Morgunblaðið - 20.11.1991, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. NÓVEMBER 1991
þó vel og vinna á við nánari skoð-
un, eins og t.cL „Við Reykjarfoss”
(nr. 16), „Óbyggðardraumur”
(nr. 25) og „í Fjaðurárgljúf'ri”
(nr. 35).
Ýmsar myndir á sýningunni
hafa þó til að bera vandaða upp-
byggingu efnisins, og eru við-
fangsefnin þá^bæði meðhöndluð
á miðlægari og hnitmiðaðri hátt;
þetta eru verkin sem gestir
staldra mest við. Meðal þessara
málverka má nefna „Móbergs-
heimur” (nr. 11), „Landvættur”
(nr. 15), „Jökuljötnar” (nr. 20)
og „Lækjartónn” (nr. 29). Hér
hefur myndefnið greinilega feng-
ið að vinna með listamanninum,
ef svo má komast að orði.
Þessi sýning Gunnars Arnar
að Kjarvalsstöðum kann að koma
mörgum listunnendum á óvart,
því hér er á ferðinni umtalsverð
breyting frá síðustu málverka-
sýningu hans. En þetta er þrátt
fyrir allt í góðu samræmi við fer-
il hans hingað til; að takast á við
ný verkefni, leitast við að ná
góðu valdi á þeim, og snúa sér
þá fljótlega að enn öðru. Slíkt
er eðli margra listamanna, og
fyrir vikið er oft meira gefandi
að fylgja þeirra ferli en ella.
Gunnar Örn er nú að fást við ný
verkefni, og þó að hér bregði
fyrir góðum sprettum, er nokkuð
í að hann hafi náð því valdi á
viðfangsefninu, sem hann hefur
burði til; því verður áhugavert
að fylgjast með því sem hann
mun vinna á þessu sviði á næstu
árum.
Sýningu Gunnars Arnar í aust-
ursal Kjarvalsstaða lauk sl.
sunnudag.
Gljúfurheimar Gunnars Arnar
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
Gunnar Örn Gunnarsson hefur
farið víða í málverkum sínum frá
því að hann kom fyrst fram á
sjónarsviðið um 1970; hann hefur
jafnframt verið ófeiminn við að
leita nýrra leiða, og sífellt verið
að takast á við ný viðfangsefni.
Vegna þessa hefur umbreytingin
frá einni sýningu til hinnar næstu
oft verið meiri hjá Gunnari Erni
en listunnendur eiga að venjast
hjá listamönnum almennt, og svo
er einnig að þessu sinni, en nú
fer senn að ljúka einkasýningu á
málverkum hans í austursal
Kjarvalsstaða.
A sýningunni getur að líta
þijátíu og sjö málverk, þar sem
landslagið og hulduheimar þess
hafa orðið aflvakar myndmálsins.
Þessi sýning er eins konar yfirlit
þess sem listamaðurinn hefur
verið að takast á við síðustu tvö
ár, en umhverfi heimilis hans að
Kambi í Rangárvallasýslu, við
hlið hinnar miklu Þjórsár, virðist
loks hafa náð tökum á honum.
Þessi nýja bylgja í list Gunnars
Amar kom fyrst fram í verkum
hans á samsýningu i tilefni af
M-hátíð á Suðurlandi, sem haldin
var á Hellu nú í sumar, en birtist
nú í öllu sínu veldi. Því er enn í
fullu gildi sú lýsing, sem undirrit-
aður gaf á verkunum í sumar:
„Hér getur að líta margþætta og
flókna heima; náttúruvættir hafa
tekið völdin í landslaginu, og
blasa alls staðar við áhorfandan-
um út úr klettum, fossum, gljú-
frum og skýjum. Titlarnir sjáífir
benda enn sterklega til þessara
þátta (Þokan liggur á fjallinu,
Gljúfurheimar, Fjallhöfðingi,
Steinandlit o.s.frv.).
