Morgunblaðið - 30.04.1991, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. APRIL 1991
Hagnaður ársins
eftir Þorstein
Haraldsson
Höfundur Reykjavíkurbréfs gerir
afkomu þeirra fyrirtækja sem skráð
eru á hlutabréfamarkaðnum að um-
talsefni í hugleiðingum sínum
sunnudaginn 21. apríl. Bréfritari
bendir réttilega á, að með þjóðarsátt-
arsamningunum hafi tekist að ná
niður verðbólgu og að treysta af-
komu atvinnufyrirtækjanna. Með
þjóðarsátt hafa launþegar fómað
launabótum í baráttunni við verð-
bóiguna, en lækkun hennar treystir
rekstrargrundvöll atvinnuveganna
og afkomu þeirra. Góð afkoma fyrir-
tækjanna er forsenda þess að þau
geti greitt starfsmönnum sínum
hærri laun, án þess að velta launa-
hækkununum út í verðlagið, með
þeim afleiðingum bæði hvað varðar
kaupmátt launa og verðbólguáhrif
sem öllum eru löngu ljósar. Reynsla
íslendinga af launahækkunum sann-
ar svo ekki verður um villst að ekki
er unnt að bæta kjörin í reynd nema
með hagnaði af þeim rekstri sem
launin greiðir.
Ef vel á að fara verður að líta til
fleiri átta en einnar þegar skoða á
hvort afkoma leyfír Iaunahækkanir.
HÁSKÓLABÍÓ hefur tekið til
sýningar myndina „ Danielle
frænka". Með aðalhlutverk fara
Tsilla Chelton og Catherine
Jacob. Leikstjóri myndarinnar
er Etienne Chatilliez.
Danielle frænka lifir góðu lífi í
Búrgundi í stóru húsi ásamt ráðs-
konu sinni, Odile, og hundinum
Gættu þín. Danielle hefur verið
ekkja í 50 ár síðan maður hennar
lést í stríðinu. Danielle styttir sér
stundir með því að setja út á allt
og vera einstaklega kvikindisleg við
alla, sérstaklega Odile, sem hún
ráðskast með allan sólarhringinn.
Danielle frænka á engan að, en tvö
frændsystkini, sem búa í París,
heimsækja hana reglulega. Þau
halda að hún sé indæl en hin undir-
gefna Odile veit betur: „Þú átt eft-
ir að ganga af mér dauðri," segir
hún og á daginn kemur að hún
hafði rétt fyrir sér. í barnslegri
Tilkall til hagnaðarins af rekstrinum
kemur frá fleiri en ein.um. Til ríkis-
ins, samneyslunnar, rennur u.þ.b.
helmingur brúttóhagnaðar hvers
fyrirtækis, þ.e.a.s. hagnaðar fyrir
skatta.
Eigendur fyrirtækjanna, hluthaf-
arnir, verða að fá eðlilegan afrakstur
fjármuna sinna, annars verður eng-
inn fús til þess að leggja fram
áhættufé til atvinnustarfsemi. Með
þeim hætti einum verður unnt að
skapa ný atvinnutækifæri í fram-
tíðinni, endurnýja framleiðslutækin
og stunda rannsóknir. Nauðsynlegt
er að huga að hagsmunum allra
aðila, launþega, hins opinbera og
fyrirtækja. Sé það ekki gert er víst
að illa fer.
Ekki er unnt að auka kaupmátt,
lækka vexti eða treysta gengi með
orðskrúði og yfirboðum. Ef fyrirtæk-
in hafa ekki nægan hagnað eykst
ásókn þeirra í lánsfé. Vextir hækka
og það dregur úr möguleikum fyrir-
tækjanna á framtíðarhagnaði. Hári
vextir draga úr kaupmætti flestra
heimila þar sem vaxtagjöld eru oftar
en ekki verulegur hluti útgjalda
þeirra.
Taprekstur fyrirtækis mun aldrei
laða að því það áhættufé sem trygg-
ir því lífsandann. Opinberir sjóðir
Elnn af aðalleikurum myndar-
innar, Tsilla Chelton.
góðmennsku sinni bjóða frænd-
systkinin Danielle frænku til París-
ar til að búa hjá þeim. Það hefðu
þau betur látið ógert.
munu aldrei tryggja neina varanlega
hagsæld í landinu þó þeir séu notað-
ir til þess að leggja atvinnuvegunum
til „áhættufé". Einungis hagnaður
af atvinnustarfsemi í landinu tryggir
hagsæld og treystir það velferðar-
kerfi sem flestir kjósa.
Höfundur Reykjavíkurbréfs telur
að nú sé tímabært að hagnaði ársins
hjá fyrirtækjum verði að einhveiju
leyti skilað til launþega, og telur
hann að það þurfí ekki að leiða til
aukinnar verðbólgu.
