Morgunblaðið - 07.03.1990, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 7. MARZ 1990
Minning:
Guðmundur Bern-
harðsson frá Astúni
Fæddur 10. nóvember 1899
Dáinn 18. nóvember 1989
Laugardaginn 18. nóvember
barst til mín sú fregn að frændi
minn og vinur Guðmundur Bern-
harðsson frá Ástúni væri allur.
Hann hélt upp á níræðisafmælið
sitt 10. nóvember glaður og hress
en svona er lífið, enginn veit sitt
■^lkapadægur.
Guðmundur var fæddur 10. nóv-
ember 1899 í Dal í Valþjófsdal, sem
nú heitir Kirkjuból. Guðmundur var
annað barn foreldra sinna, en þau
voru Sigríður Finnsdóttir og Bern-
harður Jónsson.
Foreldrar Sigríðar voru Guðný
Guðnadóttir frá Dal og Finnur
Eiríksson frá Hrauni. Foreldrar
Bemharðar voru Jón Jónsson og
Olöf Kristjánsdóttir. Á sjötta ári
flyst Guðmundur með foreldrum
sínum í Hraun þar sem móðurætt
hans hafði búið þá í tæp hundrað
ár. Amma hans og afi þau Guðný
og Finnur og vinnukona er Kristín
hét fluttist að Hrauni, og vitnaði
Guðmundur oft til þessa fólks er
hann riijaði upp bernsku og ungl-
ingsár og er enginn vafí á því að
það hafði áhrif á mótun hans í
uppvexti. Guðmundur var mjög
hændur að afa sínum Finni og elsta
barn hans ber nafn Finns. Eg sá
Guðmund fyrst sumarið 1942 í sept-
embermánuði þá kom hann á heim-
ili foreldra minna á Lækjarósi. Fað-
ir minn hafði þá fest kaup á Hrauni
og hugðist flytja vorið 1943, en
Guðmundur nytjaði hluta jarðarinn-
ar og ól ær fyrir föður minn um
veturinn.
Það er vandi fyrir mig að skrifa
um Guðmund. Guðmundur var sá
persónuleiki sem verður eftirminni-
legur á margan hátt og mun lifa á
meðal samtíðarmanna og -kvenna
um ókomin ár. Guðmundur var eins
og allt hans fólk, harðduglegur
framsýnn og lagði ekki árar í bát
þótt mótbyr væri og það mun halda
merki hans á lofti. Guðmundur
byggði nýbýlið Ástún úr Álfadals-
landi, sem var þrekvirki á þeim
tíma, en hann hóf búskap þar vorið
1930. Hann bjó í tuttugu ár með
fjölskyldu sinni í fjárhúsunum, íbúð-
in í fjárhúsunum var í senn bæði
hiýleg og snyrtileg því Guðmundur
var ákaflega snyrtilegur maður á
allan hátt, það var alveg sama hvort
Guðmundur vann við skurðgröft,
gijótnám, sem er í raun frægt hvað
hann áorkaði þar, vegagerð eða við
losun úr áburðarkjöllurum, aldrei
var Guðmundur óhreinn við verk
sín hendur hans voru ætíð hreinar
og vel snyrtar og er mér það fast
í minni, því ég vann oft hjá eða
með Guðmundi. Þegar hann hafði
þvegið hendur sínar þá tók hann
upp vasahníf sinn og snyrti neglurn-
ar, þetta var fastur vani hans.
Guðmundur var barnakennari
hér og langar mig að rifja upp með
örfáum orðum minningar mínar frá
þeim tíma er ég var í barnaskóla.
Guðmundur var góður kennari og
lagði sig allan fram til að laða það
besta í hveijum og einum einstakl-
ingi. Hann hóf kennslustundir með
því að láta okkur börnin syngja
sálm og fara með faðirvorið, og er
því var lokið hófst kennslan hjá
honum. Guðmundur gerði mikið að
því að segja okkur sögur, sem hann
fléttaði inní kennsluna, sögu og
landafræðikennsla varð iifandi
vegna frásagna hans og meira að
segja var málfræðikennslan hjá
honum skemmtileg. Guðmundur
hafði ákaflega fallega rithönd og
var dálítið kröfuharður við okkur
t
Eiginmaður minn og faðir okkar,
SÉRA TRAUSTI PÉTURSSON,
andaðist á Fjórðungssjúkrahúsinu i Akureyri 5. mars.
Borghildur Maria Rögnvaldsdóttir,
Sigríður T raustadóttir,
Trausti PéturTraustason.
t
Eiginkona mín og móðir okkar,
JENNÝ MARÍA EIRÍKSDÓTTIR,
Rjúpufelli 34, Reykjavík,
lést í Landspítalanum mánudaginn 5. mars.