Eins og listamaðurinn minnir
á í viðtali sem tekið var í tilefni
sýningarinnar þá hafa núlifandi
kynslóðir listamanna alist upp við
ákveðna „kjarvalska” myndhugs-
un varðandi landslag, og allir
þeir sem takast á við landslags-
myndir hljóta að vinna út frá
henni á einn eða annan veg, t.d.
varðandi hið nálæga í landinu.
Þetta kemur glöggt fram í mörg-
um verkanna á sýningunni, þar
sem myndefnið fyllir nær út i flöt-
inn, en fjallatoppar og himinninn
ná aðeins að helga sér örlitla
rönd efst á léreftinu. Það er þann-
ig hið þrönga sjónsvið, sem kem-
ur fram í verkum Gunnars Amar
fremur en víðáttur landsins og
íjarlæg fjallasýn, enda nefnir
hann sig gljúfragaur og sæju að
móbergsgljúfur Suðurlands hafi
einkum heillað sig undanfarið.
Hin sérstæða litanotkun lista-
mannsins kemur vel fram í þess-
um viðfangsefnum, og einkum
njóta jarðlitirnir sín vel hér. Hin-
ir sterku grænu litir gefa mörg-
um verkunum einnig sérstæðan
svip gróðurfars og milda hörku
náttúrunnar, en binda verkin
samtímis í klafa ákveðins árs-
tíma, þegar myndefnin kynnu að
Gunnar Örn: Lækjartónn. 1991. Olía á striga.
bera kaldari liti ekki síður.
Gunnar Örn hefur sjaldan lagt
mikið upp úr skýrri myndbygg-
ingu, og það háir honum í mörg-
um verkanna hér, þar sem of
miklu er hlaðið á flötinn; þar sem
samspil lita og náttúruminna er
sem villtast, leysast verkin upp í
formleysi, sem gestir eiga erfitt
með að tengja þeim nöfnum sem
þeim eru gefin. Sum af þessum
„villtari málverkum standa sig
Tríó Reykjavíkur.
Tríó Reykjavíkur
í Hafnarborg
Tónlist
Ragnar Björnsson
Á stundum hefur komið fram
sú kvörtun að hér vanti faglega
gagnrýni. En hvað er þá fagleg
gagnrýni, og hvar les maður svo-
kallaða faglega gagnrýni? Fyrir
undirritaðan er fagleg gagnrýni
einskonar „pedantismi” þar senj
nótnagildin verða að vera ná-
kvæm, tónstigarnir hnökralausir,
trillurnar hreinar, pedalinn hvorki
of eða van, tempóið nákvæmt útí
gegn, forteið mjúkt og voldugt —
undantekningar þó — píanóið
syngjandi og svo frv. Ef þessi
gagnrýnisleið væri valin stæðu
líklega fáir eftir dauðhreinsaðir.
Slík opinber gagnrýni væri enda
líklega fáum til góðs og flestum
hundleiðinleg aflestrar. Píanósón-
atan í c-moll op. 10, nr. 1 eftir
Beethoven kom ekki dauðhreinsuð
á þennan hátt frá meðferð Hall-
dórs. Upphaf sónötunnar þarf t.d.
að vera hreint og púnkteraði takt-
urinn nákvæmur og mjög vafa-
samt er að spila fyrstu taktana
„con pedal”, í öðrum þættinum
má eiginlega engin nóta missa
sig, hvorki í trillum eða hlaupum.
Erfitt v-irðisi tm,-
hljóm flygilsins í sal Hafnarborg-
ar, fortehljómurinn vill verða
harður og um leið hljómlaus. Til
þess að ná þessari „dauðhreinsun”
í flutninginn, sem getur reyndar
stundum verið nauðsynlegt og
töfrandi, þarf sjálfsagt annað og
heppilegra umhverfí en það sem
við lifum við og ómannlegt er að
þurfa að skipta sér á marga staði
og eiga helst að vera óaðfinnan-
legur á öllum. Sellósónata Beetho-
vens op. 102 nr. 1 var flutt af
Gunnari Kvaran og Halldóri.
