Morgunblaðið - 03.10.1991, Síða 29

Forsætisnefnd Alþingis
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. OKTÓBER 1991
29
Slj órnarand sta ðau tekur
ekki þátt í kjöri varaforseta
STAÐA mála á Alþingi er í uppn-
ámi. Á þingfundi í gær lýsti stjórn-
arandstaða því yfir að hún myndi
ekki eiga hlut að kjöri fjögurra
varaforseta þingsins og þar með
forsætisnefndar Alþingis. Þing-
flokkur sjálfstæðismanna gerir til-
lögu um að einn varaforsetanna
sé úr þeirra hópi. Stjórnarand-
staðan telur að með þessu sé rof-
inn sá friður og einhugur sem
samstaða hefði tekist um þegar
rætt var um nýja starfshætti Al-
þingis síðastliðið vor.
Á dagskrá þingfundar í gær voru
fjögur mál. Kosning forseta Alþing-
is. Kosning varaforseta þingsins.
Hlutað skyldi um sæti þingmanna.
Og að endingu skyldi kosið í fasta-
nefndir þingsins.
Fundarstjóri var Matthías Bjama-
son, aldursforseti þingmanna. Hann
greindi frá þeim málum sem lögð
hefðu verið fram og erindum sem
Alþingi hefðu borist. Þessu næst var
tekið til afgreiðslu fyrsta mál á dag-
skrá, kosning forseta. Tvær tilnefn-
ingar bárust og var kosið milli
Salome Þorkelsdóttur (S-Rn) og Jóns
Helgasonar (F-Sl). Salome Þorkels-
dóttir hlaut 34 atkvæði en Jón Helga-
son 26, þrír þingmenn voru fjarver-
andi. Ekki hefur verið tekist á um
kosningu forseta Alþingis síðan
1979. En þá var Jón Helgason valinn
forseti sameinaðs þings með 37 at-
kvæðum en Gunnar Thoroddsen
hlaut 22.
Að kjöri loknu bað Matthías
Bjarnason réttkjörinn forseta Al-
þingis, Salome Þorkelsdóttur, að
taka við fundarstjóm um leið og
hann óskaði henni allra heilla í starfi.
Forseti Alþingis þakkaði traustið og
vænti þess að eiga gott samstarf við
alla þingflokka, jafnt í stjóm sem
stjómarandstöðu. Hún gerði nokkra
grein fyrir starfsaðstöðu þingsins og
þeim breytingu sem gerðar hefðu
ferið í kjölfar þess að Alþingi var
sameinað í eina deild, m.a. þeirri
nýbreytni að greitt verða atkvæði
með rafeindabúnaði. Forseti kvaðst
gera sér grein fyrir sumir þingmanna
hefðu efasemdir um ágæti þessa
búnaðar en hún hvatti þó þingmenn
til að nýta þessa tækni. Ræðumaður
ítrekaði að hún vænti góðs samstarfs
og að menn létu ekki skammtíma-
sjónarmið ráða í hita leiksins.
Rofin samstaða
Næsta mál á dagskrá var kosning
fjögurra varaforseta þingsins og þar
með forsætisnefndar Alþingis. Páll
Pétursson (F-Nv) kvaddi sér hljóðs
og sagði að sjálfstæðismenn hefðu
rofið þá samstöðu og einhug sem
hefði átt að ríkja um þessa kosn-
ingu. Þeir létu sér ekki nægja það
alræðisvald sem forseti Alþingis
hefði í forsætisnefndinni. Stjórnar-
andstaðan myndi því ekki bjóða fram
í forsætisnefndina. Páll sagði að
undanfarna áratugi hefðu allir aðilar
reynt að sýna samstarfsvilja og til-
litssemi við stjórn þingsins en nú
hefði Sjálfstæðisflokkurinn tekið upp
þau vinnubrögð sem hann tíðkaði í
Reykjavíkurborg og neytti hins
ítrasta afls.
