Morgunblaðið - 27.10.1991, Blaðsíða 16

MORqUNBLAÐIÐ FJÖLMIÐLAR SUNNÚDAGUR 27. OKTÓBER 1991
16 C
Blaðamenn í bókaútgáfu
LÍKUR eru á að bókaútgáfa verði svipuð nú og fyrir jólin í fyrra.
Bókaútgefendur keppast þessa dagana við að leggja síðustu hönd
á jólabækurnar í ár og kennir þar ýmissa grasa. Athygli vekur
að fjöldi blaða- og fréttamanna eru meðal höfunda nýrra bóka
og virðist sem fjölmiðlamönnum sem stunda bókaskrif fari heldur
fjölgandi ár frá ári. Hér verða nefndir nokkrir höfundar, sem
koma til með að eiga bækur á jólabókamarkaðinum í ár og eru
jafnframt viðriðnir fjölmiðlun á einn hátt eða annan.
Ingólfur Margeirsson, ritstjóri
Alþýðublaðsins, hefur í sumar
verið að skrá ævisögu Árna
Tryggvasonar, leikara og trillu-
karls. Sú bók er væntanleg á
markað fyrir jól undir heitinu „Lí-
fróður”, en það er bókaforlagið
Örn og Örlygur sem gefur bókina
út.
Stefán Jón Hafstein, dagskrár-
stjóri á Rás 2, er að senda frá
sér ferðabók frá Afríku, þar sem
hann hefur starfað fyrir Rauða
krossinn. Hún kemur út hjá Máli
og menningu og sömuleiðis
unglingaskáldsaga eftir Elías
Snæland Jónsson, blaðamann á
DV sem fengið hefur nafnið „Dav-
íð og krókódílarnir”.
„Lífsháski” er minningabók
Jónasar Jónassonar, útvarps-
manns, eftir Svanhildi Konráðs-
dóttur, fyrrum ritstjóra Mannlífs.
Forlagið gefur bókina út og sömu-
leiðis minningabók Sigurveigar
Guðmundsdóttur, kennara í Hafn-
arfirði, eftir Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur, fyrrum blaðamann.
Nefnist sú bók „Þegar sálin fer á
kreik” og segir m.a. frá veru Sig-
urveigar á berklahælum á ungl-
ingsaldi. Hjá Forlaginu kemur
einnig út viðtalsbók Súsönnu Sva-
varsdóttur við eiginkonur alkóhó-
lista sem ber heitið „Gúmmíendur
synda ekki” og eftir sama höfund
kemur út skáldsagan „í miðjum
draumi” hjá bókaforlaginu Iðunni.
Fróði gefur út ævisögu Sigurðar
Helgasonar, stjórnarformanns og
fyrrum forstjóra Flugleiða, en hún
er eftir Steinar J. Lúðvíksson,
ritstjóra hjá Fróða. Á vegum Fróða
kemur líka út ævisaga Sigurðar
Ólafssonar, söngvara og hesta-
manns, sem er eftir Ragnheiði
Davíðsdóttur, fyrrum ritstjóra.
Hjá sama fyrirtæki kemur svo út
sjálfsævisaga Ómars Ragnars-
sonar, fréttamanns, skemmti-
krafts og flugmanns.
Bamabókin„Egill og Garpur” eftir
Ragnheiði Davíðsdóttur kemur
út hjá Fróða og einnig unglinga-
bókin „Mitt er þitt” eftir Þorgrím
Þráinsson, ritstjóra íþróttablaðs-
ins, og er sú bók sjálfstætt fram-
hald af tveimur unglingabókum
Þorgríms sem áður hafa komið út.
„Bændur á hvunndagsfötum”
er þriðja bindi viðtalsbóka Helga
Bjarnasonar, blaðamanns á
Morgunblaðinu, við bændur sem
kemur út hjá Hörpuútgáfunni. Og
bókin „Trillukarlar” í ritstjórn
Hjartar Gíslasonar, blaðamanns
á Morgunblaðinu, kemur út á veg-
um Lífs og sögu.
Vilhelm G. Kristinsson fyrrum
fréttamaður er ritstjóri alfræðiár-
bókarinnar „íslensk samtíð 1992”
sem út kemur hjá Vöku-Helgafelli.
Ferðabók um mannlíf í Austur-
Evrópu eftir þau hjón og fjölmiðla-
menn Öddu Steinu Björnsdóttur
og Þóri Guðmundsson kemur út
á vegum AB. Þýðing Jónasar
Krisljánssonar, ritstjóra DV, um
Madríd og merkisborgir Spánar
er væntanleg frá Fjölva.
