Morgunblaðið - 30.04.1991, Blaðsíða 38

*38 MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. APRÍL 1991
Minning:
Ragnar Svavar
Jónsson baðvörður
Fæddur 12. ágúst 1912
Dáinn 19. apríl 1991
í dag verður Ragnar Svavar
Jónsson fyrrverandi baðvörður í
Austurbæjarskólanum til grafar
borinn.
Ragnar starfaði við Austurbæj-
arskólann við bað- og dyravörslu í
rúmlega hálfa öld. Hann kom til
starfa við skólann láust fyrir heims-
* styrjöldina síðari. Hann lét af því
starfi liðlega sjötugur en hélt áfram
starfí við skólann fram á síðasta
dag. Kona hans, Björg Guðfinns-
dóttir, annaðist ásamt honum ræst-
ingu á íþróttaálmu skólans. Nokkru
fyrir klukkan 11 föstudaginn þann
19. þ.m., daginn fyrir kjördag, hitti
ég hann í skólanum. Hann hafði
þá skroppið „upp eftir“ til að „renna
yfir gangana" svo að allt væri í
góðu lagi af hans hálfu þegar
starfsmenn kosninganna mættu til
starfa næsta dag. Sh'k var samvisk-
usemin. Slík er samviskusemi þeirr-
ar kynslóðar sem hann tilheyrði.
Að loknu þessu verki fór hann heim
*> og þar var hann kallaður í skyndi,
því kalli sem enginn daufheyrist við.
Ragnar var fæddur í Reykjavík
12. ágúst 1912 og ólst þar upp.
Ungur að árum tók hann þátt í
íþróttum og keppti með Fram í
knattspyrnu árum saman. Mér hafa
sagt, þeir sem þekktu hann á þess-
um árum, að hann hafi verið góður
leikmaður, fljótur og fylginn sér og
haft mikið keppnisskap. Þessi
íþróttagrein var honum mjög hug-
leikin og fylgdist hann ávallt með
>henni af lífí og sál og það fór ekki
á milli mála hveija hann studdi.
Ég kynntist Ragnari fyrst er ég
var nemandi í Austurbæjarskólan-
um en náið kynntist ég honum í
áratugalöngu samstarfi eftir að ég
hóf störf við skólann. Starf hans
var erilsamt, einkum á þeim árum,
þegar kennt var í leikfímisal og í
sundlaug frá klukkan 8 á morgnana
fram til 6 á kvöldin, en eftir það
fengu íþróttahópar afnot af salnum.
Auk dagvinnunnar tók hann einnig
að sér að hafa umsjón með íþrótta-
hópum á kvöldin.
Hann var einstaklega lipur í sam-
skiptum og ávallt reiðubúinn að
greiða götu þeirra sem til hans leit-
j^uðu. Það var gott að vita af Ragn-
ari við gæslu og í eftirliti með nem-
endum. Þá var öruggt að hlustað
væri á bam sem þurfti aðstoð eða
stuðning.
Mig óraði ekki fyrir því, að þá
við Ragnar buðum góða nótt þetta
föstudagskvöld, að það yrði okkar
hinsta kveðja. Huggun er harmi
gegn að eiga góða heimvon.
Eg sendi konu Ragnars, Björgu
Guðfinnsdóttur, dætrum hans, Erlu,
Guðfinnu og Ingveldi Ólöfu og einn-
ig barnabörnum hans og öðrum
ættingjum mínar innilegustu sam-
úðarkveðjur.
Alfreð Eyjólfsson
* Kveðja frá Knattspyrnu-
félaginu Fram
Ragnar S. Jónsson var einn af
íslandsmeisturum Fram í knatt-
spymu 1939, en áður hafði henn
leikið með yngri flokkum félagsins
og var því í hópi þeirra manna, sem
tóku þátt í endurreisn félagsins upp
úr 1930.
Jafnframt því að verða íslands-
meistari 1939, tók Ragnar þátt í
sögufrægri för félagsins til Dan-
merkur sama ár. Sú för skilaði
miklum árangri, ekki aðeins á
knattspyrnuvellinum heldur varð
hún undanfari þess að samið var
um fyrsta landsleik íslands á knatt-
spyrnusviðinu við Dani eftir stríðs-
lok, en í tengslum við þann leik var
Knattspyrnusamband Islands stofn-
að.
