Morgunblaðið - 26.05.1991, Page 13

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. MAI 1991
G 13
lendinga er heldur lægra. Ef allt
þetta fólk skilar sér heim að námi
loknu er ljóst að það verður ekki
skortur á kvikmyndagerðarfólki á
Fróni í náinni framtíð.
Þegar Kevin Costner tók við
Oskarnum fyrir mynd sína
„Dances with Wolves“ lét
hann þau orð falla að þó svo að
einhverjum kynni að finnast allt
tilstandið í kringum Oskarsverð-
launaafhendinguna hégómlegt og
lítils vert miðað við ástand heims-
mála, þá væri þessi viðurkenning
mikilvæg fyrir sig og sína fjöl-
skyldu. Costner hafði lagt allt að
veði til þess að geta framleitt þessa
mynd og það var ekki síst það
framtak sem verið var að verð-
launa.
Allir sem hafa horft á hina ár-
legu afhendingu Óskarsverðlauna
kannast við hinar hjákátlegu þak-
karræður og nafnarununa sem
oftast fylgir. Þó svo að Kevin
Costner hafi verið búinn að skrifa
þakkarræður fyrirfram þá er ekki
nokkur leið að hann hafi vitað
fyrir víst að hann myndi vinna.
Það eru aðeins örfáir starfsmenn
bókhaldsfyrirtækis sem kallast
„Price Waterhouse" sem vita nið-
urstöðumar áður en athöfnin hefst
og þeir eru bundnir þagnareiði.
Stytturnar eru aðeins númeraðar
en hafa ekki verið'merktar tilvon-
andi viðtakendum. Að athöfninni
lokinni þurfti Kevin Costner því
að skila báðum styttunum sínum
til þess að hægt væri að festa á
þær skjöld með nafni hans. Mikil-
vægi þessara verðlauna er sannar-
lega mikið fyrir þá sem að baki
kvikmyndanna standa en það er í
raun og veru sama fólk sem stend-
ur á bak við Óskarsverðlaunin.
„Academy of Motion Picture
Arts and Sciences“ kallast stofnun
sú sem útdeilir þessari eftirsóttu
styttu. Þú hefur sjálfsagt aldrei
heyrt minnst á Rudi Fehr fyrr en
þú lest þessa grein, en hann er
einn af þeim 4.940 meðlimum
„Akademíunnar“ sem hafa at-
kvæðisrétt í þessum umdeildu
kosningum. Þó svo að umræddur
Rudi Fehr sé orðinn áttræður og
hafi ekki starfað við kvikmynda-
gerð í nokkur ár, þá hafa atkvæði
hans töluvert vægi þegar skorið
er úr um það hver hlýtur Óskar-
inn. Til þess að komst í þennan
útvalda hóp þurfa viðkomandi að
hafa starfað við a.m.k. þijár viður-
kenndar kvikmyndir, vera til-
nefndir af tveim meðlimum og
hljóta samþykki inntökunefndar.
Það eru því engir aukvisar sem
komast þar inn.
Allir meðlimir fá að útnefna
bestu kvikmyndina en aðrar
útnefningar eru bundnar við
viðkomandi deildir, leikstjórar tiln-
efna besta leikstjórann, hljóðmenn
bestu hljóðvinnsluna o.s.frv. í
flokki erlendra kvikmynda sér 400
manna hópur um að útnefna fimm
myndir af þeim tæplega 40 sem
berast. Þeir sem greiða atkvæði
mega aðeins - missa af fjórum
myndum til þess að halda atkvæð-
isrétti sínum. Að vísu þurfa þeir
aðeins að sjá þriðjung af hverri
mynd en mega þá yfirgefa salinn
og fá sér kaffi meðan beðið er
eftir næstu mynd.