ísafoldarprentsmiðjan gefur út
bókina „Ur ríki náttúrunnar” eftir
Ara Trausta Guðmundsson veð-
urfræðing með ljóðum eftir Sig-
mund Erni Rúnarsson, frétta-
mann á Stöð 2. Og sömuleiðis
Stangveiðibókina eftir þá blaða-
menn og veiðimenn Gunnar
Bender og Guðmund Guðjóns-
son.
Fjölmiðla-
nsi eykur
umsvif
BERTELSMANN, annað
stærsta útgáfu- og fjölmiðla-
fyrirtæki heims, ætlar að
verja níu og hálfum milljarði
þýskra marka á næstu þrem-
ur árum til að auka umsvif
sín.
Fyrirtækið hyggst auka eign-
arhlut sinn í þýsku áskrift-
arsjónvarpi og dagblöðum í
austurhluta Þýskalands og
hleypa af stokkunum nýju við-
skiptatímariti í Frakklandi.
Það hefur boðið í leyfí til að
reka sjónvarpsstöð, sem á að
senda út fréttir allan sólar-
hringinn, kannar möguleika á
útvarpsrekstri í Austur-Evrópu
og hefði áhuga á að eignast
hlut í bresku auglýsingasjón-
varpi.
Velta fyrirtækisins jókst um
9% og nettóhagnaður um 6% á
síðasta ijárhagsári, sem lauk í
júní. Sala bóka á þýsku, meðal
annars á vegum bókaklúbba,
jókst um 24% og útvarpssend-
ingar jukust. Velta tónlistar-
og myndbandadeildar, stærstu
deildarinnar, jókst um aðeins
4,5%
Útbreiðsla blaða Bertels-
mann-fyrirtækisins í Austur-
Þýskalandi hefur aukist á síð-
ustu 18 mánuðum um tæpar
tvær milljónir eintaka á dag og
ein milljón Austur-Þjóðveija
hefur gengið í bókaklúbba fyrir-
tækisins.
Sameining Þýskalands hefur
aukið möguleika áskriftarsjón-
varpsins Premiere, sem hóf
göngu sína í febrúar í samvinnu
við Kirch-hópinn og rásina Can-
al Plus í Frakklandi. Áskrifend-
urnir eru orðnir 215.000 og
búist er við að stöðin fari að
skila hagnaði 1994. Því er spáð
að þá verði áhorfendur orðnir
900.000.
Bertelsmann-fyrirtækið hef-
ur fjárfest einn milljarð þýskra
marka í austurhluta Þýskalands
síðan landið var sameinað.
Bækur blaðamanna bera
blaðamennskunni vitni
- segir Silja Aðalsteinsdóttir
„Mér finnst mjög eðlilegt að blaðamenn skrifi bækur. Þeir geta oft
skrifað lipurlegar og af meira fijálsræði um efni, sem fræðimönnum
gengur kannski illa að koma frá sér þannig að það virki aðlaðandi
á almenning,” segir Silja Aðalsteinsdóttir, bókmenntafræðingur.
Hins vegar hefur það viljað
brenna við að bækur blaða-
manna beri blaðamennskunni vitni.
Mín tilfínning er að minnsta kosti
sú að þær hafi goldið fordóma í
þá átt. Blaðamenn geta leyft sér
ákveðið ábyrgðarleysi þegar kemur
að efni, sem þeir hafa fagþekkingu
á en ekki sérþekkingu. Þeir taka
sig mátulega hátíðlega til að ná til
fjöldans í stað þess að læsast uppi
í einhveijum fílabeinstumi enda
gefa þeir sig ekki út fyrir það að
vera neinir sérfræðingar. Blaða-
mennskufræðimennska getur verið
mjög aðlaðandi og opnað málefn-
um, sem ástæðulaust er að hafa
innilokuð, leið út. Og ég held að
mér sé óhætt að fullyrða að þær
yfírborðsfræðibækur, sem hingað
til hafa verið unnar af blaðamönn-
um, hafí verið lesendum sínum til
gagns og ánægju,” segir Silja.
Hún segist sjálf ferðast töluvert
um fræðimannaheiminn og hafa
orðið vör við fordóma hjá sumum
fræðimönnum í garð blaðamanna
sem eru kannski að komast létt frá
einhveiju sem vefjist aftur fyrir
sjálfum sérfræðingunum. „En eins
og ég segi, þá fínnst mér það hafa
verið til bóta að til séu óragir blaða-
menn, sem hengja sig ekki eins í
neðanmálsgreinar og sérfræðing-
amir vilja gjaman gera. Blaða-
menn hafa því átt þátt í því að
losa um efni og komið almennum
lesendum og áhugamönnum að
miklu gagni með því að skrifa
bækur um viðkvæm efni.