Gísli Þorkelsson,
Þorkell Gíslason, Eiríkur Halldór Gíslason.
t
Átkær eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir og afi,
SIGURÐUR ÞÓRÐARSON,
Bakkaseli 26,
verður jarðsunginn frá Grensáskirkju föstudaginn 9. mars kl.
15.00.
Dagmar Sigurðardóttir,
Ingibjörg Sigurðardóttir, Björn Bogason,
Sigurður Björnsson,
Jón Halldór Björnsson,
Bogi Brynjar Björnsson.
t
Úför móður okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
SVANHVÍTAR MAGNÚSDÓTTUR,
Stigahlíð 30,
Reykjavík,
fer fram frá Mosfelli í Mosfellssveit fimmtudaginn 9. mars kl. 14.00.
Magnús Þorsteinsson, Súsanna Pálsdóttir,
Erna Williams,
barnabörn og barnabarnabörn.
um að vanda okkur við skrift.
Kennslan hófst vanalega klukkan
tíu árdegis. Þá var Guðmundur
búinn að gefa bústofni sínum,
mjólka og ganga fram í Vonaland
þar sem kennt var og kveikja upp
svo einhver ylur væri kominn þegar
við kæmum. Ég hef oft hugsað um
það þegar kennarar hafa komið
fram í sjónvarpi með kröfur sínar
og bent á ýmislegt máli sínu til
stuðnings hvað vinnuþrælkun eða
aðstöðuleysi varðar, og þ.f.e.g.,
hvað þeir myndu segja ef þeir þyrftu
að búa við þó ekki væri nema einn
dag, sem þessir kennarar og nem_-
endur bjuggu við árum saman. Á
þessum tíma voru börnin frá tíu til
ijórtán ára í einni og sömu skóla-
stofunni, og man ég ekki eftir því
að það rækist nokkurntímann á hjá
Guðmundi, eða verkefnaskortur
væri hjá okkur. Guðmundur kenndi
okkur leikfimi og þar kom fram hjá
honum hin meðfæddi áhugi og
kraftur þegar hann var að láta okk-
ur stökkva og var sama hvort það
var á dýnu eða hesti, og var Guð-
mundur óspar að hvetja okkur.
Guðmundur lék sér oft með okk-
ur í frímínútum og var því félagi
okkar í leik og starfi. Guðmundur
var opinn fyrir öllum nýjungum, var
hvatamaður á margan hátt hér á
Ingjaldssandi, það var fyrir hans
dugnað og skemmtilega ófyrirleitni
að jarðýta T.D. 14. var keypt hér
og ætla ég að segja frá eins og
Guðmundur sagði mér. Á þessum
árum gat enginn fengið innflutn-
ingsleyfi fyrir jarðýtu nema búnað-
arfélög, því þetta var áður en rækt-
unarsambandið var stofnað hér.
Guðmundur fór til Reykjavíkur og
í ráðuneytið til að sækja um inn-
flutning á tækinu, þá var hann
spurður að því hvort þetta væri
fyrir búnaðarfélag. Guðmundur
svaraði án þess að hika, já, en í
raun var þetta ekki rétt því hér var
þetta bændafélagið Eining sem hér
starfaði sem Guðmundur pantaði
vélina útá.
Þegar Guðmundur kom heim
boðaði hann til fundar með bændun-
um, sagði frá því hvernig hefði
gengið syðra og sagði, „Ég hafði
um tvennt að velja, að segja já elns
og ég gerði eða segja nei og koma
heim eins og sneyptur hundur með
skottið á milli fótanna." Þessi frá-
sögn lýsir Guðmundi í hnotskurn,
hann barðist hart fyrir sínu máli
og sínum hugsjónum ef hann taidi
það vera til framdráttar byggð hér,
hann hafði ekki alltaf meðbyr því
miður, og þegar ég læt hugann
reika til baka þá skipti sköpum um
búsetu hér á Ingjaldssandi tilkoma
ýtunnar, því bændurnir fengu hana
í vinnu fyrir mjög lágt gjald, sjóður
hennar var látinn greiða að mestu
leyti hlut bænda í skurðgreftri sem
grafinn var árin 1952—1953.
Vegurinn yfír Sandsheiði kom
fyrr, en hefði orðið ef ýtan hefði
ekki verið til staAar, og svo margt
fleira sem upp ihætti telja.