Aðalstjórn Fram bauð íslands-
meisturum frá 1939 og Danmerkur-
förum til kaffihófs fyrir 2 árum til
að minnast þess, að 50 ár voru lið-
in frá þessum atburðum. Var glatt
á hjalla þegar gömlu meistararnir
hittust og rifjuðu upp liðna tíð. Þar
var Ragnar hrókur alis fagnaðar.
Alla tíð sýndi Ragnar sínu gamla
félagi sérstaka tryggð og fylgdist
grannt með úrslitum. Og það var
honum óblandið ánægjuefni, þegar
Fram varð íslandsmeistari á síðasta
ári. Hann hafði orð á því að ytra
umhverfi íþróttanna væri mikið
breytt frá því að hann ólst upp, en
keppnisandinn væri sá sami og áður
og það skipti mestu máli.
Nú er þessi góði félagi okkar
horfinn yfir móðuna miklu. Hlýjar
kveðjur fylgja honum frá Fram um
leið og fjölskyldu hans eru sendar
samúðarkveðjur.
Alfreð Þorsteinsson
Þegar góður vinur og samferða-
maður flytur yfir á annað tilveru-
svið gerist hugurinn dapur og fyll-
ist söknuði yfir liðinni tíð. I skamm-
sýni okkar eigum við oftast erfitt
að átta okkur á rökum tilverunnar
og sætta okkur við sorgaratburði,
sem óumflýjanlegir eru og við sjald-
an tilbúin að mæta. En á vegamót-
um lífs og dauða skiljast leiðir og
eðlilega stöldrum við ögn við og lít-
um yfir farinn veg. Þá skilst okkur
best hvert lífslán það er að eiga
góða samferðamenn. Ragnar Jóns-
son var einn þeirra. Hann varð bráð-
kvaddur á heimili sínu að kvöldi
19. apríl sl. Þegar hann gekk til
hvílu þetta kvöld hefur hann efa-
laust haft í huga annir næsta dags,
kosningadagsins, þar sem hann
hafði um árabil gegnt því trúnaðar-
starfi að gæta kjörgagna fyrir
Reykvíkinga í Austurbæjarbama-
skólanum, sem var vinnustaður
hans til fjölda ára. „En nóg er að
starfa Guðs um geim“ og þar hafa
Ragnars beðið önnur og meiri störf.
„Yfir litlu varst trúr, yfir mikið mun
ég setja þig“. Þessi ritningargrein
bendir á mikilvægi trúmennskunnar
og var hún Ragnari í blóð borin
eins og mörgum af eldri kynslóð-
inni.
Okkar samleið er orðin nokkuð
löng, þar sem við höfum ásamt fjöl-
skyldum okkar búið í sama húsi um
það bil þijátíu ár og hefur sambýlið
verið með ágætum og átti Ragnar
sinn þátt í að gera það gott. Hann
var mörgum góðum kostum búinn.
Hann studdi við bakið á þeim sem
minna máttu sín og hlynnti að þeim
á margan hátt. Hann hafði það
aðalsmerki hvers góðs manns að
vera bæði barna- og dýravinur. Því
var gott að ala upp böm í nágrenni
við hann. Þau fundu að í honum
áttu þau sér góðan málsvara. Mik-
ill hluti af ævistarfi Ragnars var
að vinna með skólabörnum og hafa
þau margt gott getað af honum
lært. Hann var íþróttamaður á fyrri
árum og náði langt í knattspyrnu
á þeirra tíma vísu. Áhugamaður um
íþróttir var hann til æviloka, enda
hélt hann sér vel og var léttur í
spori og lipur í hreyfingum til hinstu
stundar. Ragnar hafði létta lund
og var oft fundvís á það spaugilega
í lífinu. Hann var félagslyndur
maður og hafði gaman af að spá
og spjalla um mál sem efst voru á
baugi í hvert skipti og fylgdist vel
með dægur- og þjóðmálum til ævi-
loka. Ragnar var mikill fjölskyldu-
maður og má segja að gæfu sína
hafi hann fundið í fjölskyldulífinu
í hópi þriggja dætra, þriggja barna-
barna og sinnar mikilhæfu konu,
Bjargar Guðfinnsdóttur. Heimili
þeirra er afar gestkvæmt og oft
hefur fólk dvalið þar um lengri eða
skemmri tíma af ýmsum ástæðum
og notið bæði gestrisni og hjálpsemi
hjónanna. Ég minnist margra
ánægjustunda á heimili þeirra og
þaðan kom hver gestur ríkari af
gleði og bjartsýni. Ég vil að leiðar-
lokum þakka Ragnari samfylgdina
fyrir hönd okkar á neðri hæðinni
og óska honum guðs blessunar á
ódáins vegum.
