Morgunblaðið - 31.05.1992, Síða 21

20
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. MAÍ 1992
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. MAÍ 1992
21
JMttgiiiiMftfeffe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni JörgeRsen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
„Stórkostleg eigiia
tilfærsla í formi
kvótasölu“
T'vagbjartur Einarsson, formaður
| / SÍF, íjallaði m.a. um fisk-
veiðistefnuna í ræðu sinni á aðal-
fundi samtakanna í síðustu viku.
Hann sagði m.a.: „Þegar við sam-
þykktum kvótann yfir okkur á sín-
um tíma var það talin neyðarráð-
stöfun til þess að vemda fiskistofn-
ana. Enginn árangur virðist hafa
orðið af þeim verndaraðgerðum því
í ár hefur kvótinn verið minnkaður
fimmta árið í röð. Eftir stendur. að
átt hefur sér stað stórkostleg eign-
atilfærsla í formi kvótasölu til
stærri fyrirtækjanna, sem sífellt
verða stærri og einkum hefur kvót-
inn farið yfir á frystitogarana."
Formaður SIF fjallaði einnig um
nýtt fyrirbæri í sjávarútvegi, sem
er afleiðing kvótakerfisins er hann
sagði: „Á sama tíma og vertíðarbát-
arnir sigla kvótalausir í land eftir
að hafa verið að dóla þetta með
örfáar trossur í nokkrar vikur flyst
sífellt meira af kvótanum yfir á
togarana og einkum frystitogarana.
Nú hefur myndast ný atvinnugrein
í útgerðinni, vertíðarbátar eru farn-
ir að veiða fyrir stóru frystihúsin,
sem eiga það mikinn kvóta, að þau
komast ekki yfir hann sjálf.“
Dagbjartur Einarsson er líklega
fyrsti kjörni forystumaður í samtök-
um sjávarútvegsins, sem tekur svo
afdráttarlaust til orða um kvóta-
kerfið. En ummæli hans eru ein af
mörgum vísbendingum, sem fram
hafa komið að undanförnu um vax-
andi andstöðu við kvótakerfið innan
sjávarútvegsins sjálfs. Samþykkt
bæjarstjómar Vestmannaeyja hefur
vakið þjóðarathygli en þar lýsa
bæjarfulltrúar úr öllum flokkum
andstöðu við kvótakerfið. Slík sam-
þykkt bæjarstjómar í einni helztu
verstöð landsins segir sína sögu.
Að undanfömu hafa talsmenn
nefndar þeirrar sem sjávarútvegs-
ráðherra skipaði, samkvæmt til-
nefningum stjómarflokkanna, til
þess að endurskoða fiskveiðistefn-
una, látið í ljósi vonir um að tillög-
ur nefndarinnar geti legið fyrir í
haust. Það verður fróðjegt að sjá
hveijar þær verða, þótt ekki sé sér-
stök ástæða til bjartsýni um efni
þeirra í ljósi þess, hvernig nefndin
er skipuð. En í tilefni af þeim um-
ræðum, sem fram hafa farið að
undanfömu og m.a. vegna yfirlýs-
inga annars formanns nefndarinnar
er ástæða til að undirstrika eftirfar-
andi:
Það verður aldrei samstaða um
það að byggja fiskveiðistefnu fram-
tíðarinnar á núverandi kvótakerfi
með framsalsrétti, þótt einhveijar
tilraunir verði gerðar til að breyta
því til að koma til móts við gagnrýn-
endur kerfísins. Ástæðan fyrir
þessu er einföld. í kvótakerfinu
felst, að eignir þjóðarinnar hafa
verið afhentar fámennum hópi
manna fýrir ekki neitt en þeim síð-
an heimilað að stunda viðskipti með
þessa eign sín í milli. Fram hjá
þessum grundvallarþætti kvóta-
kerfisins verður ekki komizt og
þess vegna verður ekki á því byggt
til frambúðar.