Orðrétt skrifar hann: „Nú er auð-
vitað alveg ljóst, að þjóðarsáttar-
samningarnir hafa skilað árangri
fyrir atvinnulífið. Hvert fyrirtækið á
fætur öðm, sem skráð er á almenn-
um hlutabréfamarkaði og birtir af
þeim sökum reikninga sína opinber-
lega, skilaði veralegum hagnaði á
síðasta ári. Það gildir einu, hvort
um er að ræða stórfyrirtæki í sam-
göngum á borð við Eimskipafélagið
og Flugleiðir, innflutnings- og dreif-
ingarfyrirtæki á borð við olíufélögin
eða stóra sjávarútvegsfyrirtækin
sem reka bæði útgerð og fisk-
vinnslu, að ekki sé talað um trygg-
ingafélög og banka.“ Síðar í bréfínu
stendur: „Þessi góða afkoma er auð-
vitað forsenda þess, að fyrirtækin
geti greitt starfsmönnum sínum
hærri laun, án þess að velta kostn-
aði af þeim launahækkunum út í
verðlagið. Ef t.d. talsmenn Vinnu-
veitendasambandsins tækju upp á
því að halda því fram, að svo væri
ekki, mundu launþegar einfaldlega
ekki leggja trúnað á orð þeirra vegna
þess, að staðreyndirnar blasa við.“
Á undanförnum misserum hefur
orðið veruleg hækkun á markaðs-
verði skráðra hlutabréfa umfram
almennar verðlagsbreytingar. Fjöl-
eftirJón Hilmar
Alfreðsson
Innan tíðar mun glasafrjóvgnn-
armeðferð hefjast hér á landi. Um
er að ræða læknisaðgerð vegna
óftjósemi, aðgerð sem er allkostn-
aðarsöm, því láta mun nærri að
hver tilraun kosti um 200 þúsund
krónur.
Starfsemi þessi mun verða stað-
sett á Landspítalanum, sem er
ákjósanlegt frá faglegu sjónar-
miði. Eignarhald þessarar starf-
seiningar er ótvírætt ríkisins, en
það sem hér verður gert að um-
ræðuefni er fjármögnun rekstrar-
ins eða greiðslufyrirkomulag.
Við nánari skoðun er þó ýmis-
legt sem mælir gegn þessu. Lands-
pítalinn hefur um árabil búið við
fjárskort, sem hefur haft margv-
ísleg áhrif, en berlegast komið
fram í lokunum sjúkrarúma. Á
meðan þetta ástand varir er hætt
við að glasafrjóvgun verði afskipt
og rekstur ótryggur.
Fyrir fáeinum vikum virtist enn
ein krisa vofa yfir Landspítala-
rekstri. Nefnd var sett á laggir til
Þorsteinn Haraldsson
„Upphaf þessa máls var
Reykjavíkurbréf hinn
21. apríl sl. Ég neita því
ekki að sá grunur lædd-
ist að mér við lestur
þess, að bréfritari hefði
ruglað saman hagnaði
fyrirtækja og hækkun
markaðsverðs hluta-
bréfa í þeim.“
miðlar hafa töiuvert fjallað um þró-
unina á hlutabréfamarkaði og m.a.
birt upplýsingar um hagnað nafn-
greindra einstaklinga af hlutabréfa-
eign þeirra. Rétt þykir að minnast
á þetta hér, vegna þess að þessi
ábati á ekki rætur í hagnaði atvinnu-
fyrirtækjanna sjálfra á árinu 1990
og verður ekki nýttur til þess að
greiða hærri laun til þeirra sem hjá
þeim starfa. Hækkun á markaðs-
að gera tillögur um niðurskurð og
lokanir. Sem vænta mátti varð
glasafijóvgun ofarlega á blaði.
Nýlega fjallaði landlæknir um
forgangsröðun í heilbrigðisþjón-
ustu. Hann skiptir þjónustunni í 4
flokka og enn hafnaði glasafijóvg-
un í neðstu flokkunum.
Þetta er ekki tíundað hér til
vefangs eða gagnrýni, heldur til
þess að benda á að glasafijóvgun
og önnur skyld meðferð er þess
eðlis, að hún getur ekki haft for-
gang á borð við lækningu sjúkra
og því er það skynsamlegt og eðli-
legt að fjármagna hana með öðrum
hætti. Einkum er það æskilegt
fyrir meðferðarþegana sjálfa, að
þessa starfsemi megi reka ótrufl-
að, með þeim afköstum sem eftir-
spurn krefur og með þeim gæða-
staðli sem bestur er.
Við undirbúning þess að taka
upp glasafijóvgun hér á landi hafa
orðið verulegar og endurteknar
tafir. Það er nánast orðinn siður
að kenna fjárskorti um í slíkum
tilvikum. Það er ekki rétt, það
vantar ekki fé, hinsvegar er fjár-
mögnunarkerfi heilbrigðismála
stirðnað og farið að virka sem
verði hlutabréfa endurspeglar fyrst
og fremst verðleiðréttingu, sem hef-
ur átt sér stað á hlutabréfunum sjálf-
um, jafnhliða því sem fárra ára gam-
all markaður með bréfin hefur
styrkst og eftirspurn eftir þeim auk-
ist. Þegar jafnvægi hefur náðst milli
framboðs og eftirspurnar eftir hluta-
bréfum verður ekkert til þess að
ávaxta þá fjármuni sem í þeim eru
bundnir nema hagnaður eftir skatta
hjá fyrirtækjunum sjálfum.