Við vottum þér, Björg mín, dætr-
um og barnabörnum, dýpstu samúð.
Guðrún I. Jónsdóttir
Nú verður aftur hlýtt og bjart um bæinn
af bemskuglöðum hlátri strætið ómar,
því vorið kemur sunnan yfir sæinn.
Sjá sólskinið á gangstéttunum ljómar.
Já, sólskinið ljómaði svo sannar-
lega í Reykjavíkinni hans pabba
míns, líkt og hjá Tómasi Guðmunds-
syni forðum. Og bernskuglaðir
hlátrar fylgdu honum lífið út. Hann
var gæfumaður og Reykjavík var
borgin hans og í yfir 40 ár var
hann umvafinn bernskuglöðum
hlátri barnanna í Austurbæjarbam-
askólanum þar sem hann eyddi
löngum og farsælum starfsdegi.
Og vorið kemur aftur sunnan yfír
sæinn þótt hann sé nú horfinn yfir
móðuna miklu. Það skynjaði hann
pabbi minn sem eyddi ævidögum í
borg forfeðranna, áttundi ættliður-
inn Reykvíkingur. Hann skynjaði
æðaslátt fortíðarinnar og fann ræt-
urnar hvert sem sporin lágu. Á
Arnarhóli bjuggu forfeðurnir um
1700 og Oddur Hjaltalín, langafí
Rannveigar ömmu hans, var síðasti
ábúandinn á jörðinni Reykjavík.
Langafinn Eyríkur Hjörtsson bjó á
Rauðará við Reykjavík og afi hans
og amma, Rannveig Eiríksdóttir og
Kristján Jónsson á Vegamótum við
Vegamótastíg. Úr Klapparvörinni
ýttu afi hans og faðir bát sínum
úr vör og í Þvottalaugunum bogr-
aði hún mamma hans löngum
stundum meðan hann lítill snáði
hljóp um tún og móa Laugardals-
ins. Það skyldi því engan undra
þótt ræturnar hans föður míns
stæðu djúpt í reykvískri mold.
Reykjavík var borgin hans, með
henni óx hann og í henni lifði hann
löngu og farsælu lífi.
Hann fæddist á Bergi við Ingólfs-
stræti 12. ágúst 1912. Foreldrar
hans voru Ingveldur Rut Ásbjörns-
dóttir, fædd 12. desember 1872 að
Ási í Hafnarfirði, dáin 14. janúar
1964 í Reykjavík og Jón Kristjáns-
son fæddur 28. september 1860 að
Vegamótum í Reykjavík, dáinn 4.
október 1925 í Reykjavík. I móður-
ættina var pabbi kominn af Bergs-
ætt og Reykjakotsætt sem kennd
er við Guðna Jónsson í Reykjakoti
í Ölfusi. Móðuramma föður míns
var Svanhildur Illugadóttir frá Sval-
barða á Álftanesi, af Bergsætt, og
móðurafí hans var Ásbjörn Ólafsson
bóndi. Þau bjuggu á Leiðólfsstöðum
í Flóa og Skógtjörn á Álftanesi.
Foreldrar pabba giftust ekki en
áttu saman tvö börn, hann og Þór-
dísi fædda 18. september 1914.
Þórdís bjó lengst af í Hveragerði
ásamt eiginmanni sínum, Eyþóri
Ingibergssyni, múrarameistara,
sem látinn er fyrir nokkrum árum.
Þau áttu fimm börn. Þórdís býr nú
í Reykjavík. Var alla tíð mikil vin-
átta milli þeirra systkina. Einn hálf-
bróður átti pabbi, Elías Kristin
Guðmundsson, fæddan 5. mars
1909 í Reykjavík, dáinn 21. mars
1935. Syrgði faðir minn hann mjög
er hann féll frá svo ungur að aldri.