Einu raunverulegu stuðnings-
menn þessa kerfís eru þeir sem eiga
hagsmuna að gæta, þ.e. þeir, sem
fengið hafa eignir þjóðarinnar af-
hentar endurgjaldslaust. Þessir að-
ilar beijast nú um og leita allra
hugsanlegra leiða til þess að halda
þessum forréttindum. Hér eru á
ferðinni mestu sérhagsmunasinnar,
sem þjóðin hefur staðið frammi fyr-
ir um mjög langt skeið. Sameigin-
legir hagsmunir valda því, að þess-
ir aðilar snúa bökum saman þrátt
fyrir fyrri skoðanaágreining í þeirra
hópi og jafnvel frá Vestfjörðum
heyrist nú stuðningur við það kerfí,
sem er komið langt með að leggja
sjávarútveg í fyrrum blómlegum
byggðum Vestfjarða í rúst.
Eina málamiðlunin sem getur
komið til greina við þau sérhags-
munaöfl sem beijast nú af vaxandi
hörku fyrir einkahagsmunum sínum
er sú, að þessir aðilar fái ákveðinn
umþóttunartíma til þess að komast
út úr kvótakerfínu áður en ný fisk-
veiðistefna kemur til sögunnar. Til-
lögur frá nefnd sjávarútvegsráð-
herra, sem byggja á núverandi
kvótakerfi verða marklaust plagg
og þýðingarlaust að leggja slíkar
tillögur fram, ef það er markmið
nefndarinnar.
Þegar til kastanna kemur er einn
dómari í þessu máli og það er þjóð-
in sjálf. Ef áhrif sérhagsmunasinna
inn'an sjávarútvegsins eru svo mikil
í stjórnkerfi okkar, að það megni
ekki að koma með skynsamlegar
tillögur um breytingar á fískveiði-
stefnunni, sem taki mið af heildar-
hagsmunum þjóðarinnar er ekki um
annað að ræða en skjóta þessu
deilumáli til úrskurðar þjóðarinnar
sjálfrar. Um það ættu þeir að
hugsa, sem gera sér nú hugmyndir
um að kvótakerfíð geti verið grund-
völlur að framtíðarstefnu í fiskveiði-
stjómun.
verið með þeim hætti sem raun ber
vitni.
Popper varð nýlega níræður og
af því tilefni átti vellesinn blaða-
maður við Aftenposten langt og
mikið samtal við hann og þykir mér
ástæða til að skírskota til þess áður-
en lengra er haldið. Sumar ábend-
ingar hans eða áminningar eru í
senn harla athyglisverðar og alvar-
legar með tilliti til sögulegra stað-
reynda þessarar aldar.
Þegar Popper er spurður um það
hvort hann hafí áhyggjur af gyð-
ingahatri og vaxandi umsvifum
nýnazista í Evrópu svarar hann
kaldhæðnislega: Nazistar einir geta
verið áhyggjulausir(I) Hann segir
hættan sé sannarlega raunveruleg
og það verði ekkisízt undir ábyrgð-
artilfínningu evrópskra blaðamanna
komið hve langt þessi hreyfing
nær. Þessi hætta sé að sjálfsögu
mest í sameinuðu Þýzkalandi og
Austurríki sem er ættland Poppers
þótt hann búi í Bretlandi og hafi
verið aðlaður þar. Austurríki hafi í
raun aldrei gert upp sakirnar við
Adolf Hitler eða losað sig við hann.
Það var líka eina ríkið sem tók for-
ingjanum fagnandi þegar hann kom
þangað fyrir stríð en þar hafði hann
verið fóstraður.
Samt er þetta fagurt land og
gjörvileg þjóð með djúpar menning-
arlegar rætur. I austurrísku laufi
hafa margir fuglar sungið. Og
söngurinn hefur borizt um allan
heim einsog fallegt ævintýri.
En nazismi barst ekki þannig um
veröldina. Hann var einsog náttúru-
hamfarir; váleg tíðindi.
M.
(meira næsta sunnudag.)
