Morgunblaðið - 11.06.1991, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚNÍ 1991
| < : ; i | p i rr
15
„Þessar tillögur eru
settar fram í trausti
þess að þegar nýr
menntamálaráðherra
fer að endurskoða
grunnskólalögin séu
þær almenningi kunn-
ar.“
ur í aukinni dreifingu á verkefnum
og valdi til landshlutanna, og sér-
stakur starfshópur settur í málin.
Eftirfarandi frumtillögur samdi ég
að beiðni fyrir starfshóp landshluta-
samtakanna.
1. í hverju fræðsluumdæmi skal
vera fræðsluráð, sem kosið er af
samtökum sveitarfélaga í fræðslu-
umdæminu, og skal það skipað sveit-
arstjórnarmönnum. Fræðsluráð fer
með yfirstjórn fræðslumála og
fræðsluskrifstofu. Fræðsluráð ræður
fræðslustjóra. Fræðslustjóri er fram-
kvæmdastjóri fræðsluskrifstofu,
undir yfírstjórn fræðsluráðs, og er
jafnframt framkvæmdastjóri fræðs-
luráðs.
2. Fræðsluráð skal hafa yfírstjórn
framkvæmda á sviði grunnskóla-
stigs, framhaldsskólastigs, endur-
Áskell Einarsson
menntunar og fullorðinsfræðslu
hvert í sínu umdæmi að því leyti, sem
þessi verkefni eru ekki að lögum
falin skólastjórnendum, skólanefnd-
um og fræðslustjóra eða er varðar
eftirlitshlutverk menntamálaráðu-
neytisins. Fela má fræðsluráðum
önnur verkefni, með ákvörðun
menntamálaráðuneytisins eða með
lögum.
3. Fræðsluráð gerir tillögur tii
ráðuneyta og Alþingis um fjárveit-
ingar til þeirra verkefna, sem eru á
verksviði þess. Fjárveitingar til skóla,
einstakra verkefna og sameiginlegr-
ar stárfsemi sem eru skilgreindar í
fjárlögum greiðast beint til fræðslu-
umdæma. Fræðsluráð felur fræðslu-
skrifstofu í umboði þess að annast
greiðslur til viðkomandi aðila. Fræðs-
luráð skiptir sameiginlegum fjárveit-
ingum. Sé í fjárlögum kveðið á um
heildarfjárveitingu til fræðsluum-
dæmis skal fræðsluráð skipta henni
milli þeirra verkefna, sem eru í um-
sjá þess. Menntamálaráðuneytið hef-
ur eftirlit með fjárreiðum fræðsluum-
dæmanna.
4. Fræðsluskrifstofur annast lau-
nagreiðslur til starfsmanna skóla og
annarra verkefna, sem taka laun af
fjárveitingum Alþingis til umdæ-
manna. Fræðsluskrifstofa annist
málefni starfsmanna, sem ekki eru
starfsmenn sveitarfélaga. Fræðslu-
stjóri ræður kennara og skólastjóra
að fengnum tillögum skólastjórnenda
og skólanefnda. Fái umsækjandi
samhljóða stuðning heimaaðila er
fræðslustjóra skylt að staðfesta
ráðningu hans. Verði ágreiningur
milli skólanefndar og fræðslustjóra,
Raunhæf tilfærsla verkefna til
fræðsluskrifstofa og fræðsluráða
*
eftir Askel Einarsson
í ráðherratíð Bjarna Benedikts-
sonar sem menntamálaráðherra, var
sá hátturtekinn upp að fjármálaeftir-
lit var fært undir sérstaka stofnun
og námsstjóm fékk aukið vægi,
námsstjórar voru umsjónarmenn
skólastarfs hver í sínu umdæmi.
Undanfari þessa var stofnun
fræðslustjóraembættisins í Reykja-
vík. Með þeirri nýbreytni tók Reykja-
víkurborg til sín nokkurn hluta þeirra
starfa, sem annars staðar laut for-
ystu fræðslumálastjóra. Þessi ný-
breytni var upphaf þess að færa
þennan málaflokk nær sveitarfélög-
unum, með það að stefnumiði að
bamafræðslan færðist til sveitar-
félaganna.
