Morgunblaðið - 11.06.1991, Page 55

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. JUNI 1991 55
brot á 262. grein almennra hegn-
ingarlaga, eins og tilgreint er í
ákæru.
Samkvæmt 9. lið 4. kafla er
ákærði Helgi sóttur til saka fyrir
hilmingu með því að hafa í starfi
sínu sem löggiltur endurskoðandi
Hafskips hf. ekki fylgst með að
færslur af fyrrgreindum tékka-
reikningum vörðuðu félagið. í dómi
Hæstaréttar segir að Helgi hafí átt
þátt í þeirri óreiðu sem var á færslu
reikninganna, en hins vegar sé
ósannað að hann hafi haft ásetning
til að hilma yfir með fjárdráttar-
brotum. Beri því að sýkna hann af
kröfum ákæruvaldsins samkvæmt
þessum lið.
í 8. kafla dóms Hæstaréttar er
Páll Bragi fundinn sekur sam-
kvæmt V. kafla ákærunnar um brot
á 1. mgr. 155. gr. almennra hegn-
ingarlaga fyrir að hafa notað á
árinu 1983 falsaða reikninga sam-
tals að upphæð 43.320 krónur til
gjaldfærslu í bókhaldi Hafskips.
í 9. kafla dóms Hæstaréttar er
vikið að IV. kafla ákærunnar þar
sem Björgólfi er gefið að sök að
hafa dregið sér greiðslur sam-
kvæmt 6 nánar tilgreindum liðum
af aðalbankareikningi Hafskips.
Samkvæmt 1. lið IV. kafla er Björg-
ólfí gefíð að sök að hafa dregið sér
andvirði sjö tékka sem hann fékk
alla afhenta eða lét greiða. Hann
er fundinn sekur samkvæmt ákær-
unni um brot gegn 247. grein al-
mennra hegningarlaga hvað varðar
fímm tékka af þessum sjö, en sýkn-
aður í tveimur tilfellum.
Hann er sýknaður af öðrum lið
ákærunnar sem varðar bifreiðakaup
af Jöfri hf., en sakfelldur sam-
kvæmt 3. Iið ákærunnar um að
hafa dregið sér 500.000 krónur til
greiðslu eigin loforðs til Bláskóga
hf., sem voru í eigu þriggja fjöl-
skyldna, þar á meðal fjölskyldu
ákærða. Hann er einnig sakfelldur
fyrir brot á 247. grein almennra
hegningarlaga fyrir að hafa látið
afhenda sér níu víxla samtals að
upphæð 1.442.214 krónur 14. nóv-
ember 1985 skömmu áður en Haf-
skip óskaði greiðslustöðvunar. Seg-
ir í dómnum að taka verði tillit til
þess við ákvörðun refsingar að hann
hafi fljótlega bætt fyrir brot sitt.
Hann er einnig sakfelldur fyrir
brot á 249. grein almennra hegn-
ingarlaga, en hann er ákærður sam-
kvæmt 5. lið IV. kafla ákæru fyrir
að hafa misnotað aðstöðu sína méð
því að láta meðákærða Pál Braga
gefa út þrjár kreditnótur og gefa
þannig eftir viðskiptaskuld Blá-
skóga hf. við Hafskip hf. samtals
1.613.596 krónur. í dómi Hæsta-
réttar segir: „Ákærði Ragnar, en
bróðir hans rak Bláskóga hf., skýrði
frá því að þessar kreditnótur hefðu
verið gerðar upp með mismunandi
orðalagi til að afskrifa gamla skuld
Bláskóga hf.“ Björgólfur er einnig
sakfelldur fýrir brot á 249. grein
alm. hegningarlaga samkvæmt 6.
lið ákærunnar fyrir að hafa gefíð
eftir höfuðstól skuldar Kristins
Sophusar Kristinssonar, samtals
með dráttarvöxtum að upphæð
446.825 krónur.
Sératkvæði Jóns G.
Tómassonar
Hér fer á eftir niðurlag sérat-
kvæðis Jóns G. Tómassonar. D.
Þrír ríkissaksóknarar, hver á eftir
öðrum, hafa farið með ákæruvald
í þessu máli. Af því sem rakið hef-
ur verið má ráða, að þeir hafi haft
ólíkar skoðanir á því, hver væru
sakarefnin og hverjir ættu að svara
til saka.
Endurskoðendum þeim, sem sér-
stakur ríkissaksóknari fól að yfírf-
ara og láta í té álit um reiknings-
skil Hafskips hf., var ekki gerð
grein fyrir því, að ákæra í veiga-
mestu þáttum málsins yrði alfarið
byggð á áliti þeirra, sem vísar að
verulegu leyti til venju eða reglna,
sem ekki voru skráðar eða birtar
með neinum formlegum hætti á
þeim tíma, sem reikningsskilin voru
gerð og reynst hafa umdeilanleg
matsatriði.