Málfar blaðamanna er hins veg-
ar eins misjafnt og blaðamennirnir
eru margir. Sumir eru óskrifandi
og aðrir prýðilega ritfærir. Og ég
leyfí mér að vona að þeir, sem
leggja út í bókaskrif, séu af skárri
sortinni. Það á tvímælalaust að
gera sömu kröfur til blaðamanna
og rithöfunda um stíl og úrvinnslu
orðanna. Vel skrifandi blaðamaður
getur verið skínandi góður rithöf-
undur því hann er þjálfaður í að
hafa hraðar hendur. Hann er vanur
að þurfa að skera langlokur niður
og freistast því ekki ains til að
teygja lopann og þeir, sem hafa
nánast „ótakmarkaðan” tíma. Út
úr þessu fæst því oft hraður, frísk-
Silja Aðalsteinsdóttir
ur og skemmtilegur stíll sem gam-
an er að lesa. En það sem kemur
á móti er að orðaforðinn er stund-
um lítill og alls kyns klisjur of-
notaðar,” segir Silja.
Hún segir ófært að spá fyrir um
hvað það sé sem geri bækur að
metsölubókum. Vafalaust sé það
þó efnið fyrst og fremst svo og
hvernig bókin kynnir sig. Höfund-
urinn skiptir, að mati Silju, minna
máli þó óneitanlega geti þekkt nafn
hjálpað til.
Sarnið um EESíLúxemborg
að stendur ekki til að
gera þennan samn-
ing í íjölmiðlum,” er
athugasemd sem heyrst hef-
ur oftar en aðrar frá samn-
ingamönnum um evrópska
efnahagssvæðið (EES) und-
anfarin misseri. Afstaðan
virðist vera sú að blaðamenn
séu uppáþrengjandi óþurft-
arfólk sem beri að halda sem
lengst frá öllu því sem máli
skiptir. Oftar en einu sinni
hefur blaðamönnum frá að-
iidarríkjum Fríverslunar-
bandalags Evrópu (EFTA)
verið vísað út úr byggingu
bandalagsins í Brussel vegna
þess að mikilvægir fundir
hafa átt sér þar stað. Auðvit-
að hafa samskipti samninga-
fólks einstakra aðildarríkja
EFTA við fjölmiðla verið
mismunandi, íslendingar
njótat.d. umfram aðrarþjóð-
ir fámennis og þess hversu
lítt það liggur fyrir okkur
að halda fólki í kuldalegri
fjarlægð. Á móti kemur ótt-
inn við „leka” í lítilli sendi-
nefnd sem getur ekki skýlt
sér á bak við að fjölmenni
hafí fjallað um upplýsingam-
ar.
Evrópubandalagið hefur
töluverða reynslu í að koma
upplýsingum á framfæri við
fjölmiðla án þess að tiltek-
inna heimilda sé getið í gegn-
um svokallaða talsmenn sem
ýmist eru „on the record”
eða „off the record.” í seinna
tilvikinu er ekki heimilt að
bera talsmanninn fyrir því
sem hann sagði og þá kemur
m.a. sú mikla uppspretta
frétta sem „heimildir í Bruss-
el” eru til sögunnar.
Lokasprettur samning-
anna um EES fór fram í
fundarsölum EB í Lúxem-
borg 21. október og það var
þess vegna viðbúið að vinnu-
brögð bandalagsins settu
svip sinn á samskipti við
blaðamenn á meðan á fund-
inum stæði. Það var ekki
laust við að nokkurrar tor-
tryggni gætti á meðal frétta-
manna gagnvart fundar-
staðnum, þeir voru minnugir
þess er allir höfðu alla að
fíflum 18. júní á sama stað.
Ólíkar þarfír fjölmiðla fyr-
ir fréttir setja mjög svip sinn
á fundi á borð við þann í
Lúxemborg. Fréttamenn út-
varpsstöðva sem þurfa að
senda inn efni í fréttir á
klukkutíma fresti eða oftar
hegða sér á allt annan hátt
en fréttamenn dagblaða sem
eiga ekki yfir höfði sér aðrar
kvaðir en að skila inn efni
áður en blaðið fer í prentun.
Sjónvarpsmenn og þeir
vinnuflokkar sem fylgja þeim
eru sér kapítuli.
Aðstaða fréttamanna í
Lúxemborg er að mörgu leyti
bágborin, hún ber þess merki
að fundir þar eru fáir, ráð-
herrar EB halda þar fundi
þijá mánuði á ári, og enginn
hefur þar fast aðsetur.