Ingveldur amma var um og yfir
fertugt er hún átti börnin sín og
það var erfítt hlutskipti sem beið
hennar með börnin sín þijú, enda
fór það svo að hún varð að láta tvö
þeirra frá sér frostaveturinn mikla
1918. Elías fór að Hömrum í Gríms-
nesi þá 9 ára gamall og Þórdís að
Kolviðarhóli aðeins 4 ára. Pabbi
varð eftir hjá mömmu sinni og
fýlgdi henni alla tíð síðan. Hann
varð henni allt í senn elskaður son-
ur og stóð og stytta í erfiðri lífsbar-
áttu. Amma þvoði þvotta og sam-
hliða því vann hún við fiskbreiðslu
vor og sumur. Pabbi var ekki hár
í loftinu þegar hann fór að bjarga
sér sjálfur. Átta ára bar hann út
blöð og seldi og níu ára réði hann
sig sjálfur eftir blaðaauglýsingu í
sveit. í átta sumur var hann í sveit
að Hömrum í Grímsnesi hjá þeim
góðu hjónum Sigríði Bjarnadóttur,
sem nýlátin er í hárri elli og Jóhann-
esi Jónssyni, sem þá bjuggu í aust-
urbænum á Hömrum. Hamraheim-
ilið varð sem annað heimili föður
míns og var hann og síðar fjöl-
skylda hans öll tengd því órjúfandi
vináttuböndum.
Húsnæðisskortur var mikill á
þessum tíma og flestar bjargir
bannaðar einstæðri, fátækri móður.
Þau mæðginin fengu íbúð í Suður-
pól þar sem fleiri fátækir áttu at-
hvarf, en alla tíð leið hann pabbi
minn fyrir Pólastimpilinn.
Fordómar umhverfisins gagnvart
þeim sem minna máttu sín mörkuðu
djúp spor í litla barnssál. En einn
var sá staður þar sem hann átti
alltaf athvarf en það var Njarðar-
gata 27, hjá þeim hjónunum Ingi-
björgu og Jóni Oddi og bömum
þeirra. Oft minntist faðir minn á
hversu vel þau höfðu reynst sér.
„Þangað,“ sagði hann, „var ég allt-
af velkominn".
En „æskuhryggð er eins og mjöll
á apríldegi" og ærsl og leikir með
félögunum færðu með sér gleði og
góðar minningar. Fundir í KFUM
og barnastúkunni Verðandi lífguðu
upp á tilveruna og snemma byijaði
faðir minn að leika knattspyrnu
með Fram. Fram og knattspyrnan
urðu hans lífsakkeri og oft dásam-
aði hann áhrif þessa félagsskapar
á líf sitt. Þar fékk hann útrás fyrir
athafnaþrá sína, bæði við almenn
félagsstörf og síðar sem keppnis-
maður í meistaraflokki félagsins.
Og oft minntist hann ársins 1939
þegar Fram var boðið í höfðinglega
keppnisferð til Danmerkur og að
Framarar urðu Islandsmeistarar
sama ár. Það varð honum því mik-
ill heiður og gleði er hann fyrir
nokkrum árum var sæmdur gull-
merki félagsins og aldrei fór hann
svo á mannamót að hann bæri ekki
merkið í barminum. Fram var félag-
ið hans til hinstu stundar.
Árin liðu og kreppan skall á með
öllum sínum þunga. Hvergi var at-
vinnu að fá og möguleikarnir til lífs-
afkomu fáir fátækum unglingi. En
æskan er bjartsýn og sterk og á
þessum árum kom inn í líf föður
míns sá sólargeisli sem átti eftir
að lýsa veginn hans um langa ævi,
en það var ung stúlka, Björg Guð-
finnsdóttir, móðir mín, ættuð frá
Litla-Galtardal á Fellsströnd. í 57
ár gengu þau saman sinn æviveg,
í blíðu og stríðu, og síðasta athöfn-
in hans áður en hann lagðist til
hinstu hvílu var að kyssa hana góða
nótt.
Atvinnuleysið og húsnæðishrakið
t
Bróðir minn og mágur,
ARENT HAFSTEINN ARNKELSSON,
Bugðlungu, Grindavík,
lést aðfaranótt 28. apríl.
Ingey Arnkelsdóttir, Kristján Sigurðsson.
setti svip sinn á fyrstu búskaparár-
in. Hvergi var fasta vinnu að fá en
tekið allt sem til féll; vinnu á eyr-
inni eða við hitaveitulögnina, versl-
unarstörf, síld og sem bílstjóri í
„öskunni". í átta ár leigðu þau litla
steinbæinn á Skólavörðustíg 11,
sem þá var í eigu hjónanna Bene-
dikts Sveinssonar og Guðrúnar Pét-
ursdóttur, en þau og börn þeirra
reyndust foreldrum mínum styrk
stoðj bæði á þessum árum og síð-
ar. I litla bænum leið þeim vel og
þar bjuggu hjá þeim í tvö ár tvö
systkini Bjargar og Sigurbjörg
móðir hennar, þá nýorðin ekkja.