Sérstakur ríkissaksóknari gerði
álit hinna löggiltu endurskoðenda
um einstök atriði í bókhaldi og
færslum Hafskips hf. engu að síður
í einu og öllu að efnisatriðum ákæru
án þess að séð verði, að einstök
atriði álitsins hafi hlotið nauðsyn-
lega skoðun út frá refsiréttarlegum
sjónarmiðum. Ákvörðun hins síðar
skipaða sérstaks ríkissaksóknara
um að falla við áfrýjun frá veiga-
miklum ákæruefnum ber þessu m.a.
glöggan vott. Það er aðfínnsluvert
hvernig staðið var að þessu leyti
að ákærunni í nóvember 1988.
Um I. og III. kafla ákæru
Samkvæmt verknaðarlýsingu í
ákæruskjali er ákærðu gefíð að sök
að hafa í sameiningu staðið að rang-
færslum, öllum fjórum við gerð
milliuppgjörs fyrstu átta mánuði
ársins 1984, en þremur ákærðu við
gerð ársreiknings Hafskips hf. fyrir
árið 1984, hvoru tveggja í því skyni
að villa um fyrir stjórn félagsins
og bankastjóm Útvegsbanka Is-
lands, svo og hluthöfum og öðrum
viðskiptaaðilum að því er tekur til
ársreikningsins.
Ég er sammála atkvæði meiri-
hluta dómsins um það, að ósannað
er, að ákærðu hafi í sameiningu
rangfært þessi reikningsskil í
blekkingarskyni og því beri að
sýkna þá fyrir brot á ákvæðum 1.
mgr. 158. gr. og 248. gr. almennra
hegningarlaga.
Ég tel einnig ósannað, að ákærðu
hafí við gerð þessara reikningsskila
skýrt vísvitandi rangt eða villandi
frá högum félagsins í því skyni að
þlekkja þá aðila, sem nefndir eru í
ákæruskjali og með þeim hætti, sem
verknaðarlýsing í ákæru greinir.
Verður að.þessu leyti ekki gerður
munur á refsiskilyrðum samkvæmt
ákvæðum almennra hegningarlaga
og ákvæðum laga um hlutafélög,
sem tilgreind eru í ákæruskjali.
Það liggur fyrir skjalfest og í
vitnisburði, að bankastjórn Útvegs-
banka íslands fylgdist grannt með
rekstri Hafskips hf. og að henni var
gerð ítarleg grein fyrir stöðu félags-
ins. Stjórnendur bankans hafa bor-
ið, að þeir hafi ekki á nokkurn hátt
verið blekktir af ákærðu. Eftir að
bankastjórnin fékk milliuppgjörið í
hendur 30. október 1984 veitti
bankinn felaginu engin ný lán önn-
ur en þau, sem tryggð voru með
veði í skuldabréfum útgefnum af
þriðja aðila.
Stjórn Hafskips hf. fylgdist einn-
ig vel með stöðu félagsins og í bréfí
til hluthafa 17. janúar 1985 og
skýrslu, sem gefín var á hluthafa-
fundi 9. febrúar 1985, þegar
ákvörðun var tekin um hlutafjár-
aukningu, var tekið fram, að um
rekstrartap yrði að ræða á árinu
1984 og að eiginfjárstaða fyrirtæk-
isins væri orðin neikvæð.
Vegna umræðu í desember 1984
um góða aíkomu skipafélaga var
birt fréttatilkynning frá Hafskipi
hf. þar sem tekið var fram, að félag-
ið ætti við talsverða erfíðleika að
stríða og rekstrarafkoma þess yrði
slæm á árinu.
Þegar allt þetta er virt verður
ekki séð að leiddar hafí verið að
því sönnur, að ákærðu hafí vísvit-
andi samið milliuppgjörið eða árs-
reikninginn í því skyni að villa um
fyrir bankastjórn Útvegsbanka ís-
lands, stjóm félagsins, hluthöfum
eða öðrum ótilgreindum viðskipta-
aðilum, svo sem greint er í ákæru-
skjali. Ber því einnig að staðfesta
niðurstöðu hins áfrýjaða dóms að
þessu leyti og sýkna ákærðu af
brotum gegn ákvæðum 1. tl. 151.
gr. og 2. mgr. 152. gr. laga nr.
32/1978 um hlutafélög.
Endurskoðandi Hafskips hf. sæt-
ir einnig ákæru vegna áritunar á
umrædd reikningsskil.
