Morgunblaðið - 21.10.1990, Page 8

8 C
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 1990
HÆTTIÐ
AD
BOGRA
VID
ÞRIFIN!
N ú fást vagnar með nýrri vindu
par sem moppan er undin með
einu handtaki án pess að taka
purfi hana afskaftinu. Moppan fer
alveg inn i hornog auðveldiega
undir húsgögn. Einnig er hún
tiivalin i veggjahreingerningar.
Þetta pýðir auðveldari og betri prif.
Auðveldara,
fljótlegra og
hagkvæmara!
IBESTAI
Nýbýlavegi 18
Sími 641988
hÖGFTlÆÐl/síndstœtt nútímafrjálslyndif
Klám
ÞANN 3. október sl. var kveðinn upp dómur í Hæstarétti í máli
ákæruvaldsins gegn fyrrverandi sjónvarpsstjóra Stöðvar 2. Var
sjónvarpsstjóranum gefið að sök að hafa haustið 1989 sýnt á Stöð
2 tvær klámkvikmyndir. I ákæru segir að í myndunum hafi
komið fram „klámfengin atriði“, sem nánar er lýst í
ákæruskjali. Sjónvarpsstjórinn var sakfelldur bæði í héraði og
fyrir Hæstarétti. Þar sem slikir dómar eru fátíðir og vekja jafnan
nokkra athygli, er við hæfi að fjalla um þennan dóm á þessum
vettvangi.
1210. gr. almennra hegningar-
laga nr. 19/1940 segir á þessa
leið: „Ef klám birtist á prenti,
skal sá, sem ábyrgð ber á birtingu
þess eftir prentlögum, sæta sekt-
um, varðhaldi
eða fangelsi allt
að 6 mánuðum./
Sömu refsingu
varðar það að
búa til eða flytja
inn í útbreiðslu-
skyni, selja, út-
býta eða dreifa á
annan hátt út
klámritum, klámmyndum eða öðr-
uip slíkum hlutum, eða hafa þá
opinberlega til sýnis, svo og að
efna til opinbers fyrirlestrar, eða
leiks, sem er ósiðlegur á sama
hátt. / Það varðar enn fremur
sömu refsingu, að láta af hendi
við unglinga, yngri en 18 ára,
klámrit, klámmyndir eða aðra
slíka hluti.“
í málinu reyndi á það hvort
sýning myndanna á Stöð 2 hefði
falið í sér opinbera sýningu á
klámi, sbr. 2. mgr. tilvitnaðrar
lagagreinar. Það eru því fyrst og
fremst __ tvær spurningar sem
vakna. í fyrsta lagi hvort sýning
myndanna hafí verið opinber í
skilningi þessa ákvæðis og öðru
lagi hvort um klám hafí verið að
ræða. Fyrri spurningunni er til-
tölulega auðsvarað. Seinni spurn-
ingin er nokkuð erfiðari viðfangs.
Skilgreiningu á klámi er hvorki
að finna í hegningarlögunum né
í greinargerð með þeim. í ritgerð
Jónatans Þórmundssonar laga-
prófessors um kynferðisbrot í 1.
tbl. Úlfljóts 1989 er klámi lýst
svo: „ . . . að í því felist lostug
lýsing á kynfærum, kynferðisleg-
um stellingum, athöfnum eða
hugsunum, en lostugtelst lýsingin
því aðeins, að sérstök áhersla sé
lögð á hið lostavekjandi (nákvæm
lýsing, veigamikill hluti verks) eða
hún feli í sér eitthvað afbrigðilegt
eða ýkt og þar af leiðandi hneyksl-
anlegt samkvæmt almennu siða-
mati í kynferðismálum.“ Gera má
ráð fyrir að þessi lýsing samræm-
ist viðteknum hugmyndum um
klám. Hér má minna á fræg um-
mæli eins dómara við Hæstarétt
Bandaríkjanna sem sagðist ekki
geta skilgreint klám nákvæmlega,
en hann þekkti það þegar hann
sæi það!
í dómi héraðsdóms eru tíunduð
nákvæmlega þau atriði í fyrr-
nefndum kvikmyndum sem talin
voru klámfengin í skilningi 210.
gr. hegningarlaganna, en of langt
mál er að telja þau upp hér. Niður-
staða dómsins byggir m.a. á því
að unnt sé að gera greinarmun á
klámi (pomografia) og kynþokka-
list (erotika). í því sambandi er
vitnað til álits sérfræðinganefndar
á vegum Menningarstofnunar
Sameinuðu þjóðanna frá árinu
1986. I þessu áliti er klám skil-
greint sem ögrandi framsetning á
kynlífi, í auðgunartilgangi, án
ástar, blíðu eða ábyrgðar en kyn-
þokkalist sem bókmenntaleg eða
listræn tjáning ástar.