Guðmundur vann þó nokkuð
fleira að félagsmálum hér, sem ég
mun ekki tíunda sérstaklega að einu
undanskildu. Þegar hann kom aftur
í dalinn sinn 1930 endurreisti hann
bókasafn UMF Vorblóm og hefur
safnið verið í vörslu hans og fjöl-
skyldu alla tíð síðan og þar kom
sér vel snyrtimennskan, umhirðan
fyrir bókinni og öllum þeim fróðleik
sem safnið hafði að geyma. Þó okk-
ur sem yngri vorum þætti lestrar-
efnið sem valið var í safnið oft á
tíðum ekki létt aflestrar, þá er það
staðreynd sem ekki verður á móti
mælt að við val bóka var þjóðlegur
fróðleikur og gott mál látið sitja í
fyrirrúmi. Það var gaman að koma
til Guðmundar í safnið, fimmtán
ára gamall og spyrja hvað ég ætti
að byija á að lesa, hann horfði á
mig með sínu „kómiska" augnaráði
og brosti með annarri kinninni eins
og honum yar einum lagið, seildist
upp í bókahilluna eftir bók og rétti
mér og sagði farðu með þessa, en
þetta var Njálssaga.
Um veturinn las ég eingöngu
íslendingasögur, er ég lít til baka
þessi fjörutíu ár þá man ég meira
sem ég las þennan vetur en margt
annað sem ég las síðar. Guðmundur
ræddi við mig er ég kom til að skila
bókum oft um efni þeirra, og þá
kom upp. í honum kennarlnn, og
var það hvatning fyrir mig að lesa
það vel að geta rætt efni bókarinn-
ar við hann. Ég vil sérstaklega mín
vegna geta þess að við Guðmundur
vorum ekki alltaf sammála eftir að
ég fullorðnaðist, og báðir vorum við
skapmiklir enda náskyldir, en það
vil ég sérstaklega taka fram að
enginn var eins fljótur til sátta eins
og Guðmundur, og þá sagði hann
þegar hitinn var sem mestur í okk-
ur báðum, jæja, er þetta ekki búið,
eigum við ekki að fá okkur kaffi-
sopa, og aldrei erfði deginum leng-
ur við mig eða ég við hann þótt slæi
i brýnu á milli okkar. Guðmundur
kom til okkar í Hraun sumarið 1988
og vildi fá að skoða allt hjá okkur,
loðdýrahús minkinn og það sem við
hér höfðum verið að bjástra við.
Er hann hafði gengið um loð-
dýrahúsið sagði hann við son minn:
Birkir, mér líst vet á þetta hjá þér,
og skinnaverð á eftir að hækka.
Hvað hefur þú fyrir þér um það,
spurði Birkir. Ekkert, svaraði Guð-
mundur, en það er trúa mín. Svo
skiptir skinnaverð ekki öllu bætti
hann við, það er virðingarvert þeg-
ar ungir menn nenna að hafa fyrir
sér.
Guðmundur hóf búskap í Ástúni
í upphafi heimskreppunnar og vissi
mæta vel hvað það er að búa við
lágt markaðsverð.
Svo horfði hann á okkur feðga
og sagði, þið voruð að fá snjóbíl
hvar er hann? Við fórum með hann
út í geymslu og sýndum honum
bílinn, hann horfði um stund þegj-
andi á bílinn, en sagði svo, „þessu
hefði ég ekki þorað,“ ég svaraði
um hæl ,jú þessu hefðir þú þorað,“
þá horfði hann á mig brosti og
sagði: „Ég var nú ekki alltaf góði
drengurinn." Við sem þekkjum
Guðmund skiljum þetta svar, það
er táknrænt fyrir þann dugnað og
þá athafnaþrá sem fylgdi Guð-
mundi alla tíð og var einkennandi
fyrir stóran hóp aldamótakynslóð-
arinnar.
Guðmundur vann mikið og lang-
ur var vinnudagur hans, landið sem
hann ræktaði var erfitt til ræktun-
ar, en þolinmæði, þrautseigja og
síðast en ekki síst vandvirkni og
snyrtimennska sem var í fyrirrúmi
bar eins og í öllu því er Guðmundur
fór höndum um. Guðmundur fékkst
þó nokkuð við dýralækningar og
tókst oft vel til hjá honum. Það er
svo margt sem kemur upp í hugann
sem þyrfti að segja frá en ég mun
láta það bíða, það mun sjá dagsins
ljós síðar.
Guðmundur kvæntist 2. nóvem-
ber 1924, Kristínu Jónsdóttur.
