Morgunblaðið - 11.06.1991, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚNÍ 1991
íslenskt fiskeldi - þáttur rann-
sókna í uppbyggingu fiskeldis
eftir Valdimar
Gunnarsson
Fiskeldi á íslandi fær í dag mjög
neikvæða umfjöllun og það er tekið
sem dæmi um misheppnaða upp-
byggingu á nýrri atvinnugrein.
Hægt er að spyija hvað veldur svo
miklum breytingum á umfjöllun
fjölmiðla og almennings um íslenskt
fískeldi. Astæður þess eru mjög
margar, og hefur höfundur m.a.
bent á mörg atriði í grein sem skrif-
uð var í fyrsta tölublað Sjávarfrétta
á þessu ári. í stuttu máli má segja
að þetta sé sameiginlegt skipbrot
stjómvalda, fiskeldismanna og
margra annarra sem hafa komið
beint og óbeint að uppbyggingu
fiskeldisins hér. í þessari grein
verður tekinn fyrir þáttur rann-
sókna, en sú þekking sem aflaðist
með þeim átti að verða einn af
homsteinum að uppbyggingu físk-
eldisins.
Af hverju fiskeldisrannsóknir
og fjármögnun þeirra?
Því hefur lö|ngum verið haldið
fram að til að geta stundað fiskeldi
á farsælan hátt þurfi þekkingu og
fjármagn. Vegna ólíkra aðstæðna
hér á landi samanborið við önnur
lönd hefur oft verið bent á að við
getum ekki nema að hluta yfírfært
reynslu annarra landa yfír á íslensk-
ar aðstæður. Einnig var um að
ræða lítt þekktar eldisaðferðir eins
og t.d. strandeldi og fareldi. Til að
þróa eldisaðferðir og auka þekkingu
þurfti því mikið fjármagn. Nokkrir
milljarðar voru settir í uppbyggingu
og rekstur, en þáttur rannsókna
gleymdist því miður að mestu. Mik-
ið mætti fjalla um þennan þátt, en
í þessari grein verða eingöngu tekn-
ar fyrir þær takmörkuðu rannsókn-
ir sem gerðar hafa verið. Til að
auka þekkinguna hefur ríkið lagt
til fáein hundruð milljóna króna
bæði beint og óbeint síðustu árin
til rannsókna og þróunarstarfa.
Árangur fiskeldisrannsókna
Ef skoðað er hvernig fjármagni
hefur verið varið til rannsókna og
þróunar í fískeldi verður að segjast
að fjármunirnir hafa nýst fremur
illa og komið að litlu gagni. Rann-
sóknaráð ríkisins hefur verið um-
fangsmesti styrkveitandi fiskeldis-
rannsókna og hefur stór hluti af
þessum fjárveitingum sem sjóður-
inn hefur veitt til rannsókna á eldi
laxfíska farið forgörðum, sérstak-
lega þær styrkveitingar sem veittar
voru á árunum 1985-1988. Nokkur
dæmi um rannsóknir sem hafa
fengið styrki og litlar eða engar
upplýsingar hafa verið birtar um
má nefna ýmsar rannsóknir fram-
kvæmdar af starfsmönnum fiskeld-
isfyrirtækja og ráðgjafarfyrirtækja,
m.a. Eldisráðgjöf sf. Hinar ýmsu
stofnanir Háskóla íslands, t.d.
Rannsóknastofa háskólans í lífeðlis-
fræði og Rannsóknadeild fisksjúk-
dóma, hafa ekki komið á framfæri
eða að litlu leyti upplýsingum, þetta
á t.d. við um rannsóknir á aðferðum
til að draga úr kynþroska laxfiska
og tálknaveiki, en þessi atriði hafa
valdið miklum vandamálum í fisk-
eldi hér á landi. Veiðimálastofnun
hefur tekið að sér mörg rannsókn-
arverkefni á síðustu árum og hefur
Rannsóknaráð ríkisins styrkt flest
þeirra. Því miður verður að segjast
að í allt of mörgum tilvikum geng-
ur mjög hægt að vinna úr gögnum
og koma upplýsingum til greinar-
innar. í þessu sambandi má benda
á rannsóknarniðurstöður úr svoköll-
uðu stórseiðaeldi og ýmsum rann-
sóknum sem tengjast hafbeit. Hér
mætti telja upp mun fleiri rann-
sóknarverkefni og ríkisstofnanir, en
þetta er látið nægja að sinni. Ef
upplýsingar úr þessum rannsóknum
og mörgum fleiri eru til er bara að
koma þeim á framfæri, t.d. í Eldis-
fréttum sem er málgagn fískeldis-
manna, rannsóknaniðurstöður eru
ekki einkamál rannsóknaraðila.
Hveijar eru ástæðurnar?
Ástæðurnar eru margar. I fyrsta
lagi hefur illa verið staðið að upp-
setningu ög framkvæmd margra
þessara verkefna og í allt of mörg-
BÁRUSTÁL
KLÆÐIR HÚSIÐ ÞITT
VEL!
Sígilt form. Litaö eöa ólitað.
Afgreitt í lengdum aö ósk kaupenda.
Hagstætt verö.