Gelr H. Haarde, formaður þing-
flokks sjálfstæðismanna svaraði aðf-
innslum Páls Péturssonar. Geir taldi
Pál ekki gera sér fyllilega grein fyr-
ir að munur væri á lýðræði og al-
ræði. Sjálfstæðisflokkurinn gerði til-
kall til þess hlutar sem hann ætti
rétt til samkvæmt þingstyrk í stjóm
þingsins, eins og í öðrum nefndum
á Alþingi. Lög um þingsköp gerðu
og ráð fyrir hlutfallskosningu við
kjör varaforseta. Geir minnti á að
sjálfstæðismenn hefðu gefíð eftir
einn fulltrúa í forsætisnefndinni í vor
til að undirstrika þá samstöðu sem
hefði tekist um breytingar á skipu-
lagi og starfsháttum Alþingis en
þeir hefðu gert skýran oggreinilegan
fyrirvara og lýst yfir að sú ákvörðun
hefði ekki fordæmisgildi. Því ætti
tilkall þingflokks sjálfstæðismanna
nú ekki að koma neinum að óvart.
Anna Ólafsdóttir Björnsson
(SK-Rn) sagði að nú hefðu Sjálfstæð-
isflokkurinn og Alþýðuflokkurinn
ákveðið að neyta flokkspólitísks afls-
munar við kjör varaforseta. Þetta
væri mikil breyting frá þeirri hefð
sem haldist hefði um stjórn þingsins
síðan 1971 og gefist vel. Hún taldi
það ekki rök, að ella hefði stjórnar-
andstaðan meirihluta í nefndinni,
þingskapalögin kvæðu á um að for-
seti hefði úrslitavald. Afstaða sjálf-
stæðismanna nú væri ekki í þeim
anda sem umræður í vor um ný þing-
skapalög gáfu til kynna, þótt hún
myndi jafnvel og aðrir eftir fyrirvar-
anum sem gerður hefði verið. Ræðu-
maður minnti á ræðu Geirs H. Ha-
arde í vor og þau ummæli að æski-
legt væri að sem flestir flokkar hefðu
aðild að forsætisnefnd og þætti eðli-
legt að þingflokkar reyndu að ná
samkomulagi áður en til listakosn-
inga kæmi. Nú blesu nýir vindar og
nöturlegri. Við þessar aðstæður sæu
þingmenn Samtaka um kvennalista
sér ekki fært að eiga þátt að kosn-
ingu stjórnar þingsins eða bera
ábyrgð á þeim háttum sem þar kynnu
að verða upp teknir. Páll Pétursson
(F-Nv) taldi litla þörf hjá Geir H.'
Haarde að kenna öðrum hætti lýð-
ræðis, það væri ljóst hverjir væru í
meirihluta. Sú túlkun að stjómarand-
staða væri að reyna að ná meirihluta
í forsætisnefnd dygði ekki. Forsetan-
um væri alltaf tryggt síðasta orðið;
réttur stjómarmeirihlutans væri
tryggður í bak og fyrir.
Ekki flokkspólitísk nefnd
Svavar Gestsson (Ab- Rv) taldi
Sjálfstæðisflokkinn vera að ganga á
bak þeirra fyrirheita sem hin nýju
þingskapalög hefðu gefið og hinn
góði andi og samstaða sem um þau
hefði tekist. Svavar vildi vekja at-
hygli á nokkrum atriðum. Foi'seti
hefði úi'slitavaldið í nefndinni. Hann
hefði sjálfur beitt sér fyrir því að
þetta ákvæði væri alveg skýrt. En á
móti hefði komið að forsætisnefndin
væri samráðsnefnd en ekki flokkspó-
litísk nefnd á sama hátt og aðrar
þingnefndir. Sjálfstæðisflokkurinn
væri með ákvörðun sinni að afsala
sér möguleikum til samráðs í þing-
inu. Svavar taldi það einnig gerræði
að útiloka einn stjórnarandstöðu-
flokkinn, þingflokk Samtaka um
kvennalista frá stjórn þingsins.