Þegar búið er að útnefna allt
að fímm myndir í hverjum flokki
hafa allir meðlimir rétt á að kjósa
endanlegan sigurvegara. Þegar
um erlendar myndir er að ræða
þurfa viðkomandi að sanna það
að þeir hafi séð allar fimm sem
útnefndar voru. Því er ekki þannig
farið í öðrum flokkum, enda er um
mikinn fjölda kvikmynda að ræða.
Framleiðendur, leikstjórar og leik-
arar reyna margt til þess að koma
sér á framfæri, rétt eins og stjóm-
málamenn fyrir þingkosningar.
Sumir birta auglýsingar í frétta-
blaði Hollywood og aðrir senda
myndir sínar á myndbandsspólum
heim til félagsmanna í von um að
þeir a.m.k. sjái myndirnar áður en
þeir greiða atkvæði.
FRÁ HITIIR
m hou ywood
Flestir þeir sem liafa kvikmyndagerð
að atvinnu koma fyrr eða síðar til Holly-
wood, sumir stoppa stutt, aðrir setjast
þar að. Fyrir gyðinginn og Berlínar-
búann Rudi Fehr var siglingin til Amer-
íku ekki aðeins flótti frá Hitler heldur
einnig upphafið að glæstum ferli.
Rudi Fehr var tæplega tvítugur
þegar hann fékk vinnu við að
klippa kvikmyndir í Berlín. Þótt
almennir kvikmyndagestir taki
yfirleitt ekki eftir því hver klipp-
ir tiltekna kvikmynd, þá spyrst
það fljótt út meðal kvikmyndagerðarmanna
ef nýtt fólk með hæfileika kemur fram á
sjónarsviðið. Fyrr en
varði hafði Sam Spiegel
tekið Rudi upp á arma
sína. Spiegel átti síðar
eftir að framleiða „Bridge
on the River Kwai“ og
„Lawrence of Arabia“.
Þegar Hitler komst til
valda fengu gyðingar
ekki lengur að vinna við
framleiðslu kvikmynda í
Þýskalandi. Skömmu fyr-
ir Ólympíuleikana í Berlín
1936 ákvað Rudi að
freista gæfunnar í Holly-
wopd.
Á þessum árum fram-
leiddu stóru kvikmynda-
verin í Hollywood u.þ.b.
sextíu myndir á ári og það
var mikill skortur á fólki
sem kunni til verka. Eftir
nokkurra daga veru í höf-
uðborg kvikmyndaiðnað-
arins var Rudi boðið á
fund í MGM-kvikmynda-
verinu til að ræða mögu-
ieika á vinnu. Það má enn
heyra undrun og hrifn-
ingu í rödd hans þegar
hann segir frá: „Ég gekk inn í lítinn sal
þar sem saman voru komnir 12-14 menn
sem biðu eftir mér til þess að geta sest að
snæðingi. Það var frekar dimmt í herberg-
inu svo að ég þekkti engan til að byrja
með. Þegar við settumst til borðs sá ég að
mér á vinstri hönd sat Clark Gable og mér
á hægri hönd sat Spencer Tracey. Það eina
sem komst fyrir í huga mér var hvað vinir
mínir í Berlín segðu ef þeir sæju mig nú.“
Meistari Hitchcock
Fyrsta starfið sem Rudi Fehr hlaut í
þeirri borg var að þýða vinsælar þýskar
kvikmyndir á ensku fyrir Warner Brothers.
Þar átti Rudi eftir að starfa næstu 40 árin
og klippa fjölmargar kvikmyndir. „Ég og
Jack Wamer, eigandi Wamer Brothers,
urðum miklir vinir,“ segir Rudi. „Eitt kvöld-
ið hringdi einkaritari hans í mig og sagði
mér að það yrði frétt um mig í blöðunum
daginn eftir, en vildi svo ekki segja meira.