55 HÉÐINN =
STÓRÁSI 6, GARÐABÆ SÍMI 52000
um tilvikum hefur sá aðili sem að
þessum rannsóknum hefur staðið
ekki haft nægilega þekkipgu og
getu. Vegna þessa hafa niðurstöður
rannsókna stundum verið þannig
að ekki hefur verið fojsvaranlegt
að setja þær á blað. í öðru lagi
hefur of stór hluti af þeim rann-
sóknaverkefnum sem styrkt hafa
verið ekki nýst greininni. Ef til vill
hafa rannsóknaverkefnin mótast of
mikið af áhugasviði vísindamann-
anna en ekki þörfum atvinnugrein-
arinnar. Dæmi um rannsóknir sem
nýtast greininni frekar lítið er
kræklingseldi, eldi á hörpudisk,
hafbeit með sjóbleikju og ýmsar
fóðurtilraunir. I þriðja lagi er mikið
um að vísindamenn hafa ekki kom-
ið niðurstöðum sínum til atvinnu-
greinarinnar, þannig að þær nýttust
við uppbygginu hennar.
Það má almennt segja um stofn-
anir og sjóði ríkisins, sem hafa veitt
styrki til rannsókna í fiskeldi, að
þær hafí sýnt rannsóknarmönnum
of mikla þolinmæði og of lítið að-
hald. Hjá Rannsóknaráði ríkisins fá
í mörgum tilvikum sömu aðilarnir
rannsóknarstyrki og leggja faglegt
mat á umsóknir sem berast sjóðn-
um, þó svo að viðkomandi leggi
ekki mat á eigin umsókn. Oft eru
þetta sömu aðilarnir sem sýna ófag-
leg vinnubrögð og lítið hafa birt
af rannsóknarniðurstöðum.
Það er mjög einkennilegt að í
landi, sem er þekkt fyrir mikil bóka-
skrif í aldir, skuli þrífast svo kallað-
ir rannsóknamenn sem ekki geta
birt niðurstöður sínar. í löndum þar
sem mun meiri samkeppni er um
styrki tii rannsókna, eins og t.d. í
Noregi, hefðu margir íslenskir vís-
indamenn ekki „lifað af“ og ekki
Valdimar Gunnarsson
*
„I stuttu máli má segja
að þetta sé sameigin-
legt skipbrot stjórn-
valda, fiskeldismanna
og margra annarra sem
hafa komið beint og
óbeint að uppbyggingu
fiskeldisins hér.“
getað mjólkað rannsóknasjóði ríkis-
ins í ijölda ára eins og reyndin hef-
ur verið hér á landi.
Gæðastjórnun/gæðaeftirlit
Hvað kemur gæðastjórnun og
gæðaeftirlit fiskeldisrannsóknum
við, kunna margir að spyija. Jú,
margir þeir aðilar eða fýrirtæki sem
stefna að góðum árangri hafa tekið
slík vinnubrögð í sína þjónustu.
Gæðaeftirlit í fiskeldisrannsóknum
er helst framkvæmt með því að
skylda alla þá sem fá styrki að birta
rannsóknir sínar í vísindatímaritum.
Ef ekki er hægt að birta niðurstöð-
umar í vísindatímaritum er gæðum
rannsóknanna ábótavant og ekki
• •
HONDIHOND
Hljómplötur
Oddur Björnsson
Septa-7
Utgefandi Septa
Til styrktar slysavarnastarfinu í
landinu.
„Kæri tónlistargagnrýnandi!
Við leggjum hér inn hljómplötu,
sem kemur út um næstu helgi, sjó-
mannadagshelgi.
Þessi plata er verk okkar
Septa-7, sjö systkina frá Bolung-
arvík - og hefur að geyma, eins.
og undirtitillinn bendir til, upp-
háhaldslög pabba okkar, sem var
harmónikuleikari, en hann ásamt
tengdabróður okkar (eiginmanni
Margrétar) fórst í sjóslysi í desem-
ber sl.
Þessi plata er til minningar um
þá og sömuleiðis ætluð sem fjáröfl-
unarleið til Slysavarnafélags ís-
lands, en deildir innan þess um
allt land sjá um sölu og dreifingu,
og allur ágóði rennur til þeirra.
Lögin eru gamlir og skemmtileg-
ir slagarar, sem flestir þekkja og
geta sungið með.
Þetta er skrifað í flýti úti í Aust-
urstræti, en við skiljum þetta hér
eftir og flýtum okkur svo vestur
til mömmu í kjöt og karrý!!“
Mér þótt ekki verra að birta bréf-
ið sem fylgdi þessum geisladiski,
enda er það nokkuð dæmigert um
innihaldið — og býsna óvenjuleg
uppákoma hjá yfírrituðum. Það vill
svo til að mér er sönn ánægja að
mæla með hljómdiski þessum, ekki
bara vegna málefnisins (sem kem-
ur tónlistarumfjöllun ekki mikið
við), heldur, fyrst og fremst vegna
óvenju músíkalskrar og látlausrar
meðferðar á „sígildum“ slögurum,
vondum og góðum — en þó mestan-
part alveg ágætum, a.m.k. til
síns brúks.
Og um það snýst málið.
Mörg lögin eru mjög vel flutt,
og engin illa. Giidir bæði um söngv-
ara og hljóðfæraleikara — eigin-
lega er þetta yndislegur hljómdisk-
ur, til síns brúks. Ég ætla að
minnsta kosti að varðveij.a hann —
ásamt bréfínu.
Diskurinn er fallega gefínn út,
með textum og öllu tilheyrandi,
sannur gleðiauki, sem vert er að
gefa gaum.
p % 'Wm 1 JteÉfirr^
Metsölublað á hverjum degi!