfarandi skilmálar gilda um
afgreiðslu framkvæmdalána:
. L JFramkyæmdalán . koma til
og innlenda framleiðslan er uppseld,
þá snarhækkar verðið á innfluttu
vörunni. Við getum t.d. fengið í dag
innfluttar gulrófur á milli 140 og
150 kr. kílóið, en verðið á þeim
íslensku, þegar þær voru til var um
70-80 kr. kílóið. Auk þess eru rófur
þessar illa útlítandi, vaxbornar og
trénaðar og eru tæpast nothæfar í
skepnufóður.
Framleiðsla í hvaða landi sem er
er undirstaða undir velmegun þegn-
anna. Að sjálfsögðu þarf framleiðsl-
an að vera þess eðlis að hægt sé
að selja hana og nota. Við vitum það
að við erum með of mikið af kinda-
kjöti, en ástæðan er einfaldlega sú
að við höfum með mjög miklum
áróðri og þá ekki síst frá ráðamönn-
um og sérfræðingum, stuðlað að því
að fólk hefur dregið úr neyslu á
vöru þessari og það stórkostlega eins
og ég benti á hér að framan frá
1983 eða um rúmlega 25%. Það er
t.d. sláandi í þessum áróðri, en þar
er af mörgu að taka, þegar því er
haldið fram að kjöt reykt við dansk-
an reyk sé hollara en ef það er reykt
við íslenskan reyk — það er og hef-
ur verið margt fínt sem komið hefur
frá Danmörku, það eru ekki bara
dönsku skómir.
Ég held að það ætti að vera verð-
ugt verkefni hins nýstofnaða mann-
eldisráðs að kynna sér niðurstöður
ýmissa fræðimanna, sem benda á
að íslenskur matur er hollur. Ég las
ekki alls fyrir löngur í einhveiju blaði
að í erlenda læknablaðinu New Eng-
land Journal of Medieine hafi verið
greint frá rannsóknum breskra
lækna, sem sýndi að í lambakjöti sé
fitusýrutegund sem lækkar blóðfitu
þ.e. stearínsýra, sem vinnur upp á
móti öðrum fítuefnum. Frægt er og
það, ef við víkjum að mjólkurfi-
tunni, að eftir stríðið þegar Danir
voru að reisa sig við efnahagslega,
þá séldu þeir smjörið úr landi og
notuðu sjálfír undanrennu og mar-
garín í staðinn, urðu afleiðingarnar
þær, að mörg börn urðu b lind í
Danmörku vegna A-vítamínskorts.
Við sem búum á Islandi verðum
að gera okkur grein fyrir því að
sumt af því sem við þurfum til okk-
ar lífsviðurværis er dýrara hér í
krónum talið en erlendis. ísland gef-
ur okkur margt annað í staðinn, sem
sannir íslendingar vilja ekki sleppa,
Höfundur er lögfræðingur í
Reykjavík.
greiðslu í sem næst jöfnum fjár-
hæðum mánaðarlega á 15 mánuð-
um frá og með tilteknum upp-
hafstíma.
2. Útborgun framkvæmdaláns
er bundin því skilyrði að hlutaðeig-
andi framkvæmdaaðili sé skuldlaus
við Húsnæðisstofnun ríkisins þegar
framkvæmdir eiga að hefjast og
greiðsla lánsins þar með.
3. Framkvæmdaaðilum ber að
athuga um kaup á eldra húsnæði
til umræddra nota áður en ákvörðun
verður tekin um nýbyggingar.
4. íbúðir verði byggðar eða
keyptar í sambýlishúsum (raðhús-
um eða ijölbýlishúsum).
Meginástæðan fyrir síðbúinni af-
greiðslu umsókna á þessu ári er,
að óvissa var um viðbótarfjármagn
Byggingarsjóðs verkamanna og að
ekki er svigrúm til nýrra fram-
kvæmdalána fyrr en á síðari hluta
ársins. Því mun afgreiðsla fram-
kvæmdalánanna hefjast frá 1.
ágúst til 1. nóvember á þessu ári.
Sú ákvörðun var tekin að lánveit-
ingar til landsbyggðarinnar hæfust
í ríkari mæli á fyrri hluta tfmabils-
ins.
Stjórn Húsnæðisstofnunar ríkis-
ins mun láta gera sérstaka úttekt
á þörf fyrir félagslegt húsnæði á
landinu til næstu 4 ára, sem höfð
verður til hliðsjónar við næstu út-
hlutanir.
. Eeykjavík, 13. júlí 1989.
Húsnæðisstofhun ríkisins:
Greinargerð varðandi lán-
veitingar til félagslegra íbúða