í áritun ákærða Helga Magnús-
sonar á milliuppgjörið 31. ágúst
1984 er ekki tekið fram, að það
hafí verið endurskoðað, svo sem
venja er í áritun löggiltra endur-
skoðenda á ársreikninga. Viss fyrir-
vari fylgdi árituninni og upplýst er,
að ekki er venja að endurskoða slík
milliuppgjör. Með hliðsjón af þessu
verður ekki talið, að ákærði Helgi
hafi með áritun sinni á milliuppgjör-
ið brotið á þann hátt gegn 10. gr.,
sbr. 17. gr. laga nr. 67/1976 um
löggilta endurskoðendur, að það
eigi að varða hann refsingu.
Áritun á samstæðureikning Haf-
skips hf. fyrir árið 1984 án fyrir-
vara, þótt endurskoðun þriggja
dótturfyrirtækja hafi ekki Tarið
fram, er andstæð ákvæði 10. gr.
laga um löggilta endurskoðendur,
sbr. 2. mgr. 86. gr. laga um hlutafé-
lög. Hins vegar er til þess að líta,
að reikningum tveggja þessara fyr-
irtækja, sem staðsett voru í Banda-
ríkjunum, fylgdu áritanir löggiltra
endurskoðenda þess efnis, að efna-
hagsreikningar fyrirtækjanna, yfír-
lit yfír rekstur, breytingar á fjár-
hagsstöðu o.fl. hefði verið athugað
í samræmi við þær kröfur, sem
gerðar voru á vegum stofnunar
löggiltra bandarískra endurskoð-
enda, þótt athugun þessi væri veru-
lega minni í sniðum en skoðun í
samræmi við viðurkenndar endur-
skoðunarreglur. Þá hafði löggiltur
endurskoðandi fært reikninga
þriðja dótturfyrirtækisins.
Um IV. kafla ákæru
í 1.—4. lið þessa kafla ákæru eru
þeir Björgólfur Guðmundsson og
Ragnar Kjartansson ákærðir fyrir
að hafa dregið sér fé úr sérstökum
tékkareikningum, sem þeir höfðu í
vörslu sinni samkvæmt ákvörðun
stjórnar félagsins um launakjör
þeirra.
Formaður, varaformaður og rit-
ari stjórnar Hafskips hf. undirrituðu
bókun 14. ágúst 1980 um launakjör
ákærðu. Það segir m.a. „Núverandi
laun samkv. launabókhaldi félags-
ins og 60% þar á eins og verið hef-
ur, gegnum opinn reikning í vörslu
framkvæmdastjóra og mætir að
hluta kostnaði." Þeir sem undir
þetta rituðu hafa borið fyrir dómi,
að ákvæðið um 60% álag á föst
laun hafi í reynd verið launaupp-
bót. Hafi ákærðu mátt ráðstafa
greiðslum innan þeirra marka í eig-
in þágu, en síðan átt að standa
endurskoðanda félagsins skil á upp-
gjöri. Orðalag bókunarinnar styður
þennan framburð og verður því að
styðjast við hann.
I skýrslu endurskoðanda Haf-
skips frá í desember 1985 segir,
að launauppgjöri við hina ákærðu
hafí ekki verið lokið, þegar félagið
var tekið til gjaldþrotaskipta. End-
urskoðandanum bar að yfírfara
færslur og fylgiskjöl varðandi tékk-
areikningana, sem ákærðu Björ-
gólfur og Ragnar höfðu í fórum
sínum og ákveða, hvað væri félags-
ins og hvað þeirra persónulega.
Þetta hafði dregist að gera. Endur-
skoðandinn taldi eigi að síður, að
uppsöfnun innstæðna ákærðu
vegna viðbótarlauna hafí verið ver-
uleg og báðir töldu ákærðu vísL
að þeir ættu inni verulegar upphaí^
ir vegna óuppgerðra launa.
Ráðstafanir ákærðu, sem 1,—4.
liðir þessa kafla ákærunnar taka
til, verða því ekki taldar heimildar-
lausar eins og á stóð.
Með þessari athugasemd og að
öðru leyti með skírskotun til for-
sendna hins áfrýjaða dóms þykir
rétt að fallast á niðurstöður hans
að því er tekur til 1.—4. tl. IV.
kaíla ákæruskjals.
Á það er hins vegar fallist með
meirihluta dómsins, sbr. 8. tl. IVr
kafla ákæru, að Björgólfur og
Ragnar hafí brotið gegn ákvæði
262. gr. almennra hegningarlaga
um stórfellda óreglu í bókhaldi að
því er varðar skil á færslum og
gögnum vegna þeirra tékkareikn-
inga, sem þessi kafli ákærunnar
tekur til. Þá er ég einnig sammála
niðurstöðu Hæstaréttar um 5.-7.
og 9. tH í þessum ákærukafla.
Um V. og VI. kafla ákæru
Ég er sammála niðurstöðu Hæst-
aréttar um þessa kafla ákærunnar.