Á ráðherraárum Gylfa Þ. Gíslason-
ar var fræðslumálaskrifstofan lögð
niður í sinni gömlu mynd, og starf-
semi hennar sameinuð ráðuneytinu.
Hins vegar hélt skrifstofa fræðslu-
stjórans í Reykjavík áfram sjálfstæði
sínu, með auknu forræði og sem fyr-
irmynd um nýjar fræðsluskrifstofur.
Með því að dreifa búsetu náms-
stjóra út um landið mynduðust aukin
tengsl á milli þeirra og einstakra
skóla. Námsstjórar voru að verða
einskonar erindrekar landsbyggðar-
innar gagnvart ráðuneyti mennta-
mála.
Þessi þróun var mjög áberandi á
Norðurlandi. Það kom til álita að
gera þáverandi námsstjóra að fræðsl-
ustjóra fyrir Norðurland. Hugmyndir
um að skipta landinu í fræðsluum-
dæmi með heimakjörnum fræðs-
luráðum kom fyrst fram í lagafrum-
varpi á síðustu árum Gylfa í ráðherr-
astól.
Þessar hugmyndir voru _ því til
staðar, þegar Magnús Torfi Ólafsson
kom í ráðuneyti menntamála. Hann
skipaði sérstaka nefnd í að semja
frumvarp um grunnskóla. Megin-
kjami tillagna nefndarinnar var að
jafna aðstöðu nemenda til náms, án
tillits til búsetu í landinu, einnig að
auka áhrif heimamanna, og þá eink-
um sveitarstjómanna, á stjórnun
skólanna.
Svo langt átti að ganga að hver
fræðsluskrifstofa og fræðsluráð
fengi sínar fjárveitingar beint í hend-
ur. Það slys varð í meðferð nefndar-
innar, að ekki fékkst samþykkt sama
fyrirkomulag um ráðningu fræðslu-
stjóra, og viðgengist hafði í Reykja-
vík. Það varð ofan á, að fræðslu-
stjóri skyldi vera ríkisstarfsmaður,
en ekki starfsmaður heimamanna.
Grunnskólalögin voru afgreidd rétt
fyrir stjórnarslitin 1974. Þau voru
að veltast í Alþingi á þriðja ár og
er óvíst að þau hefðu nokkurn tíma
fengist afgreidd frá Alþingi, nema
vegna þess að þáverandi ráðherra
menntamála var í oddaaðstöðu á
Alþingi.
Margt tapaðist í bardaganum við
að fá grunnskólalögin afgreidd 1974.
Bæði fýrr og síðar hefur verið vegið
að grunnskólalögunum. Mest hefur
verið sótt í þá veru að minnka áhrif
heimamanna á stjórn skólanna. Vald-
ið skyldi dregið úr höndum fræðslu-
skrifstofu og fræðsluráða. Skóla-
stjórar skyldu verða smákóngar í ríki
sínu, sem sæki mál sín beint í ráðu-
neytið framhjá fræðsluskrifstofu.
Þetta var kölluð valddreifíng.
Með lögum um breytta verkaskipt-
ingu milli ríkis og sveitarfélaga, þar
sem kostnaður við fræðsluskrifstofur
var færður yfir á ríkið, tók loks stein-
inn úr. Verksvið fræðslustjóra var
verulega þrengt og fræðsluskrifstof-
umar eru að verða nánast deildir frá
menntamálaráðuneytinu. Við endur-
skoðun grunnskólalaga nú í vetur
munaði minnstu að fræðsluráðin
yrðu gerð með öllu áhrifalaus. Þessu
tókst að varna í þetta sinn, hvað sem
síðar verður.
Þetta sýnir að í stað þess að sækja
á um aukna valdatilfærslu, er um
varnarbaráttu að ræða, sem þá eða
þegar getur tapast, eins og litlu
munaði nú í vetur.