1946 fékk faðir minn loks fasta
vinnu sem baðvörður við Austur-
bæjarbarnaskólann í Reykjavík og
þeim stað helgaði hann krafta sína
þar til yfir lauk. í þau 45 ár sem
hann vann við skólann vantaði hann
nánast aldrei og aldrei þurfti að fá
aðra til þess að ganga í hans störf.
Væri hann frá vinnu, sem nær ein-
stakt var, hljóp móðir mín í skarðið
eða Ásta Jónsdóttir, samstarfskona
hans og vinur í böðunum um ára-
tuga skeið. Slík trúmennska í starfi
er vandfundin nú á dögum en hon-
um var hún bæði eðlislæg og sjálf-
sögð. Og það var bæði fagurt og
táknrænt fyrir lífsstarfið hans föður
míns að hann var að koma heim
úr Austurbæjarskólanum frá því að
undirbúa alþingiskosningarnar
kvöldið sem hann lést. Þótt sorgin
sé yfirþyrmandi getum við ekki
annað en glaðst yfir að hann skyldi
fá að yfírgefa jarðlífið með slíkri
reisn, mitt í amstri hversdagslífs-
ins, þótt aldurinn í árum reiknaður
nálgaðist 80 ár. Stríðið færði með
sér vinnu og peninga og nú fóru í
hönd betri ár hjá foreldrum minum.
Með einstakri eljusemi, sparsemi
og samviskusemi tókst þeim að
koma undir sig fótunum. 1944
gengu þau í byggingasamvinnufé-
lagið Hofgarð sem þá hóf byggingu
íbúða í Laugarneshverfi. Saman
unnu þau hjónin öllum stundum að
sínu nýja húsnæði og 1947 rann
upp langþráð stund: Þau fluttu í
sína eigin íbúð á Hofteigi 4 þar sem
heimili þeirra hefur staðið síðan.
Foreldrar mínir eignuðust þijár
dætur. Þær eru: Erla Hólmfríður,
fædd 1935, lengst af skrifstofu-
stúlka á Borgarskrifstofunum • í
Reykjavík. Eiginmaður hennar er
Hilmar Guðmundsson, bifreiða-
stjóri. Þau eiga eina dóttur, Hrönn,
f. 1966, BA í íslensku. Sambýlis-
maður hennar er Þorgeir Adamsson
garðyrkjufræðingur; Guðfinna Sig-
urbjörg, fædd 1943, jarðfræðingur
og kennari við Menntaskólann í
Reykjavík. Eiginmaður hennar var
Jan-Érik Juto, læknir í Svíþjóð.
Þeirra börn eru Björg Soffía, fædd
1972, nemi við Menntaskólann í
Reykjavík, og Ragnar Karl Gunnar,
fæddur 1979; Yngst er Ingveldur
Ólöf, fædd 1948, vistmaður í Bjark-
arási, sem alla tíð hefur búið hjá
foreldrum sínum.
Já, það er vissulega oft hlýtt og
bjart um bæinn í lífi okkar. Pabbi
eignaðist snemma bíl og þau
mamma notuðu hvert tækifæri til
þess að fara út úr bænúm og njóta
náttúrunnar með fjölskyldunni. Ef
ekki er farið austur að Hömrum eða
til Dísu frænku í Hveragerði var
rennt á Þingvöll og þar undi pabbi
sér við silungsveiði. Hann elskaði
náttúruna og var margfróður um
örnefni og staðhætti. Hann var
stöðugt að fræða og skýra. Fugl-
arnir áttu líka hug hans allan og
hann þekkti hveija tegund, hljóð
hennar og hætti. Og marga góða
stund áttu þau mamma með góðum
félögum í Ferðaféiagi íslands, ekki
síst Gesti Guðfinnssyni, bróður
mömmu, og frágangsferðimar í
Þórsmörk voru ætíð tilhlökkunar-
efni. Mikil og náin vinátta var alla
tíð milli hans og Jan-Eriks, fyrrver-
andi eiginmanns míns og hélst hún
til hinstu stundar. Nutu þeir báðir
vel samverustundanna þótt færri
yrðu hin síðari ár. Svíþjóðarferðirn-
ar urðu ófáar meðan ég bjó í Stokk-
hólmi svo þar varð hann hagvanur
enda með afbrigðum glöggur og
fljótur að átta sig og rata hvort sem
það var uppi á íslenskum öræfum
eða í erlendum stórborgum. Málið
var honum aldrei Þrándur í Götu.
Hann bjargaði sér ágætlega bæði