Niðurstaða:
Ég tel rétt að staðfesta hinn
áfrýjaða dóm að því er varðar refs-
ingar ákærðu Björgólfs Guðmund^
sonar, Páls Braga Kristjónssonar
og Helga Magnússonar að öðru leyti
en því, að refsing ákærða Björgólfs
telst hæfilega ákveðin fangelsi í 7
mánuði. Ákærða Ragnari Kjartans-
syni verði gert að greiða 200.000
króna sekt til ríkissjóðs, sem telst
afplánuð með 28 daga gæsluvarð-
haldi hans.
Ekki eru efni til að skila atkvæði
um skiptingu á greiðslu málsvarn-
arlauna og annars sakarkostnaðar
í samræmi við ofanritað.
UR DAGBÓK
LÖGREGLUNNAR í REYKJAVÍK:
LÖGREGLAN þurfti 85 sinnum að
hafa afskipti af ölvuðu fólki um
helgina. 15 sinnum að sinna til-
kynningum um innbrot og þjófn-
aði, 13 sinnum vegna rúðubrota
og átta sinnum vegna skemmdar-
verkaýmiss konar. 150 bókanireru
vegna umferðarlagabrota, þar af
flestar vegna ökuhraða eða 60.
AIls gisti 41 maður fanga-
geymslurnar, 20 aðfaranótt laug-
ardags, 15 aðfaranótt sunnudags
og 6 aðfaranótt mánudags. Af þeim
voru 6 færðir fyrir dómara að
morgni. Var þeim gert að greiða
4-9 þúsund krónuKí sektir. Einn
hafði neitað að gefa upp nafn sitt
við handtöku, annar hafði ítrekað
gengið í veg fyrir lögreglubifreið,
þriðji hafði slegið til lögreglu-
manns, fjórði hafði sprænt yfír bíla,
sem honum hafði ekki tekist að
komast inn í, fímmti hafði veist að
útlendingi og sá sjötti hafði haft
uppi ósæmilegt orðbragð við lög-
reglumann. Allt var þetta í eða í
nágrenni við miðbæinn aðfaranótt
laugardags. •
Áðfaranótt laugardags var til-
kynnt um ofurölvi mann, sem væri
að reyna að komast inn í bíl í Ing-
ólfsstræti. Þegar lögreglumenn
komu á vettvang kom í Ijós að
hann hafði brotið húslykilinn í skrá-
argatinu og því hafði honum ekki
gengið sem skyldi.
Á laugardagsmorgun tilkynnti
maður um bíl á Suðurgötu, sem
honum þótti grunsamlegur. Þegar
lögreglan kom á vettvang kom í
ljós að verið var að bijótast inn í
Suðurgötu 3. Ökumaðurinn ásamt
öðrum voru handteknir með þýfí
úr versluninni. Einhveijir reyndu
að komast undan, en voru hand-
teknir þar skammt frá.
Á laugardag vartilkynnt að svif-
dreki hefði hrapað í Úlfarsfelli. Þar
fór þó betur en á horfðist. Stjórn-
andi svifdrekans hafði brotlent ut-
an í barði og hlaut af því nefbrot.
Hann var fluttur á slysadeild með
sjúkrabifreið.
Á laugardag fór fram æfing
Almannavarna ríkisins vegna
„flugslyss" við Njarðvík. Lögreglan
i Reykjavík flutti þangað greining-
arlækna af spítulum borgarinnar.
Á laugardag fór fram heilsu-
hlaup í borginni. Skömmu fyrir kl.
13.00 fundu lögreglumenn einn
hlauparanna aðframkominn á
Rauðarárstíg. Hann var fluttur á
slysadeild Borgarspítalans.
Snemma á sunnudagsmorgun,
var kvartað yfír hávaða frá kjall-
araíbúð í Þingholtunum. Um var
að ræða íjölda fólks í íbúðinni og
í garðinum. Hélt það vöku fyrir
öðrum íbúum hússins svo og ná-
grönnum. Ekkert gekk að ræða við
fólkið og biðja það um að láta af
ólátunum og varð að flytja sex í
fangageymslu áður en yfir lauk.
A föstudag var tilkynnt að þvotti
hefði verið stolið af snúrum i sund-
unum. Nágranninn sagðist hafa séð
til grannrar lágvaxinnar konu á
milli fimmtugs og sextugs með
slæðu, klædda gallabuxum og
dökkum jakka, taka þvottinn af
snúrunum um sexleytið um morg-
uninn.
Nokkuð hefur borið á tilkynning-
um um þjófnaði á reiðhjólum. Fólk
virðist þó meðvitað um nauðsyn
þess að læsa hjólum sínum við fasta
hluti þegar þau eru yfirgefín eða
hafa þau innan dyra að kvöldi og
næturlagi.