ÞAÐ ER
• harla athygl-
isvert að kynnast því
hversu margir stór-
hugsuðir hafa verið á
þunnum siðferðileg-
um ís. Og þegar líf
þeirra og lífsafstaða er gerð upp
sér maður þá buslandi í kaldri vök-
inni og hefur jafnvel meiri samúð
með kenningum þeirra en þeim
sjálfum. Þetta á jafnvel einnig við
um Rousseau sem við fyrstu sýn
er einsog skínandi ljós í myrkri.
En þá megum við ekki heldur
gleyma því að verk þessara hugsuða
eru einnig líf þeirra; ekkisíður en
annað fólk. Og það er í verkum
þeirra sem þeir lifa og það eru þau
sem bera snilld þeirra vitni. Það er
í þau sem við eigum að sækja afl
og sannfæringu um mikilvægi
mannsins. En ekki í dýrið.
Þegar Halldór Kiljan var á heim-
leið frá Sikiley haustið 1925 eftir
glímuna við Vefarann og kom fyrst
við í Róm þarsem hann taldi sig
hitta fyrir afturgöngu sína í Péturs-
kirkjunni og heilsaði síðar uppá
Bedu munk í gamla klaustrinu í
Clervaux og vissi að guðstrúarport
klaustursins voru eilíflega lokuð
fyrir honum þótt honum þætti jafn
mikið til Bedu koma og áður og
hann upplifði þrátt fyrir allt höfuð-
lán sitt „að eignast vini sem aldrei
brugðust mér hversu oft sem ég
brást þeim“ og þegar hann kvaddi
þennan velgerðarmann sinn hinzta
sinni „kvaddi ég sjálfan mig til nýs
lífs“, þá fór hann í stað þess að
iðka trú sína á guð að tigna mann-
inn og trú sína á „ákvörðun hans“.
Hann lýsir þessu sálarstríði með
eftirminnilegum hætti
í ritgerðinni Trú í Al-
þýðubókinni og segir
þar í lokin að maður-
inn sé „fagnaðarboð-
skapur hinnar nýju
menníngar, maðurinn
sem hin fullkomnasta líffræðileg
tegund, maðurinn sem félagsleg
einíng, maðurinn sem lífstákn og
hugsjón, hinn eini sanni maður“.
Og hvemig fór um það ævintýri?
Við sjáum nú allsstaðar íkringum
okkur hvemig félagsveran hefur
skilið eftir sig sviðna jörð og fagn-
aðarboðskapurinn hismi eitt og
hjóm. Og hver er niðurstaðan?
Hinn eini sanni maður er enn
ófundinn.
VICTOR HUGO MINNTI
• á að ekkert væri eins ör-
lagaríkt og hugmyndir sem féllu
inní réttan tíma. Þess vegna em
hugsuðir mikilvægir; þess vegna
eru skáld mikilvæg; þess vegna
verður skáldskapur og annað mikil-
vægt ritað mál áfram örlagavaldur
í lífi mannsins.