Ræðuntaður taldi jafnvel hægt að
túlka ákvörðun sjálfstæðismanna
sem vantraust á forseta þingsins,
Salome Þorkelsdóttur, þeir teldu sig
hafa þörf á rnanni til eftirlits. Svavar
sagði vegið að grundvallaratriðum
lýðræðis og þingræðis og boðaði það
illt um framhaldið. Ný forysta Sjálf-
stæðisflokksins hefði ákveðið að
ganga yfir minnihlutann.
Geir H. Haarde (S-Rv) vildi að
það væri skýrt að um það hefði ver-
ið ágreiningur frá upphafi hvort að-
ild flokka ætti að vera hlutfallsleg
eða hvort hver flokkur ætti ávallt
að hafaþareinn fulltrúa. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefði ekki viljað fallast á
það að hann sem langstærsti flokkur-
inn bæri jafnmikil áhrif í nefndinni
og minnsta flokki þingsins í þessari
nefnd. Geir harmaði að stjórnarand-
staðan vildi afsala sér allri ábyrgð
og samráði um stjórn þingsins. Auð-
vitað væri æskilegt að sem flestir
þingflokkar ættu þar aðild þótt auð-
vitað væri aldrei hægt að tryggja
að þeir væru þar allir alltaf og ávallt.
Óvænt uppákoma
Halldóri Ásgrímssyni (F- Al)
kom þessi „uppákoma“ að óvart.
Hann minnti á vald forseta í nefnd-
inni. Halldór taldi að með hliðsjón
af þeim góða anda sem hefði ríkt í
vor hefði verið ástæða ti! að ætla
að hlutur flokka hefði getað haldist
óbreyttur meðan skipan Alþingis
væri óbreytt. Ræðumaður spurði eft-
ir ástæðum fyrir þessari stefnubreyt-
ingu sem hann taldi vera hjá sjálf-
stæðismönnum.
Olafur Ragnar Grímsson (Ab-
Rn) taldi þessa atburði vera þátta-
skil og þau ill, þegar verið væri að
móta reglur og siðvenjur. Ræðumað-
ur sagði m.a. að forysta Sjálfstæðis-
flokksins mæti flokksræði ofar þing-
ræði Olafur spurðist fyrir um aðilo
og afstöðu Alþýðuflokksins til þess-
ara atburða.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði endskipti vera höfð á öllum
rökum að halda því fram að það
væri brott á þingræðisreglum þegar
einn stjómarflokkurinn vildi að farið
væri eftir lögum sem giltu um það
efni sem þingmenn væru nú um að
véla. Og að sá þingstyrkur sem fólk-
ið hefði ákveðið þeim flokki fengi
að njóta sín. Forsætisráðherra benti
á að Salome Þorkelsdóttur væri sýnt
mikið traust, þegar hún væri valin
forseti Alþingis, það væri fráleitt
túlkun að reyna að halda því fram
þótt Sjálfstæðismenn gerðu tilkall til
síns hlutar að þeir treystu ekki
Salome. Einnig væri fráleitt túlkun
að sjálfstæðismenn hefðu afsalað sér
sínum rétti til frambúðar í vor. Hann
minnti einnig á að í vor hefði verið
gerður mjög skýr fyrirvari. Forsætis-
ráðherrann sagði einnig sitt álit vera
að með því mikla valdi sem forseta
Alþingis væri fært hlyti hann að líta
á sig sem forseta allra þingflokka,
þ.m.t. Kvennalistans. Því væri eðli-
legt að Sjálfstæðisflokkurinn hefði
samkvæmt styrk sínum annan þing-
mann í nefndinni.