Á forsíðu „Hollywood Reporter" næsta dag
mátti sjá fyrirsögnina „Jack Wamer gerir
Rudi Fehr að framleiðanda". Ég fór strax
á fund með hr. Warner og þakkaði honum
fyrir en sagðist um leið hafa vonast til
þess að verða gerður að leikstjóra frekar
en framleiðanda. „Rudi segist aldrei gleyma
svipnum á Jack Warner þegar hann svar-
aði: „Rudi, leikstjórar koma og fara, en á
meðan ég er hér verður þú hér. Hann stóð
við þessi orð og ég var ennþá hjá Warner
Brothers tíu árum eftir að Jack seldi kvik-
myndaverið.“
Rudi kunni ekki við sig sem framleiðandi
og fór því aftur í sitt gamla starf sem klipp-
ari. „Heppnin var með mér,“ segir hann.
„Ég fékk að starfa með meistara Hitchcock
í fyrsta skipti. Ég klippti fyrir hann mynd-
ina „I Confess“ og okkur kom það vel sam-
an að hann bað mig að klippa næstu mynd
„Dial M for Murder“. Það var upplifun að
fá að vinna með Hitchcock. Honum llkaði
vel við stóru stjörnurnar sem unnu með
honum, Jimmy Stewart, Cary Grant og
Grace Kelly, en við óþekkta leikara kom
hann fram eins og þeir væru skepnur. Eitt
sinn leit hann á mig og sagði: „Rudi, leikar-
ar eru það- lægsta af öllu lágu,“ en hann
kom alltaf mjög vel fram við mig.
Frá Warner til Coppola
Eftir að hafa klippt kvikmyndir í 20 ár
var Rudi gerður að yfírmanni eftirvinnslu-
deildar hjá Warner Brothers. í því starfi
vann hann meðal annars við kvikmyndir
eins og „Giant“, með Elizabeth Taylor,
Rock Hudson og James Dean. „My Fair
Lady“ með Rex Harrison og Audrey Hepb-
um er uppáhaldskvikmynd hans frá þessum
tíma og það er ljóst að Rudi er stoltur af
því að hafa unnið aðð henni. „Leikstjórinn,
George Cukor, og tónlistarstjórinn, André
Previn, gátu ekki komið sér saman um
hvaða rödd ætti að nota fyrir Audrey Hep-
burn í söngatriðunum svo að .Jack Warner
hringdi í mig og spurði mig álits. Ég benti
á söngkonu sem mér fannst henta vel til
þess og Jack svaraði um
leið: „Hún er ráðin.“ Rudi
var síðan sendur til Evr-
ópu til þess að gera
þýska, franska og ítalska
útgáfu af „My Fair
Lady“.
Þegar myndin var til-
búin til sýningar bað Jack
Warner mig um að koma
með til London til þess
að vera viðstaddur frum-
sýninguna og ég gerði
það. Þegar sýningunni
var lokið ætlaði fagnaðar-
látunum aldrei að linna.
Warner varð hálffeiminn
og spurði mig hvað hann
ætti að géra. Ég sagði
honum að hann yrði að
standa upp og hneigja sig
og hann gerði það. Fólkið
hélt áfram að klappa og
nú leit Wamer á mig og
sagði: „Rudi, nú stendur
þú upp og hneigir þig,
þetta er skipun." Eg gerði
það og fólkið klappaði
ákaft án þess að hafa
hugmynd um það hver ég
var.“
Jack Warner seldi kvikmyndaverið og
Rudi lét af störfum fyrir aldurs sakir tíu
árum síðar. Þegar það fréttist að hann
væri að hætta hjá Wamer Brothers hringdi
leikstjórinn Francis Ford Coppola í hann
og bauð hanum vinnu. Coppola hafði þá
nýlega fest kaup á kvikmyndaveri og þar
starfaði Rudi í tvö ár en sneri sér þá að
því að setja enskt tal inn á erlendar kvik-
myndir, þ. á m. „Fanny og Alexander" eftir
Ingmar Bergman.