Ég hef áður nefnt Popper í þess-
um pistlum enda er hann að mínu
viti einna mikilvægastur og geð-
þekkastur fijálshyggjufrömuða
samtímans. Rit hans hafa verið ör-
lagaríkur vitnisburður um manninn
andspænis dýrslegu eðli alræðisins
og það er ástæða til að staldra við
allt sem hánn hugsar og segir, svo
sannur fulltrúi frelsis og mannúðar
sem hann hefur ávallt verið og vís-
bendingarsamur um samtíð okkar
og sögulega þróun. Hugmyndir
hans hafa ávallt fallið inní réttan
tíma, þess vegna hafa áhrif hans
HELGI
spjall
IAtHYGLISVERÐRI GREIN
sem skurðlæknarnir Jónas
Magnússon prófessor, forstöðu-
maður handlækningadeildar
Landspítalans, og Páll Gíslason
yfirlæknir, skrifuðu í Morgun-
blaðið fyrir skemmstu um
framfarir í skurðlækningum og
nauðsyn þess að ljúka við K-bygginguna
svo að unnt sé að nota þá þekkingu sem
fyrir hendi er segir að nú sé hægt að fram-
kvæma aðgerðir sem áður voru ófram-
kvæmanlegar án innlagnar og opinnar
aðgerðar með tilheyrandi sjúkrahúslegu
og veikindum. Hér er um að ræða svokall-
aðar „lokaðar“ aðgerðir með styttum inn-
lögnum og léttari veikindum. „Þessi þróun
hefur orðið til mikillar blessunar fyrir
fjölda fólks hér á landi,“ segja sérfræðing-
arnir, „og nægir að nefna sem dæmi að
nú er sárasjaldan skorið til steina í þvag-
færum, hægt er að fjarlægja liðþófa úr
hné með speglunartæki og gallsteinar eru
afgreiddir með kviðsjá,“ — en um síðast-
talda atriðið hefur verið fjallað sérstaklega
hér í blaðinu. Hér á landi eru nú gerðar
aðgerðir sem áður voru framkvæmdar er-
lendis, til dæmis heilaaðgerðir á Borgar-
spítalanum og hjartaaðgerðir á Landspítal-
anupi. Þróunin í þessum efnum hefur ver-
ið svo ör að nú hefur jafnvel komið til
tals að við tökum að okkur sérhæfðar
skurðaðgerðir á útlendingum, vegna góðr-
ar menntunar heilbrigðisstétta, þjálfunar
og langrar reynslu. Sérfræðingarnir segja
að augljóst sé að við íslendingar gætum
haslað okkur starfsgrundvöll á alþjóða-
markaði fyrir hátækniskurðaðgerðir, t.d.
á sviði hjartaskurðaðgerða, lýtalækninga,
glasafijóvgunar og gerviliðaaðgerða. Slík
starfsemi yrði einskonar útflutningsgrein
á sviði heilbrigðismála. En til þess að allt
þetta gæti ræst er nauðsynlegt að læknar
og hjúkrunarlið hafi þá aðstöðu sem nauð-
syn krefur. Við þurfum á að halda meira
húsnæði og betri tækjum. Legurými virð-
ist nægjanlegt en skurðstofupláss er allt
of lítið eða vanbúið, að áliti sérfræðing-
anna. Þær aðgerðir sem nú eru fram-
kvæmdar krefjast sífellt flóknari tækja og
tæknibúnaðar en þær skurðstofur sem eru
í notkun í Reykjavík eru nú þegar orðnar
úreltar eða verða það á næstu árum.
Og þá er komið að K-byggingunni.
í FORY STU GREIN
hér í blaðinu
fimmtudaginn 20.
ín desember 1984
voru byggingamál
Landspítalans gerð að umtalsefni og bent
á að við höfum, þrátt fyrir vel menntaðar
heilbrigðisstéttir, dregist verulega afturúr
í tækniþróun heilbrigðismála. „K-bygging
Landspítala," segir í forystugrein blaðsins,
„er forsenda þess að vinna upp það for-
skot sem aðrar þjóðir hafa fram yfir okk-
ur á þessu sviði. Henni er ætlað að verða
miðstöð rannsókna, skurðlækninga,
krabbameinslækninga, röntgengreiningar
og háþróaðrar tækni á þessum vettvangi.“
Síðan er skorað á Alþingi að samþykkja
við afgreiðslu fjárlaga að veita nægilegt
fjármagn til þess að unnt sé að hefja fram-
kvæmdir við K-byggingu Landspítalans.