Fundurinn
Fundir ráðherranna, ann-
ars vegar samgönguráðherra
EB og hins vegar ráðherra
EFTA og EB, hófust
snemma á mánudagsmorg-
un. Lítið fréttist af gangi
viðræðnanna fyrr en nokkuð
var liðið á daginn. Frétta-
menn drápu tímann á
göngum eða við veitingasöl-
una, í hvert skipti sem nýtt
andlit eða hreyfing sást í
gættinni á skilrúminu á milli
almenningsins, sem blaða-
menn halda til í, og lokaðs
fundasvæðis ráðherranna
mátti greina hreyfíngu um
alla blaðamannamiðstöðina,
nánast samtímis. Eftir því
sem líður á fundinn, dag-
skrám fjölmiðla fer að ljúka
og blöð að fara í prentun
eykst spennan og næmið fyr-
ir öllum óvæntum hreyfíng-
um. Talsmenn EB, annars
vegar samgöngumála og
hins vegar utanríkismála,
koma ekki inn með lúðra-
blæstri, þeir laumast inn og
koma sér fyrir einhvers stað-
ar þar sem gott er að mynda
þvögu. Fljótt læra menn að
halda sig í hæfilegri fjarlægð
til að verða ekki fyrir sjón-
varpsmyndavélum og öðrum
tækjum. Betra er að koma
sér fyrir nærri dyrum og ná
sambandi við talsmanninn á
leiðinni út, þá er oft mögu-
leiki á því að tala við hann
á máli sem báðir skilja. Opin-
ber samskipti við fjölmiðla á
vegum EB eru annars alltaf
á frönsku. Niðurstaða þess
verður oftar en ekki sú að
hvergi í veröldinni verða
samankomnir jafnmargir
sem tala jafn vonda frönsku.
Fyrir Frakka sjálfa er þessi
vinnuregla sennilega frá-
gangssök gagnvart EB. Þeg-
ar líður á daginn fara menn
að veðja um tímasetningar.
Fundinum átti að ljúka á
milli sex og hálf átta sam-
kvæmt upplýsingum EB.
Klukkan ellefu um kvöldið
var Morgunblaðið eina dag-
blaðið í Evrópu sem átti
möguleika á að birta fréttir
af niðurstöðum fundarins.
Aðrir EFTA-blaðamenn
horfa öfundaraugum til ís-
lendingsins sem enn á mögu-
leika á að ljúka fundinum
fyrir sitt leyti. Þeir á móti
geta svalað þorsta sinum i
einhveiju öðru en kaffi og
kók. Ráðherrar og aðstoðar-
menn þeirra koma af og ti!
í veitingasöluna og segja lít-
ið, fundurinn gæti staðið
langt fram á nótt, sumir
segja flögfur eða jafnvel leng-
ur. Blaðamaður Morgun-
blaðsins er samt bjartsýnn
og heldur liðinu heima við
símann. Eftir miðnætti er
það staðfest að einungis
strandi á Spánveijum og
Portúgölum vegna fyrirvara
íslendinga um fjárfestingar
í sjávarútvegi. Ef treysta
mátti heimildarmönnum
Morgunblaðsins yrði ekki
látið stranda á því. Þess
vegna var skrifuð frétt sem
gerði ráð fyrir að samningar
tækjust einhvern tíma um
nóttina en ritstjórnin heima
beðin um að bíða átekta í
hálftíma. Vitað var að á síð-
ustu mínútunum yrði gert
út um allar tölur sem vörð-
uðu samninginn það væri
þess vegna útilokað að birta
nokkrar slíkar upplýsingar
án mikillar óvissu og þess
vegna betra að láta það eiga
sig. Þegar búið var að ganga
frá fréttinni, opinni og heldur
óspennandi, kom fyrsta vís-
bendingin um að fundinum
væri lokið. Finnskur starfs-
bróðir tilkynnti á bamum um
vinningshafann í veðmálinu
um fundarlok, sá heppni fékk
pottinn í sinn hlut en blaða-
maður Morgunblaðsins leit-
aði einhvers sem gæti stað-
fest úrslitin á óyggjandi hátt.
Bjargvætturinn var Uffe Ell-
emann Jensen, utanríkisráð-
herra Dana. Fundinum var
lokið og öll helstu baráttu-
mál íslendinga í höfn. Á
fímmtán mínútum voru tekin
viðtöl við íslensku ráðherr-
ana, þau send heim og ný
forsíða gerð. Mogginn hafði
eina ferðina enn verið fyrstur
með fréttina — eitt blaða í
Evrópu með niðurstöðu þess-
arar löngu fundarlotu:
Samningar höfðu tekist!
Kristófer Már
Kristinsson