Katrín var fædd á Höfðaströnd,
foreldrar hennar voru Jón Arnórs-
son, Hannessonar prests á Stað í
Grunnavík, og Kristín Jensdóttir og
var hún seinni kona Jóns. Þegar
Kristín Nikulásdóttir iangamma
Guðmundar missti mann sinn Eirík
Tómasson við Sæbólssjó 1847 biðl-
aði Arnór Hannesson til Kristínar
en hún neitaði. Sagan segir að Arn-
óri hafi þótt við Kristínu og sagt
með þjósti við skulum ná saman
samt, og er Guðmundur og Kristín
giftu sig, þá var haft eftir Finni
afa Guðmundar, ~þar tókst Arnóri
það.
Þau Guðmundur og Kristín eign-
uðust sex böm, þau misstu fyrsta
barn sitt^en þau eru Finnur Haf-
steinn, Ásvaldur Ingi, Sigríður
Kristín, Bernharður Marselíus og
Þóra Alberta. Guðmundur missti
konu sína Kristínu 15. nóv. 1969.
Fjölskylda mín vottar sambýliskonu
Guðmundar, Önnu Sigmundsdóttur,
börnum, tengdabörnum, barna-
börnum, barnabarnabörnum og
skyldfólki samúð við fráfall hans.
Guðmundur B. Hagalínsson,
Hrauni.
Krisiján Elís Stef-
ánsson — Minning
Fæddur 31. ágúst 1916
Dáinn 26. febrúar 1990
Kristján, eða Stjáni, eins og hann
var oftast kallaður, fæddist á
Kirkjubóli í Vöðlavík, Helgustaða-
hreppi. Ársgamall var hann tekinn
í fóstur til Kristjáns afa síns að
Stóru-Breiðuvík í sömu sveit. Fóst-
ur þetta átti að vera stutt, en svo
vænt þótti afa hans um hann að
þegar hann átti að fara til foreldra
sinna aftur mátti afi hans ekki af
honum sjá.
Hann ólst því upp í Stóru-
Breiðuvík til tvítugs, hjá afa sínum
og Valgerði, móðursystur sinni.
Hann átti þarna góðan tíma, en
vandist samt snemma á mikla
vinnu, eins og allir sem ólust upp
á þessum árum. Heyjað var á engj-
um upp um öll fjöll og sóttur sjór
á árabátnum. Alltaf átti Stjáni fal-
legar sögur um heimilið í Breiðuvík
og var greinilegt að þangað bar
hann .alltaf hlýjar taugar.
Tvítugur að aldri flutti hann
síðan að Kirkjubóli, en þar bjuggu
foreldrar hans, þau Stefán Gunn-
laugsson og Mekkin Kristjánsdóttir,
ásamt yngri systkinum hans, þeim
Valgeir og Steinunni. Faðir hans
var þá farinn að heilsu og sáu þau
systkinin um búið ásamt móður
sinni.
Lítinn bát höfðu þeir bræður og
reru til fiskjar, frá Kirkjubólshöfn,
einni opnustu og erfiðustu lendingu
á landinu. Alltaf farnaðist þeim vel
og kom þar til góð þekking á öllum
aðstæðum og hæfílegt sambland
af gætni og djörfung.
Stjáni sagði oft sögur frá þessum
árum og þekkti öll grunnmið frá
Gerpi að Skrúð.
Þegar móðir hans hætti búskap
1946 flutti Stjáni til Vestmanna-
eyja, þar sem hann vann við físk-
vinnslu fram að gosi 1973, þegar
hann flutti til Reykjavíkur.
Árin í Eyjum voru honum góð,
hann átti fjölda vina og ættingja
og var glaður í góðra vina hóp.
Honum þótti gaman að dansa og
líka að taka spil. Eftir að hann kom
til Reykjavíkur, keyptu þeir bræður
íbúð og bjuggu þar saman þar til
Valgeir varð að fara á sjúkrahús
árið 1972, en síðan bjó hann þar
einn tii dauðadags.
Eftir að Stjáni kom til Reykjavík-
ur, hóf hann fljótlega störf hjá Eim-
skip í Sundahöfn og vann þar með-
an heilsan leyfði.
Síðustu árin var hann heilsuveill
en alltaf var hann kátur og
skemmtilegur ef gesti bar að garði.
Sérstaklega hafði hann gaman af
því að rifja upp gamla tímann og
segja sjóferðasögur.
Með Kristjáni er genginn mikill
ágætis maður, sem alltaf stóð fyrir
sínu og lagði sinn skerf til upp-
byggingar á miklum framfaratím-
um. Stjáni var einn af mínum uppá-
haldsfrændum og á ég eftir að
sakna hans eins og margir aðrir sem
hann þekkti.
Fari hann í friði.
Andri V. Hrólfsson