Með þrjá óskara í höndunum
„Fariny og Alexander“ var tilnefnd til
Óskarsverðlauna fyrir kvikmyndatöku,
hönnun sviðsmyndar, hönnun búninga, sem
og í flokki erlendra kvikmynda, og sigraði
hún í öllum fjórum flokkum. Rudi hafði
verið tilnefndur fylgdarmaður Svíanna og
fór því með þeim á dansleik að athöfninni
lokinni. „Þijú þeirra áttu bókað flugfar til
Svíþjóðar morguninn eftir og höfðu því
ekki tíma til að skila „Óskamum" inn til
áletmnar, svo að þau báðu mig að gera
það fyrir sig. Ég hafði ekki hugsað út í það
að fyrir utan beið stór hópur af ljósmyndur-
um og forvitnum áhorfendum og þegar ég
gekk út með þijá „Óskara" í höndunum
klappaði fólk ákaft og tók myndir í gríð
og erg. Einhver sneri sér að konunni sinni
og spurði hver þessi maður væri. Hún sagð-
ist ekki hafa hugmynd um það, hún hefði
aldrei séð mig áður.“
Einn daginn leikstjórinn John Huston
sem þá var að vinna að myndinni „Prizzi’s
Honor“ með Jack Nicholson og Kathleen
Tumer. Rudi og Huston höfðu unnið saman
mörgum ámm áður að myndinni „Key
Largo“ með Humphrey Bogart í aðalhlut-
verki. John Huston var í vandræðum með
klipparann sem hann hafði ráðið og fékk
Rudi til að taka við starfinu. Þetta var sið-
asta myndin sem hann klippti og sjálfur
gerir hann ekki ráð fyrir því að klippa fleiri
enda er hann orðinn áttræður, hefur snúið
sér að kennslu við „California Institute of
the Arts“.
Góðar víkingamyndir
Rudi Fehr er nú formaður nefndar sem
Rudi Fehr: „Það er virðingarverf aö ís-
iendingar skuii sendn inn mynd ó hverju
ari • • •
Óskarinn. Tókn veigengni í Hoilywood.
velur þær 5 erlendu kvikmyndir sem til-
nefndar eru til Óskarsverðlauna og hann
hefur um margra ára skeið verið meðlimur
„Academy of Motion Picture Arts and
Sciences", en það er stofnunin sem veitir
Óskarsverðlaunin. Undanfarin ár hefur
hann því séð þær kvikmyndir sem íslending-
ar hafa tilnefnt og í flestum tilfellum hefur
honum líkað vel við þær. „Það er í sjálfu
sér virðingarvert að íslendingar sendi kvik-
mynd á hveiju ári þegar litið er til þess
hversu fáar myndir þið framleiðið,“ sagði
Rudi og var hugsi um stund. „Ég man sérs-
taklega eftir góðum víkingamyndum sem
frá íslandi hafa komið, en að þessu sinni
varð ég fyrir vonbrigðum.“
Framlag íslendinga að þessu sinni var
barnamyndin um Pappírs Pésa og það er
ljóst að Rudi hugsar sig vel um áður en
hann heldur áfram. „Barnamyndir geta
verið ágætar, en þessi var ekki nógu fag-
mannlega unnin. Margir veltu því fyrir sér
af hveiju þessi mynd var send 'og þó að
það sé í sjálfu sér ekki skaðlegt að senda
mynd sem ekki stenst samanburð við aðrar
myndir þá hlýtur að vera kostnaður því
samfara og þann pening mætti spara. Mög-
uleikar íslendinga eru jafn góðir og ann-
arra, því það skiptir litlu máli hversu mikl-
ir peningar voru lagðir í myndina, aðalatrið-
ið er að sagan sé góð og myndin sé fag-
mannlega unnin.“
Rudi Fehr flúöi
Þýskaland þeg-
ar Hitler komst
til valda og freí-
staði gæfunnar
í FHollywood.
FHann er nú einn
af þeim meðlim-
um „Akadem-
íunnarý sem
hefur atkvæðis-
rétt þegar valið
er til Oskars-
verðíauna.