Nær áratugur er liðinn frá því þessi
forystugrein var rituð. Margar stórbygg-
ingar hafa frá þeim tíma verið fullgerðar,
bæði hér í Reykjavík og annars staðar,
margfalt dýrari og langt frá því jafn bráð-
nauðsynlegar. En Alþingi samþykkti fram-
lag til K-byggingarinnar, hafist var handa
og hluti hennar byggður — og síðan ekki
söguna meir. Það er okkur til vansa. Á
sama tíma hefur mikil orka farið í það að
lappa upp á heilbrigðiskerfið, án fyrir-
hyggju og rækilegs undirbúnings. Það
virðist nú geta hefnt sín. Þótt sparnaður
sé nauðsynlegur og aðhald mikilvægt í
rekstri hins opinbera verður að gæta þess
vandlega að við drögumst ekki aftur úr í
heilbrigðismálum og okkur takist ávallt
að nýta eins vel og kostur er þá miklu
þekkingu og sérmenntun sem t.a.m. lýsir
sér í þeirri þróun læknisfræðinnar sem
fyrr er nefnd. í því sambandi má einnig
K-bygging-
vitna til orða Þórðar Harðarsonar prófess-
ors og forstöðumanns lyflækningadeildar
Landspítalans hér í blaðinu 4. apríl ’91,
en þar segir að „hægt sé að skýra lækk-
andi dánartíðni kransæðasjúkdóms með
tvennum hætti. Annaðhvort með því að
áhættuþættirnir séu á niðurleið eða að
þetta sé aðallega vegna bættrar læknis-
meðferðar. Hún bjargi hugsanlega um 60
mannslífum á ári, sem lætur nærri að sé
sá fjöldi hjartasjúklinga sem haldi lífí núna
en hefði látist ef dánartíðnin hefði verið
sú sama og fyrir tíu árum.“ Báðir séu
þættirnir mikilvægir.
Þá má einnig benda á ummæli Auðólfs
Gunnarssonar læknis, einnig í grein hér í
blaðinu nýlega, en þar segir hann m.a. að
nýlega hafi á skurðlæknaþingi verið „skýrt
frá 50 aðgerðum, sem fram fóru á sl. ári
með kviðsjá í stað hefðbundinnar skurðað-
gerðar á kvennadeild Landspítalans auk
23 slíkra aðgerða, sem framkvæmdar
höfðu verið næstu tvö ár þar á undan og
sagt var frá á skurðlæknaþingi ’91. Einn-
ig var skýrt frá 90 gallblöðrutökum með
kviðsjá á Landakotsspítala á síðastá ári,
og einnig hafa slíkar aðgerðir verið teknar
upp á öðrum spítölum. Ætla má að þessi
nýja tækni hafi sparað að meðaltali 5 legu-
daga og 3 vikur í vinnutapi fyrir hvern
sjúkling auk minni þjáninga. Þannig hafa
þessar 173 kviðsjáraðgerðir, sem skýrt var
frá sparað um það bil 850 legudaga og
3.600 vinnudaga“.
Ný og betri
tæki, t.d.
steinbrjót
K-BYGGINGIN ER
að mestu hönnuð
og nauðsynlegt að
fullgera hana í því
skyni að nýta til
fulls kosti mikillar
sérþekkingar. I henni er ráðgert að hýsa
skurðstofur, gjörgæsludeild og vöknunar-
deild Landspítalans, ásamt röntgendeild
eins og fyrr greinir. Byggingin mun leysa
úr bráðasta vanda spítalans að áliti dr.
.Jónasar og Páls yfirlæknis. í grein þeirra
segir að spítalinn hafi verið skipulagður
með það fyrir augum „að K-byggingin
komi í gagnið og er hún forsenda þess að
einhver þróun verði á honum. Landspítal-
inn er einnig Háskólaspítali og sem slíkur
verður hann að geta þróað handlækningar
ef hann á að rísa undir nafni. Það hníga
því mörg læknisfræðileg rök að því að
• ráðast þurfi í að ljúka K-byggingu sem
allra fyrst.“ Þá er það skoðun þeirra að
framfarir í handlækningum eigi eftir að
verða gífurlegar á næstu árum. „Forsenda
breytinganna er sú að okkur takist að fá
ný og flóknari tæki til notkunar. Hver vill
láta skera í sig þegar völ er á aðferðum
sem ekki kreljast opinnar skurðaðgerðar
(t.d. meðferð á nýrnasteinum)? Nú er svo
komið að við sendum íjölda manns utan
í svokallaðan steinbijót (vél sem brýtur
nýrnasteina með hljóðbylgjum) og Trygg-
ingastofnun borgar meðferðina. íslending-
ar eru mjög kröfuharðir um öll lífsgæði
og góð heilsa, sem vel er gætt, er stærsti
hluti þeirra. Landsmenn gera kröfur um
að fá góða ef ekki bestu þjónustu sem
hugsanleg er á sem flestum sviðum. Lækn-
ingar eru þar engin undantekning. Þegar
í dag erum við að notast við tæki sem eru.