Össur Skarphéðinsson (A-Rv)
sagði fyrirvara sjálfstæðismanna í
vor hafa verið mjög skýran. Nú hefði
sá flokkur ákveðið að neyta þings-
styrks síns. Alþýðuflokkurinn hefði
rætt þetta mál og tekið afstöðu til
þess og alþýðuflokksmenn styddu
það.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
furðaði sig á að menn héldu fram
að menn veltu fyrir sér hvort flokk-
spólitík sjónarmið ættu að koma inni
forsætisnefndina en færu svo ham-
förum yfir því að einn stjórnmála-
flokkur ætti ekki að eiga sæti í nefnd-
inni. Ef flokkspólitísk sjónarmið ættu
ekki erindi í nefndina, hvaða máli
skipti það þá þótt einn flokkur ætti
ekki sæti í nefndinni. Hefðu nokkrar-
efasemdir verið í hans huga væri
hann eftir þessa „uppákomu" fullviss
um að ákvörðun sjálfstæðismanna
hefði verið rétt.
Að lokum fór svo að forseti Al-
þingis varð að fresta fundi þótt þetta
mál væri ekki útrætt og aðrir dag-
skrárliðir óafgreiddir. Fundi verður
framhaldið í dag kl. 10.30 árdegis.
Síutlar þingfréttir:
Utan dagskrárumræða
fljótlega
Fyrirsjáanlegt er að þingmenn
munu ræða nokkur mál fljótlega
utan dagskrár. Sterklega hafði ver-
ið gert ráð fyrir að sjávarútvegsmál
yrðu rædd í dag en nú er líklegt
að einhver frestur verði á því að
sú umræða geti farið fram. En einn-
ig hafa borist beiðnir um að mál-
efni Lánasjóðs íslenskra námá-
manna, LÍN, verði rædd. Ennfrem-
ur að rætt verði um skólamálin.
Hannibals Valdimars-
sonar minnst á Alþingi
Á setningarfundi Alþingis í fyrradag minntist aldursforseti
þingsins, Matthias Bjarnason, Hannibals Valdimarssonar sem lést
í síðasta mánuði. Minningarorðin fara hér á eftir:
Gagnfræðaskólans á ísafirði var
Hannibal Valdimarsson fyrrum
alþingismaður og ráðherra andað-
ist sunnudaginn 1. september.
Hann var áttatíu og átta ára að
aldri.
Hannibal Valdimarsson var
fæddur 13. janúar 1903 í Fremri-
Arnardal í Eyrarhreppi í Norður-
ísafjarðarsýslu. Foreldrar hans
voru hjónin Valdimar bóndi þar
Jónsson bónda og hákarlafor-
manns á Melum í Árneshreppi í
Strandasýslu Jónssonar og Elín
Hannibalsdóttir bónda á Bakka í
Langadal, síðar í Tungu í Nauteyr-
arhreppi í Norður-ísafjarðarsýslu
Jóhannessonar. Hann lauk prófi
frá Gagnfræðaskólanum á Akur-
eyri vorið 1922 og var falin hús-
varsla skólans næsta vetur. Síðan
stundaði hann nám við Jonstrups
Statsseminarium í Danmörku á
árunum 1924-1927. Að því námi
loknu hélt hann smábarnaskóla á
ísafirði 1927-1928, var kennari
við barnaskólann á Akranesi
1928-1929 og skólastjóri barna-
skólans í Súðavík 1929-1931. Árin
1931-1934 var hann skrifstofu-
maður hjá Samvinnufélagi ísfirð-
inga og jafnframt stundakennari
við Gagnfræðaskólann á ísafirði
til 1933. Hann hafði umsjón með
byggingu Alþýðuhúss ísafjarðar
1934-1935 og var síðan forstöðu-
maður þess til 1938. Skólastjóri
hann 1938-1954 og löngu síðar
vegna fráfalls skólastjóra seinni
hluta skólaársins 1974-1975.
Hann var ritstjóri Skutuls á
ísafirði 1935-1938 og 1943-1947
og ritstjóri Alþýðublaðsins 1952-
1954.