í niðurstöðu sakadóms Reykja:
víkur segir síðan á þessa leið: „í
eftir Davíð Þór
Björgvinsson
Niðurstaða sakadóms Reykjavíkur— „í kvikmyndum þeim sem
til umfjöllunar eru í máli þessu, er greinilega lögð áhersla á að sýna
á ögrandi hátt í langflestum þeim atriðum sem ákært er út af og
áður er lýst..."
kvikmyndum þeim sem til umfjöll-
unar eru í máli þessu, er greini-
lega lögð áhersla á að sýna á
ögrandi hátt í langflestum þeim
atriðum sem ákært er út af og
áður er lýst, oft í nærmynd, kyn-
færi karla og kvenna, kynmök
fólks og fólk við sjálfsfróun, án
þess að séð verði að það þjóni
neinu augljósu markmiði öðru en
að sýna kynlífsathafnir. Listrænn,
fagurfræðilegur eða leikrænn til-
gangur þessara atriða í myndun-
um þykir eigi vera sýnilegur.“ í
samræmi við þetta var það álit
dómsins að í öllum þeim tilvikum
sem ákært var út af, að tveimur
atriðum undanskildum, hafi verið
um klám að ræða í skilningi 2.
mgr. 210. gr. almennra hegning-
arlaga. Þar sem sjónvarpsstjórinn
var talinn bera ábyrgð á sýningu
þessara mynda samkvæmt 6.
mgr. 35. gr. útvarpslaga var hann
sakfelldur og dæmdur til greiðslu
200.000 kr. sektar, en til vara í
40 daga varðhald. I málinu var
sakadómur ljölskipaður. Auk
Helga I. Jónssonar sakadómara,
sátu í dóminum Eyjólfur Kjalar
Emilsson lektor í heimspeki og
Kristín Jóhannesdóttir kvikmynd-
aleikstjóri.
í dómi Hæstaréttar er niður-
staða sakadóms staðfest. í for-
sendum dóms Hæstaréttar er ekki
beint vísað til forsendna héraðs-
dóms, heldur eingöngu sagt að
fallast megi á „ . . . þá niður-
stöðu héraðsdóms, að þau ákæru-
atriði sem ákærði var sakfelldur
fýrir varði við 2. mgr. 210. gr.
almennra hegningarlaga nr.
19/1940 og að hann beri á þeim
refsiábyrgð, sbr. 1. og 6. mgr.
35. gr. útvarpslaga nr.68/1985.“
Þá er í dómi Hæstaréttar sérstak-
lega áréttað að niðurstaðan verði
ekki talin bijóta í bága við 72.
gr. stjórnarskrárinnar um prent-
frelsi.
Dómar af þessu tagi sæta ein-
att nokkurri gagnrýni eða verða
tilefni til gagnrýni á gildandi lög.
Gagnrýnin er oftast á þá lund að
umrædd lagaákvæði séu úrelt og
samræmist ekki nútímaviðhorfum
í þessum efnum. Þá er því gjarnan
haldið fram að lagaákvæðið
skerði tjáningarfrelsið með óeðli-
legum hætti. Varðandi þessa
gagnrýni er vert að hafa í huga
að fullyrðingar um að lögin séu
ekki í samræmi við almenn við-
horf í þjóðfélaginu styðjast ekki
við neinar áreiðanlegar kannanir
á afstöðu fólks til þessara hluta.
Mönnum hættir til að rugla saman
eigin (stundum ímynduðu) frjáls-
lyndi og almennum viðhorfum.
Þó hugtakið klám sé ekki skil-
greint í lögum og að merking
þess kunni að vera breytileg frá
einum tíma til annars, efast fáir
um að klám sé til. Þá hygg ég
að flestir telji að eðlilegt sé að
takmarka dreifingu þess eins og
kostur er. Liður í því er að hafa
það ekki á boðstólnum í fjölmiðl-
um sem hafa umtalsverða út-
breiðslu.
W
DUKUR
15 GERÐIR A TILBOÐSVERÐI
Veggfóðrarinn býður mikið úrval
af vinylgólfdúkum í öllum verð-
og gæðaflokkum. Dúkamir fást
í 2, 3, og 4 metra breiddum.
Við bjóðum einnig dúka
sem ekki þarf að líma.
Líttu við og skoðaðu úrvalið.