orðin úrelt og líftími tækja okkar er lengri
en góðu hófu gegnir. Ef ekki verður gerð
bragarbót á og það sem fyrst, verða lækn-
ingar hér ekki sambærilegar við staðal
nágrannaþjóðanna. Þjóðinni er þetta í
sjálfsvald sett. Hún setur okkur skorður
með þeim fjárveitingum sem við fáum til
þess að endurnýja og kaupa ný tæki fyrir.
Læknisþjónusta hérlendis, a.m.k. hand-
lækningar, verða ekki sambærilegar við
það sem best gerist nema okkur sé sköpuð
betri aðstaða. Mikil menntun, þekking og
metnaður er til í landinu til þess að gera
sem allra best en án tækja og tóla drög-
umst við aftur úr. Við erum þess fullvissir
að landsmenn vilja ekki una slíku.“
Morgunblaðið er þess einnig fullvisst.
REVKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 30. maí
(******
'•*»#« 6i

M t
Velferðar-
kerfiá
brauðfótum
og félagsleg
þjónusta
í FRAMHALDI AF
því sem hér hefur
verið drepið á er
ekki út í hött að
minna á að í grein
í Frelsinu frá 1985
er m.a. komist svo
að orði: „Velferðar-
ríkið er raunar á
brauðfótum vegna ofþenslu, skattkúgunar,
atvinnuleysis og óhóflegrar miðstýringar,
þannig að við fylgismenn þess hljótum að
vera uggandi um framtíð þess. En mistök
eru til þess að læra af þeim og barnasjúk-
dóma lýðræðissamfélags má lækna, ef
menn vilja. Það er engin ástæða til að
hafna velferðarríkinu vegna tímabundinna
erfiðleika og valdabrasks miðlungsstjórn-
málamanna er hafa leikið það grátt. Það
á eftir að skírast í eldinum. Auðvitað er
það rétt sem Hayek segir, að hætta er á
því, ef farið er yfir mörkin, að velferðar-
ríki geti leitt til alræðis og valdníðslu,
enda hafa valdhafarnir ætíð tilhneigingu
til að auka ríkisafskiptin, því að þannig
auka þeir vald sitt...“ Þá er vikið að því
að Sjálfstæðisflokkurinn hafi talið að ríkis-
valdinu mætti beita — og jafnvel ætti að
beita því — til margra sameiginlegra þarfa
þjóðfélagsins, s.s. heilbrigðisþjónustu og
atvinnurekstrar ef svo ber undir, oftast í
þeim tilgangi að stuðla að jafnræði þegn-
anna. Flokkurinn hefur haldið velferðar-
stefnu sinni í heilbrigðismálum, ekki síður
en aðrir flokkar hér á landi, en hefur uppá
síðkastið haft tilhneigingu til þess — raun-
ar eins og önnur þjóðfélagsöfl af ólíkum
toga — að hverfa að mestu frá þeirri
stefnu að ríkið eigi eða geti verið þátttak-
andi í atvinnurekstri enda hefur sú stefna
beðið skipbrot með falli vinstristefnu og
marxisma. En „Sjálfstæðisflokurinn er
velferðarflokkur í anda mannréttinda-
skrárinnar frönsku og íslensku stjórnar-
skrárinnar um tekjuskerðingu einstaklinga
vegna sameiginlegs sjóðs til að tryggja
öryggi þegnanna. Hann getur því ekki
verið tákngervingur hreins og ómengaðs
fijálshyggjuflokks", svo enn sé vitnað til
fyrrnefndrar greinar. Það er hinn stjórnar-
flokkurinn, Alþýðuflokkurinn, að sjálf-
sögðu ekki heldur. Hann er velferðarflokk-