Hver er hagnaður ársins hjá fyrir-
tækjunum, sem bréfritari gerir að
umtalsefni og hvaða fjármagn er
bundið í rekstri þeirra?
Hagnað fyrirtækjanna verður að
skoða í samhengi við það fjármagn
sem í þeim er bundið.
Raunávöxtun eigin fjár er skv.
töflunni hæst hjá Granda hf. 18,7%.
Ávöxtun eigin fjár Granda hf. var
neikvæð um 1,0% 1989 og neikvæð
um 20% 1988.
Eigendur þeirra fyrirtækja sem
talin eru í töflunni eru 22.100 tals-
ins. Vegna eignarhlutdeildar t.d.
lífeyrissjóða og hlutabréfasjóða eru
óbeinir eigendur fyrirtækjanna þús-
undir til viðbótar.
í upphafi árs 1990 buðust Ijár-
magnseigendum m.a. eftirtaldir
kostir í skuldabréfakaupum með til-
greindri raunávöxtun:
Spariskírteini ríkissjóðs 6,0%
Skuldabréf banka 7,5%
Skuldabréf atvinnutrygginga-
sjóðs m/ríkisábyrgð 8,25%
Álmenn veðskuldabréf 11-14%
Ástæða þess að ég tek saman
upplýsingar um það hvaða kostir
buðust íjármagnseigendum á
skuldabréfamarkaði er sú, að nauð-
synlegt er að hafa samanburð á
milli þeirra kosta sem í boði era
hveiju sinni.
Ég læt lesendum blaðsins eftir að
meta hversu hóflegur eða óhóflegur
hagnaður fyrirtækjanna er.
Upphaf þessa máls var Reykjavík-
urbréf hinn 21. apríl sl. Eg neita
því ekki að sá grunur læddist að
mér við lestur þess, að bréfritari
hefði ruglað saman hagnaði fyrir-
tækja og hækkun markaðsverðs
hlutabréfa í þeim. Það var einkum
tvennt sem studdi þann grun minn.
I fyrsta lagi era verulegar líkur á
því að enginn hagnaður hafi orðið á
tryggingastarfsemi í landinu á árinu
1990, og í öðru lagi höfðu stóru sjáv-
arútvegsfyrirtækin sem til var vitnað
ekki birt ársreikninga sína þegar
Reykjavíkurbréfið var ritað.
Höfundur er endurskoðandi og
framkvæmdastjóri
Hlutabréfasjóðsins hf.
„Hér hefur verið gerð
grein fyrir tillögu til fjár-
mögnunar við rekstur
glasafrjóvgunar. Inntak
þeirrar tillögu er að starf-
semin keppi ekki við hefð-
bundna sjúkraþjónustu
um naumt skammtaða
fjármuni. Tilgangurinn
er að tryggja hnökra-
lausan rekstur og fram-
þróun á sviði ófrjósemis-
lækninga.“
hemill á þjónustu og framfarir.
Glasafijóvgun hefur verið keypt
erlendis um 3-4 ára skeið og greidd
að fullu af Tryggingastofnun ríkis-
ins (TR) við verði sem er hærra
en áætlaður kostnaður hér heima.
Þar við bætist að meðferðarþegar
sjálfir hafa þurft að greiða ýmsan
ferðakostnað beinan og óbeinan.
Reynslan er samt sú að tiltölulega
fáir hafa, kostnaðarins vegna, ko-
Háskólabíó sýnir mynd-
ina „Danielle frænka“
Félag: Eigið fé 1/1 1990 á árs- lokaverðlagi ímkr. Hagnaður 1990 á árs- lokaverðlagi í mkr. Raunvexir af eigin fé
Eimskip 3.137 353 11,3%
Flugleiðir 3.134 417 13,3%
Skeljungur 1.758 75 4,3%
Olíufélagið 3.045 215 7,1%
Sjóvá-Almennar 446 27 6,1%
Hampiðjan 483 40 8,3%
Tollvörugeymslan 169 3 1,8%
íslandsbanki 3.482 460 13,2%
Grandi 1.052 197 18,7%
Samtals 16.706 1.787 10,7%
Vinningstölur laugardaginn
27. apríl 1991
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGSHAFA UPPHÆÐ Á HVERN VINNINGSHAFA
1. 5af 5 1 2.694.968
£. 4af5^® 3 155.838
3. 4af5 129 6.251
4. 3af 5 4.690 401
Heildarvinningsupphæð þessa viku:
5.849.561 kr.
Ath. Vinningar undir 12.000 krónum eru greiddir út
á Lottó sölustöðum.
Greiðsluform í rekstri
glasafrjóvgunar