Morgunblaðið - 18.01.1990, Qupperneq 24

24
MÖRGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. JANÚAR 1990'
Stórveldasamkomulag fastafiilltrúa í öryggisráði SÞ:
Ovíst um viðbrögð vold-
ugustu heija í Kambódíu
París, Bangkok. Reuter.
FULLTRÚUM fímm ríkja, sem eiga fastafulltrúa í öryggisráði Sam-
einuðu þjóðanna, tókst að sameinast um tillögu að friði og frjálsum
kosningum í Kambódíu á tveggja daga fimdi sem lauk í París á
þriðjudag. Gert er ráð fyrir að friðargæslulið SÞ annist eftirlit með
kosningunum og gæti þetta orðið dýrasta og umfangsmesta verkefini
sem samtökin hafa tekið að sér frá upphafi. Þetta er í fyrsta sinn
sem Kínverjar taka í mál að samtökin sendi firiðargæslulið til
Kambódíu. I samkomulaginu er ekki útskýrt nákvæmlega hvert
hlutverk gæsluliðsins eigi að vera. Óljóst er um viðbrögð voldugustu
stríðandi aðila í htndinu; kommúnistastjórnar Hun Sen, sem Yíetnam-
ar styðja, með bakhjarl í Sovétríkjunum, og kommúnistahreyfingar
Rauðu khmeranna, er Kínveijar styrkja með vopnasendingum.
Auk Kínveija áttu Sovétmenn,
Bandaríkjamenn, Bretar og Frakk-
ar fulltrúa á Parísarfundinum.
Háttsettur bandarískur embættis-
maður sagði að það færi eftir við-
brögðum stríðsaðila hve fjölmennt
friðargæsluliðið yrði, „frá fáeinum
þúsundum upp í tugi þúsunda.“
Styijöld hefur geisað } Kambódíu í
rúm 11 ár samfleytt. SÞ hafa á
undanfömum árum með góðum
árangri tekið að sér málamiðlun í
átökum við Persaf lóa, í Afganistan,
Vestur-Sahara og Suð-Vesturhluta
Afríku þar sem fulltrúar samtak-
anna sáu fyrir skömmu um fram-
kvæmd fijálsra kosninga í Namibíu.
Samkomulagið í París verður rætt
á fundi öryggisráðsins í New York
eftir hálfan mánuð.
Shianouk, fyrrum forseti
Kambódíu, er formlegur leiðtogi
þriggja hreyfinga sem beijast gegn
kommúnistastjóm Hun Sen í Pnom
Penh, höfuðborg Kambódíu. Rauðu
khmeramir em ein þessara hreyf-
inga og hafa unnið nokkra hemað-
arsigra undanfarnar vikur, hinar
tvær em and-kommúnískar. Shi-
anouk er hlynntur afskiptum SÞ
en segir um Parísarsamninginn að
samtökin verði að taka að sér alla
stjóm landsins áður en til kosninga
komi og víkja frá öllum embættis-
mönnum núverandi valdhafa um
leið og herir stjórnarandstæðinga
verði leystir upp. Einnig verði að
ganga úr skugga um að allt herlið
Víetnama sé á brott en það fullyrða
Víetnamar.
Áhrif Sovétmanna og
Kínverja
Óvíst er hvort Sovétmenn geta
fengið Víetnama til að beita sér
fyrir ofangreindum aðgerðum en
ljóst er að Hun Sen á allt sitt
undir stuðningi Víetnama. Hann
hefur ávallt harðneitað að leysa
upp stjórn sína og vill enga samn-
inga við Rauðu khmerana. Sömu-
leiðis er ekki víst að Kínverjar geti
haft hemil á þessum skjólstæðing-
um sínum, sem taldir eru hafa
drepið allt að milljón saklausra
borgara í stjórnartíð sinni á áttunda
áratugnum. Vestrænn stjórnarer-
indreki í nágrannalandinu Tælandi
segir að Rauðu khmerarnir hafi
grafið jniklar vopnabirgðir í jörð
og geti því barist lengi án aðstoðar
utan frá. Þeir gætu því staðið vel
að vígi ef eitt af ákvæðum samkom-
ulagsins í París; algert bann við
vopnasendingum til stríðandi aðila,
yrði virt. Hluti þeirrar aðstoðar,
sem vestræn ríki hafa veitt hreyf-
ingum stjómarandstæðinga, hefur
endað hjá khmerunum og hefur
þetta vakið deilur á Vesturlöndum,
ekki síst í Bretlandi, vegna fortíðar
khmeranna.
Reuter
Afmælisfrímerki
Breski frímerkjateiknarinn Jeffrey Matthews með stækkaða mynd af
nýju bresku frímerki, sem gefið var út í síðustu viku í tilefni þess að
þá voru liðin 150 ár frá útgáfu fyrstu bresku frímerkjanna, Svörtu
pennímerkjanna svonefndu. A frímerkjunum nýju eru bijóstmyndir af
Elísabetu Englandsdrottningu og Viktoríu drottningu.
■ AMSTERDAM - Hollenskir
sjómenn á 75 bátum lokuðu fyrir
nokkrum dögum skurðinum eða
innsiglingunni til Amsterdam og
vildu með því mótmæla litlum veiði-
kvótum. Stöðvuðu þeir alla umferð
um skurðinn með mótmælaaðgerð-
unum, sem eru þær mestu, sem um
getur meðal sjómanna.