Flutningur þeirra félaga á sónöt-
unni var góður og sérstaklega
naut fallegur tónn Gunnars sín
vel og ekki bara tónn heldur og
skilningur Gunnars á þessari inni-
haldsríku en flóknu sónötu. Tón-
leikunum lauk með Tríói op. 70
nr. 1, Geister- eða draugatríóinu
svonefnda, nafnið tilkomið vegna
2. þáttar tríósins, — Largo assai
er espressivo. Flutningur tríósins
var einn sá besti sem undirritaður
hefur heyrt frá höndum þremenn-
inganna, góð tempo, dulúðin í 2.
þætti náðist, síðasti þátturinn
hefði að vísu mátt vera fjörlegri,
sem þó má deila um, flutningurinn
eðlilegur og óþvingaður, sem end-
, arilega reyriist best. ■ '
________________________________:--
Fjalllendi vest-
an Ejjafjarðar
__________Bækur________________
Haraldur Sigurðsson
Árbókin í fyrra spannaði Eyja-
fjarðarfjöll frá sýslumótum Skaga-
ijarðar tl Öxnadals, eða með öðrum
orðum hálendi Tröllaskaga umhverf-
is Sigluljörð, Ólafsljörð, Svarfaðard-
al og Hörgárdal. Hér er svo haldið
áfram og sveigir frásögnin austur á
bóginn og nær yfir hálendið milli
Hörgárdals og Öxnadals annars veg-
ar og hins vegar Eyjaíjarðarsveitar
eins og byggðir Eyjaijarðardals
heita nú.
Að þessu sinni hefur verið brugð-
ið á það ráð, að ritstjórn bókarinnar
er að öllu leyti í höndum heima-
manna eða Ferðafélags Akureyrar.
Tveir kennarar, þeir Angantýr H.
Hjálmarsson og Magnús Kristinsson,
skipta staðalýsingunni á milli sín,
og ritar Angantýr um svæðið sunnan
Öxnadalsheiðar og austan dalsins
og annan kafla, sem hann nefnir
Frá Möðrufelli til Torfufells. Fjallar
hann um hálendið vestan við sunnan-
verðan Eyjaíjarðardal, það á meðal
Nýjabæjarijall. Magnús ritar hins
vegar um ijallkeðjuna umhverfis
Glerárdal.
Auk þeirra félaga, sem verða að
teljast aðalhöfundar bókarinnar, rit-
ar Hörður Kristinsson grasafræðing-
ur um hálendisgróður á skaganum
í heild. Helgi Bjömsson jarðeðlis-
fræðingur ritar um jökla á Trölla-
skaga, og Haukur Jóhannesson jarð-
fræðingur segir okkur ágrip af jarð-
fræði skagans. Nemur frásögn
þeirra nær þriðjungi hinnar eigin-
legu árbókar.
Lengsti kafli bókarinnar fjallar
um Glerárdal og umhverfi hans, og
fer þar raunar að vonum, þar sem
um er að ræða útivistarsvæði Akur-
eyringa og einn af helstu skíðavett-
vöngum landsins. Hefst greinin á
stuttu yfirliti um svæðið í heild, en
að því búnu tekur hann lesandann
við hönd sér og fylgir honum á
fímmtán mismunandi leiðum um
fjöllin. Lagt er upp frá ýmsum stöð-
um , þringinn í kring um sva:ðið.
Ljósm./ Magnús Kristinsson
Stærra tröllið á Glerárdal.