Það var af þessum ástæðum að
málið var tekið upp á vegum lands-
hlutasamtaka sveitarfélaga, sem lið-
er skólanefnd heimilt að leita úr-
skurðar fræðsluráðs. Fræðslustjóri
ræður starfslið fræðsluskrifstofu og
sameiginlegt starfslið vegna verk-
efna í fræðsluumdæminu, í samræmi
við tillögur frá fræðsluráði.
5. Samhliða tilfærslu fræðslu-
verkefna ti! fræðsluumdæmanna
verði gerð markviss um áætlun að
flytja til þeirra, frá menntamálráðu-
neyti, önnur viðfangsefni, sem að-
hæfíst skiptingu landsins í fræðslu-
umdæmi s.s. leiklistarstarfsemi,
þjónustu við söfn, íþrótta- og æsku-
lýðsstarfsemi og aðstoð við margvís-
lega fijálsa menningarstarfsemi.
Þessi starfsemi verði hluti verkefna
fræðsluskrifstofu og fræðsluráðs, og
verði til þeirra veittar sjálfstæðar
fjárveitingar. Fræðsluráð skal vinna
að öllum þeim verkefnum, sem um-
dæminu eru falin og hlutast til um
skiptingu fjárveitinga á milli ein-
stakra aðila eftir því sem því er fal-
ið. Fræðsluráð skal beita sér fyrir
tengslum við áhugaaðila um menn-
ingarmál í umdæminu. Engu máli
má ráða til lykta er varðar þau verk-
efni, sem fræðsluráðum eru falin,
án umsagnar þeirra.
Þessar tillögur hafa ekki fengið
afgreiðslu hjá samstarfshópi lands-
hlutasamtakanna, en hafa verið
kynntar nýlega á fundum með sveit-
arstjómarmönnum á Norðurlandi.
Þessar tillögur eru settar fram í
trausti þess að þegar nýr mennta-
málaráðherra fer að endurskoða
grunnskólalögin séu þær almenningi
kunnar.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Fjórðungssambands
Norðlendinga.
RÐRD
HÖFÐABAKKA 9 112 REYKJAVfK SÍNII 91-670000 OG 674300
í FÖÐURLANDIJEPPANNA ERU MENN EKKI í VAFA!
IFYRSTA SÆTI
ÞRJÚÁR í RÖÐ
Komdu með Ijólskylduna með þér
m okkar og reynsluaktu þessum
trábœra btr, sem menn meta
svo mlkils I tóðurtandl jepponna!
••• jþrjúáríróðhefurhið heimsþekktabílablað FOURWHEELER
metið að bestu og hagkvœmustu kaupin í 5 dyra jeppum séu i
Isuzu Trooper, af 10 sem blaðið prófaði.
isuzu Trooper er nú mest seldi erlendi jeppinn í Bandaríkjunum.
Reynslan afþessum bil hériendis er frábœr, enda koma hingað
bílablaðamenn frá mörgum löndum Evrópu til þess að prófa hann í
umhverfi sem á við hann.
Isuzu Trooper er ekki bara
góðs fólksbíls.
jeppi hann hefur líka alla elginleika
Verð á þessum frábœru bílum er aðeins frá 2.075.000 kr.
fyrir 5 dyra bíl (staðgreiðsluverð).
BÚNAÐUR fl? MEÐAL ANNARS:
Zólog llóba aómikil og spameytin bemínvólmeðbelnnl innspýtingu eða2,8l
100 ha díselvél með torþjóppu og beM innspflingu • AHslfrl • Aóhomlar
með læsingavara • Framdrltslokur • IregðulCBSIng ó aHurdritl • Samlœslng
áhurðum • Paldntnar rúðuvindut • Sporttelgur • Ralhltuð tromsœll
• Útvarp með segu/bandi • Hóþrýsllþvottur tynr aðalljós • Dagljósobúnaður.
NÚ EINNIG FÁANLEGIR SJÁLFSKIPTIR
ÞRIGGJA ÁRA ÁBYRGÐ.
ÁRLEG ÓKEYPIS SKOÐUN.