ur í eðli sínu og því með ólíkindum hve
aðgangsharður hann hefur verið þegar
heilbrigðiskerfið er annars vegar og má í
því sambandi minna á að enginn annar
en félagsmálaráðherra hans og ríkisstjórn-
arinnar lýsir því nú óhikað yfir að sparn-
aðaraðgerðir í heilbrigðis- og velferðar-
kerfínu séu handahófskenndar eins og rík-
isútvarpið hafði eftir ráðherranum ekki
alls fyrir löngu. Það er eins og stjórnvöld-
um sé fyrirmunað að skilja kjarnann frá
hisminu. Allar leiðréttingar á þessu kerfi
þurfa að vera vel undirbúnar og margir
eiga mikið undir því að vel sé að aðhaldi
staðið og síst af öllu sé vegið að þeim sem
síst skyldi. Það eru fagmennimir sjálfir í
sjúkrahúsunum, sérþekking þeirra og
menntun sem helst geta stuðlað að raun-
verulegum sparnaði eins og fyrr getur.
Því væri skynsamlegt að hafa þá með í
ráðum þegar reynt er að draga úr kostn-
aði við heilbrigðiskerfíð. Það græðir enginn
á því, hvorki ríkið né skattborgaramir, að
reynt sé að spara fimmeyringana en eyða
krónunni. Það segir ekki litla sögu þegar
fullyrt er að gallblöðrutökur með kviðsjám
spari að meðaltali fímm legudaga og þrjár
vikur í vinnutapi fyrir hvern sjúkling, svo
ekki sé talað um minni þjáningu sjúkling-
anna og sársauka, en enginn gerir slíkar
aðgerðir án þess að hafa í höndunum dýr
tæki og aðstæður eins og best gerast. Eða
hver græðir á því að hjartaaðgerðum verði
hætt í sex vikur í sumar eins og kom til
tals en senda sjúklingana þess í stað til
meðferðar erlendis ef brýn nauðsyn kref-
ur. í nýlegri frétt í Morgunblaðinu segir
að fyrirspurn hafi komið frá Svíþjóð um
það hvort deildin gæti tekið sjúklinga það-
an í hjartaskurðaðgerðir en Grétar Ólafs-
son yfirlæknir við hjartaskurðdeild Land-
spítalans svaraði því til að hann teldi slíkt
ekki koma til greina fyrr en tekist hefði
að fækka þeim íslendingum sem eru á
biðlista niður í 20-30. Undarfarið hafa
sextíu sjúklingar beðið eftir hjartaskurðað-
gerð á Landspítalanum og er það svipaður
fjöldi og verið hefur undanfarin ár þrátt
fyrir fimm til sex aðgerðir á viku. Það er
ekki eins og hjartaaðgerðir erlendis séu
ókeypis. Grétar sagði að hjartaaðgerðir í
Svíþjóð kostuðu 1,1, milljón hver aðgerð
og sennilega er kostnaður í Englandi eitt-
hvað svipaður. Ekki er Morgunblaðinu
kunnugt um hvort ferðir eru meðtaldar.
En samkvæmt könnun ríkisendurskoðunar
kostaði hver aðgerð á íslandi átta til níu
hundruð þúsund krónur 1989 og sagði
Grétar að sennilega hefði sú upphæð lækk-
að þar sem laun hefðu haldist nær óbreytt
og öll innkaup væru hagstæðari en í byij-
un eins og segir í frétt Morgunblaðsins.
Þótt munurinn virðist ekki vera mikill er
augljóst að ástæðulaust er að senda ís-
lenska sjúklinga til aðgerða erlendis sem
eru dýrari en þær sem unnt er að fram-
kvæma á Landspítalanum.