Hannibal Valdimarsson var for-
maður Verkalýðsfélags Álftfirð-
inga 1930-1931, formaður Verka-
lýðsfélagsins Baldurs á ísafirði
1932- 1938, formaður Alþýðusam-
bands Vestfjarða 1934-1953 og
forseti Alþýðusambands Islands
1954-1971. Hann var í bæjar-
stjórn ísafjarðarkaupstaðar
1933- 1949. Á Alþingi átti hann
sæti óslitið í 29 ár. Hann var lands-
kjörinn alþingismaður 1946-1952,
1953-1956 og 1959-1963, þing-
maður ísfirðinga 1952-1953,
Reykvíkinga 1956-1959 og 1967-
1971, Vestflrðinga 1963-1967 og
1971-1974, sat á 30 þingum alls.
Hann var félags- og heilbrigðis-
ráðherra frá 24. júlí 1956 til 23.
desember 1958 og félagsmála- og
samgönguráðherra frá 14. júlí
1971 til 16. júlí 1973. Formaður
Alþýðuflokksins var hann 1952-
1954, Alþýðubandalagsins frá
stofnun þess 1956-1968 og Sam-
taka fijálslyndra og vinstri manna
frá stofnun þeirra 1969-1974 og
jafnframt formaður þingflokksins.
Hann var í kaupskrárnefnd 1954-
1971 og í Norðurlandaráði 1954
og 1973-1974. Árið 1966 var hann
skinaður í nefnd til að semja frum-
varp um almennan lífeyrissjóð,
árið 1968 í atvinnumálanefnd
ríkisins, árið 1972 kosinn í stjórn-
arskrárnefnd og skipaður formað-
ur hennar og árið 1973 í neyðar-
ráðstafananefnd vegna eldgossins
í Heimaey.
Þau æviatriði Hannibals Valdi-
marssonar, sem hér hafa verið
rakin, sýna ljóslega langan og
merkan æviferil. Hann aflaði sér
ungur kennaramenntunar og
sinnti framan af kennslu og skóla-
stjórn, var áhrifamikill kennari og
röggsamur stjórnandi. Hann hóf
ungur afskipti af félagsmálum og
hagsmuna- og réttindamálum al-
þýðu, gekkst fyrir stofnun verka-
lýðsfélaga og var kjörinn þar til
forystu. Saman við þau störf hans
tvinnaðist þátttaka í bæjarmálum
á ísafirði og í landsmálum, harð-
skeytt blaðamennska, löng seta á
Alþingi og formennska stjórn-
málasamtaka. Tvisvar átti hann
sæti í ríkisstjórn og gekkst þá
fyrir setningu laga um jafnréttis-
mál og kjarabætur verkalýðs. Á
efri árum hóf hann búrekstur í
Selárdal í Arnarfírði.
Hannibal Valdimarsson var
skapríkur hugsjónamaður, jafnað-
armaður í mörgum skilningi, ósér-
hlífinn og djarfur í baráttu fyrir
málstað alþýðu sem hann helgaði
Hannibal Valdimarsson
drjúgan hluta ævistarfsins. Þótt
hann fylgdi og stjómaði þrennum
stjómmálasamtökum um ævina
stefndi barátta þeirra allra að
áþekku marki. Hann brast ekki
kjark til að ganga fram fyrir
skjöldu og hvetja til baráttu fyrir
umbótum til handa alþýðu.á nýjum
vettvangi þegar honum þótti svo
horfa við. Þegar aldur færðist yfir
þau mörk, sem sett era opinberu
starfi, dró hann sig 1 hlé, enda
lengi og vel unnið þeim málstað
sem hann helgaði sig ungur að
árum. Á kyrrlátu ævikvöldi undi
hann sér ýmist hér syðra eða vest-
ur í Selárdal með eiginkonu sinni,
Solveigu Ólafsdóttur frá Strand-
seljum í Ögurhreppi.
Ég vil biðja þingheim að minn-
ast Hannibals Valdimarssonar
með því að rísa úr sætum.