VEGGFÓDRARINN
VERSLUN MEÐ GÓLF- OG VEGGEFNI
FÁKAFEN 9 • SKEIFUNNI • 108 REYKJAVÍK
I SÍMAR: (91)'- 687171 / 687272
LÆKNISFRÆÐI//Yý// eba gamaltf
Ristilpokar
ÞAR SEM slagæðagreinar stinga
sér inn í ristilinn og flytja honum
allt sem hann þarf verður garna-
veggurinn veikari fyrir á bletti
og lætur undan þrýstingi lofts sem
jafnt og þétt verður til í þessum
neðsta hluta meltingarfæranna.
Blaðra sem þannig myndast er
nefnd ristilpoki eða sarpur og
er á stærð við matbaun, stundum
ívið stærri eða álíka og rúsína. Blöðr-
urnar geta orðið fjöldamargar og
sjást þá við rönt-
genskoðun eins og
hersing af totum
eða spenum út úr
ristlinum sem búið
er að fylla af
skuggaefni. Stund-
um er þeim líkt við
tennur á stórviðar-
sög (sjá mynd).
Ristilpoka er sjaldan að finna hjá
ungu fólki en þeir sem komnir eru
á miðjan aldur eða vel það mega
búast við að ristilveggurinn sé farinn
að láta undan síga. Þó er ekki þar
með sagt að sjúkdómseinkenni geri
vart við sig og margir endast til
hárrar elli með aragrúa af ristilpok-
um og hafa aldrei af þeim ama. En
hjá öðrum valda þeir einkennum sem
vissulega eru misjöfn og margvísleg;
gjarnan væg ónot eða seyðingsverk-
ur öðru hvoru í neðanverðu kviðar-
holi og þá einatt samfara tregum
hægðum. Á hinn bóginn eru þess
dæmi að verkir af völdum ristilpoka
séu sárir og kviðurinn aumur við-
komu líkt og við botnlangabólgu, en
þrautirnar og eymslin eru ekki hægra
megin eins og botnlangaverkur því
að sá hluti ristilsins sem hættast er
við pokum er vinstra megin.
Það sem gerir gæfumuninn í þessu
efni sem fleirum er það hvort bólga
hefur hlaupið í vefinn eða ekki. Þeg-
ar ristilpokar fara að valda teljandi
einkennum er það vegna þess að
sýking hefur átt sér stað, með öðrum
orðum — sýklar sem þarna eiga
heima og gera hversdagslega ekkert
illt af sér valda bólgu i vef sem er
orðinn mótstöðulítill vegna þenslu
og þrýstings frá garnainnihaldi.
Bólginn poki getur rifnað og saur
sloppið út úr þarminum og lífhimnu-
bólga er á næsta leiti. Hún er þó
sjaldnast eins víðtæk og þegar botn-
langi springur eða magi því að þá
opnast flóðgátt fyrir ertandi og sýkj-
andi efni inn í viðkvæman lífhimnu-
sekkinn. Ef sýkingin takmarkast við
lítið svæði og gatið sem kom á þarm-
vegginn lokast um leið og þrýstingur-
inn minnkar er enginn varanlegur
skaði skeður og skurðaðgerð ekki
nauðsynleg. En þegar lekinn er mik-
ill og hættir ekki af sjálfsdáðum er
óhjákvæmilegt að stöðva hann með
því að sauma gatið saman eða stagla
bót á slitið fat.
Af öðrum einkennum sem vert er
að minnast á er blæðing inn í þarm-
inn, sjaldan mikil en gefur til kynna
að eitthvað sjúklegt sé á’ seyði og
þörf á rannsókn. Enn ein sjúkdóms-
mynd sem langvarandi bólga í poka-
svæðinu hefur stundum í för með sér
er. hægfara þrenging garnarinnar,
jafnvel svo mikil að þarmainnihaldið
kemst ekki sína leið.
Um frumorsök sjúkdómsins og
hvað gera megi til að sporna við
pokamyndun er fátt vitað. Þó telja
ýmsir að trefjasnauð fæða í þróuðum
nútímaríkjum sé undirrót hennar og
fleiri meltingarkvilla; jafnvel megi
takast að koma í veg fyrir slíka las-
leika með því að neyta trefjafæðu
frá blautu bamsbeini.
„Tuttugustu aldar sjúkdómur"
hafa ristilpokarnir verið nefndir og
það rökstutt með því að þeirra hafi
lítið sem ekkert verið getið í læknis-
fræðiritum fyrr en eftir aldamót.
Gæti það ekki einfaldlega stafað af
því að fyrstu röntgenrannsóknir sem
sögur fara af voru gerðar á árunum
þegár sú nítjánda var að kveðja?
eftir Þórarin
Guónason