Segja má að leiðirnar hverfist að
vissu leyti um Lamba, skála F.A.
innst eða inn af Glerárdal. Víða er
komið við á þessum ferðum, lýsingin
nákvæm og örnefnafjöldi mikill, svo
að nærri fer, að ókunnugan lesanda
ofhasi á allri nafnarununni og að
hann missi sjónar á skóginum fyrir
öllum trjánum, eins og höfundur
kemst að orði í öðru sambandi. Ugg-
laust er þetta nafnatal vandlega
gert og út af fyrir sig hinn besti
fengur, ekki síst ef svo fer sem nú
horfir, að byggð strjálist í framtíð-
inni sums staðar á nálægum svæð-
um. En ef til vill hefur höfundurinn
haft í huga orð skáldsins, að „lands-
lag yrði lítils virði, ef það héti ekki
neitt”.
Ekki get ég að því gert, að mér
geðjast að ýmsu leyti þetur að frá-
sögn Angantýs. Það er léttara yfir
honum og hann lætur fremur fjölina
fljóta, þar sem hann gengur við hlið
lesandans. Hann slær á gamansama
strengi og bregður upp sögum um
liðna atburði, sem gerst hafa á þess-
um slóðum eða tengjast leiðinni sem
farið er um. Slíkar sögur lyfta frá-
sögninni allri ef í hóf er stillt og
, gerastaðinn eftirminnilegri ekki síð-
ur en örnefnin. Raunar þykir mér
líklegt, að svæði þessi séu sagnauð-
ugri en íjöllin kringum Glerárdal.
Þar lágu forðum leiðir milli byggða,
og við gamlar og grónar götur hefur
margt borið að höndum.
Eg sem þessar línur rita er al-
ókunnugur á þeim slóðum, sem bók-
in Ijallar um. En af samanburði við
uppdrátt íslands og kort þau sem
bókinni fylgja, ásamt öðrum upplýs-
ingum, þykist ég mega ráða, að frá-
sögn þeirra sé traust og hin gleggsta
leiðsögn hveijum, sem feta vill í fót-
spor þeirra og skoða sig um í hinu
hrikalega fjalllendi vestan Eyjaijarð-
ar.
Frásögnin nær ekki lengra suður
en þangað sem byggðaijöll þijóta
og við taka öræfi og afréttarlönd
að mótum Suður- og Norðurlands.
Þeirra er hér hvergi minnst og að
engu getið. Þar eru þó nokkrir at-
hyglisverðir staðir, t.a.m. Urðarvötn,
Laugar og Háöldur. Allt er svæðið
mikið umferðaland Eyfirðinga. Þó
að það skorti svipmikið yfirbragð,
geymir það nokkrar vinjar sem vert
er að benda á. En ritstjórnin virðist
hafa bundið sig svo fast við Trölla-
skagann, að ekki varð um þokað.
Þó held ég að stuttur viðauki um
þessar slóðir hefði orðið bókarbót.
Löngum hefur það tíðkast við út-
gáfu árbókar Ferðafélagsins, að vís-
indamenn hafa ritað sérfræðilegar
ritgerðir um ákveðið efni er tengist
héraðinu, sem um er fjallað að ein-
hveiju leyti. Ritgerðir þessar hafa
jafnan farið á eftir héraðslýsing-
unni. Hér hefur verið ort upp á nýj-
an stofn og þær látnar fara fyrir,
fremst í bókinni. Eins og áður segir
fylgja þijár slíkar þessum árgangi.
Þær fjalla að sjálfsögðu um ákveðna
þætti í náttúrufari Tröllaskagans og
höfða þannig jafnt til þessarar bókar
sem hinnar síðustu, svo sem um
landmyndun, jökla og háljallagróð-
ur. En þrátt fyrir staðbindingu
geyma þær merkar upplýsingar, er
varða landið í heild eða að minnsta
•kosti hálendi þess. Er að þeim öllum
hinn besti fengur og bókarauki.
Bókina prýða 19 uppdrættir, sem
Guðmundur O. Ingvarsson hefur
gert, auk þess sem hann hefur búið
náttúrufræðilega uppdrætti til
prentunar. Fjöldi landslagsmynda er
í bókinni, flestar eftir Gunnar Jóns-
son. Nokkuð eru þær misjafnar en
allar þokkalegar. Oddi hf. sá um
prentunina.