Það er því augljóst mál að mikinn og
góðan undirbúning þarf til að ákveða
hvernig spara eigi í heilbrigðis- og velferð-
arkerfinu og handahófskennt aðhald getur
ekki orðið frambúðarstefna í þeim efnum.
í fyrrnefndri Frelsisgrein kemst höfund-
ur einnig svo að orði — og verður klykkt
út með því hér í lokin: „Eg lít svo á, að
við, sem búum tiltölulega frjáls og örugg
í velferðarþjóðfélagi, höfum gertf með okk-
ursáttmála eins og Rousseau lagði áherslu
á. I þessum sáttmála sé kveðið svo á, að
hinir efnaðri leggi í sameiginlegan sjóð til
að veita hinum fátækari aðstoð ef í harð-
bakkann slær. Þannig greiði ég af fúsum
og frjálsum vilja háa skatta, svo að lág-
launafólk og ellilífseyrisþegar þurfi ekki
að fyrirverða sig fyrir kjör sín, heldur
geti sótt tryggingaféð hnarreist og sæmi-
lega ánægt og lagst á sjúkrahús, án þess
að það sé niðurbrotið af skömm vegna
aðstöðu sinnar. Með þessum sáttmála, með
slíku tryggingakerfi eða öryggisneti, erum
við að leiða þá, sem eiga undir högg að
sækja, til þeirra mannréttinda, sem þeir
eiga samkvæmt lögum rétt á í íslensku
þjóðfélagi...
Mestu máli skiptir, hvernig hinn samein-
legi sjóður skattborgaranna er notaður.
Það er athyglisvert, hvernig Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur haft forystu um stór-
merka félagslega þjónustu á höfuðborgar-
svæðinu og víðar. Þar hefur hann tekist
á við áskorun manna eins og Rousseaus
með eftirminnilegum árangri. Eitt er að
umbera, annað að styðjaþað, sem mönnum
ekki þykir gott. Slik afstaða er aðalsmerki
góðs fijálshyggjumanns. En Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur ekki aðeins umborið fé-
lagslega þjónustu, hvað sem hörðustu
fijálshyggjumenn hafa sagt um það. Og
hafa sumir þeirra verið gagnrýnir á þenn-
an þátt í stefnu flokksins, jafnvel haft
ýmislegt að athuga við pragmatískt við-
horf Ólafs Thors og Bjarna Benediktsson-
ar.
Útrýming fátæktar er ekki síst mikil-
vægur þáttur í þjóðfélagi allsnægtanna
og stuðlar í raun að frelsi. Það er auðveld-
ara að vera fátækur í fátæku landi en ríku.
Hér er því um mikið mannréttindamál að
ræða. Átökin gætu orðið ófyrirsjáanleg,
ef almannaþörf er ekki sinnt...“
Vonandi tekst núverandi stjórn að taka
á velferðarmálum þjóðarinnar — og þá
ekki síst heilbrigðis- og menntamálum —
með þeim hætti að þjóðin geti vel við unað
þegar upp verður staðið og árangur af
stefnu hennar og störfum blasir við. En
til þess að svo geti orðið þarf fyrirhyggju
og sannfærandi málatilbúnað. Það er eina
leiðin til þess að fólkið í landinu taki þátt
í þeirri viðleitni sem nú er gerð til að renna
nýjum stoðum og styrkari undir það þjóðfé-
lag sem við höfum kosið okkur og hefur
velferð allra þegnanna að markmiði.
Morgunblaðið/RAX
Allar leiðrétting-
ar á þessu kerfi
þurfa að vera vel
undirbúnar og
margir eiga mikið
undir því að vel
sé að aðhaldi stað-
ið og síst af öllu
sé vegið að þeim
sem síst skyldi.
Það eru fagmenn-
irnir sjálfir í
sjúkrahúsunum,
sérþekking þeirra
og menntun sem
helst geta stuðlað
að raunveruleg-
um sparnaði eins
og fyrr getur.