■ SAN JOSE - Flugvél af gerð-
inni Aviocar, sem er 26 sæta skrúfu-
þota, fórst í fjöllum Costa Rica á
þriðjudag og bíðu allir sem um borð
voru, 17 farþegar og fjögurra
manna áhöfn, bana. Astæður
óhappsins eru óljósar en flugvélin
var á leið frá San Jose til bæjarins
Palmar Sur.
Rostropovitsj-hjónin:
Veittur sovéskur ríkis-
borgararéttur á ný
Moskvu, Washington. Reuter.
SELLÓLEIKARINN Mstislav Rostropovitsj og eiginkona hans, óperu-
söngkonan Galína Visnevskaja, hafa fengið sovéskan ríkisborgara-
rétt á ný. Þau voru svipt ríkisfangi sínu árið 1978, fjórum árum eftir
að þau yfírgáfu Sovétríkin og búsettu sig í Bandaríkjunum. Hjónin
fagna tíðindunum en segjast fyrst verða ánægð þegar rithöfiindinum
Aleksander Solzhenítsyn „fái afitur að hitta þjóð sína.“
Er Rostropovitsj-hjónin yfirgáfu
heimaland sitt báru þau því við að
frelsi til listsköpunar væri þar af
skornum skammti. Á síðastliðnu ári
sagði Rostropovitsj að hann hygðist
fara í hljómleikaferð til Sovétríkj-
anna með bandarísku Þjóðarsinfón-
íunni sem hann stjórnar. Hann
hefur áður hrósað Míkhaíl Gor-
batsjov Sovétleiðtoga fyrir umbóta-
stefnu hans sem m.a. hefur stórauk-
ið frelsi listamanna.
„Við lítum á veitingu borgara-
réttarins sem undanbragðalausa og
augljósa viðurkenningu á því að
mistök hafi áður verið gerð,“ sagði
í yfirlýsingu hjónanna í gær en
TASS-fréttastofan skýrði frá
ákvörðun forsætisnefndar Æðsta
ráðsins á þriðjudag.
Hjónin veittu Aleksander Solz-
henítsyn húsaskjól í mörg ár,
snemma á áttunda áratugnum, er
verk hans voru ýmist bönnuð eða
Mstislav Rostropovitsj.
ritskoðuð af yfirvöldum. Rithöfund-
urinn var síðar gerður útlægur og
býr nú í Vermont í Bandaríkjunum.
A- og V-Þýskaland: r
Kirkjan hlynnt sameiningu
Loccum, Austur-Berlín. Reuter.
ÆÐSTU biskupar lútersku kirlq-
unnar í Austur- og Vestur-Þýska-
landi tilkynntu í gær, að þeir
í tilkynningu norska umhverfis-
málaráðuneytisins sagði, að norr-
ænu ríkin þrjú hefðu mótmælt áætl-
unum um að kasta 50.000 tonnum
af úrgangi frá lyfjagerð í Norðursjó-
inn en Grænfriðungar hafa meðal
annars skorað á norsku stjórnina
að kæra þá bresku fyrir Alþjóða-
dómstólnum. Segja þeir, að fyrir-
ætlanir Breta bijóti í bága við
samkomulag átta ríkja um bann
við að kasta eitruðum úrgangi í
styddu sameiningu ríkjanna og
kváðust vona, að kirkjudeildirn-
ar yrðu einnig sameinaðar. Ný
Norðursjó frá og með 1. janúar
1990.
í samkomulaginu, sem gert var
fyrir tveimur árum, segir, að kasta
megi í sjóinn úrgangi eftir þennan
tíma sé hann sannanlega skaðlaus
og ekki unnt að urða hann á landi.
Bretar leyfa enn, að iðnaðarúrgangi
sé kastað í sjóinn og halda því
fram, að hann uppfylli áðurnefnd
skilyrði.
samtök í Austur-Þýskalandi ætla
að berjast fyrir þjóðaratkvæða-
greiðslu um sameiningarmálin
og helst fyrir kosningarnar í vor.
Martin Kruse, yfirmaður lútersku
kirkjunnar í Vestur-Þýskalandi, og
starfsbróðir í eystri helmingnum,
Werner Leich, segja í sameiginlegri
tilkynningu, að þeir vilji, að „þýsku
ríkin vaxi saman“ en leggja áherslu
á, að sameiningin verði að vera
innan ramma samevrópsks skiln-
ings. Þá lögðu þeir til, að stofnuð
yrði samstarfsnefnd um sameiningu
kirknanna.
Ný samtök í Austur-Þýskalandi,
Þýsk eining, hafa hvatt til, að hald-
in verði þjóðaratkvæðagreiðsla um
sameiningu þýsku ríkjanna og ætla
að hefja undirskriftasöfnun henni
til framdráttar. Þá segir formaður
austur-þýska jafnaðarmanna-
f lokksins, Ibrahim Böhme, að f lokk-
ur sinn vilji einnig efna til þjóðarat-
kvæðagreiðslu um þetta mál og
beri hann sigur úr býtum í kosning-
unum í vor muni strax verða hafist
handa við stofnun sambandsríkis.
Norðursjór verði
ekki sorphauffur
Ósló. Reuter. ^^
NORÐMENN, Svíar og Danir hafa formlega mótmælt við bresku
stjórnina áætlunum hennar um að kasta iðnaðarúrgangi í
Norðursjó. Hefur verið óskað sérstaks fundar um þetta mál.