Morgunblaðið - 14.06.1992, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAPUR14. JÚNÍ 1992
11
HEIMIR
PÁLSSON
Þurfiim
að koma
upp
íðorða-
banka
HEIMIR Pálsson, framkvæmdastjóri Fé-
lags íslenskra bókaútgefenda, segir að
afar mikilvægt sé fyrir þýðendur nytja-
texta að hafa aðgang að íðorða- og ný-
yrðabanka. Hann segir að til að koma
slíkum orðabanka á fót geti verið þörf
fyrir sjóð á borð við Málræktarsjóð, en í
skipulagsskrá hans er gert ráð fyrir að
hann muni styrkja verkefni af þessu tagi.
Heimir Pálsson skrifaði í vetur skýrslu
fyrir menntamálaráðuneytið um stöðu
þýðingarmála ásamt Jónínu Margréti Guðna-
dóttur. Hann segir að niðurstaða þeirra hafi
verið á þá leið, að það mikilvægasta sem
hægt væri að gera fyrir þá sem stundi skyndi-
þýðingar, til dæmis fyrir fjölmiðla, og þýðing-
ar á nytjatextum, sé að komið verði á fót
íðorða- og nýyrðabanka. Jafnframt að stuðl-
að yrði að bættri kennslu og leiðbeiningar-
starfi fyrir þennan hóp. Eðlilegast væri að
Háskóli íslands og endurmenntunarstofnanir
önnuðust hið síðarnefnda að mestu, en þörf
væri á stuðningi sjóðs á borð við Málræktar-
sjóð til að koma orðabankanum á fót.
Heimir segir að í skýrslunni komi fram,
að umfang þýðinga á nytjatextum sé geysi-
lega mikið í þjóðfélaginu. Þær snerti daglegt
líf miklu meira en fólk geri sér grein fyrir.
Mikill hluti þessa þýðingarstarfs sé óskipu-
legur og þar sé nokkurs konar einyrkjabú-
skapur víða ríkjandi. Fyrir þá fjölmörgu að-
ila, sem við þetta starfi, hljóti að vera brýnt
hagsmunamál að hafa aðgang að orðasafni,
bæði með nýyrðum og íslenskum heitum yfir
hin fjölbreytilegu hugtök einstakra atvinnu-
og fræðigreina.
JÓNAS
KRISTJÁNSSON
Yeitum
öðrum
hlut-
deild í
arímum
JÓNAS Kristjánsson, forstöðumaður
Stofnunar Arna Magnússonar, varpaði
þeirri hugmynd fram í grein í tímaritinu
Málfregnum í vor, að eitt af verkefnum
Málræktarsjóðs gæti verið að glæða og
efla þekkingu á íslenskri tungu meðal
annarra þjóða. Jónas segir að Islendingar
eigi dýrmæta eign í fornbókmenntunum
og eigi að veita öðrum þjóðum hlutdeild
í henni.
Jónas segir, að stuðla megi að kynningu
á tungunni erlendis með ýmsum hætti.
Til dæmis sé hægt að gera það með íslensku-
kénnslu fyrir útlendinga, bæði við erlenda
skóla og Háskóla íslands, þýðingum úr ís-
lensku, gerð kennsluefnis og jafnvel með
kvikmyndagerð. íslenskukennsla við nokkra
háskóla sé nú styrkt af ríkinu en vel megi
hugsa sér að Málræktarsjóður geti þar einn-
ig hlaupið undir bagga. Einnig megi hugsa
sér að hægt verði að leita til hans vegna
þýðinga, til dæmis á fornbókmenntunum.
„Ég lít svo á,“ segir Jónas, „að við eigum
mikla auðlegð fólgna í fornbókmenntunum.
Við eigum ekki að liggja á henni eins og
ormur á gulli, heldur veita öðrum þjóðum
hlutdeild í henni. Einnig getur íslensk tunga
nýst við rannsóknir á skyldum tungumálum
og til skilnings á þeim.
Hann segir að þótt Málræktarsjóður geti
á þennan hátt stutt kynningu á landi og þjóð
erlendis, verði mikilvægasta hlutverk hans
að stuðla að málrækt innanlands. „Af þeim
sökum er gott til þess að vita, hve málræktar-
starf hefur mikinn byr meðal þjóðarinnar.
Hvað það varðar stöndum við mun betur að
verki en nágrannar okkar.“
GUÐMUNDUR B.
KRISTMUNDSSON
Starfið
verður
að halda
áfram
GUÐMUNDUR B. Kristmundsson, náms-
stjóri í íslensku við Kennaraháskóla ís-
lands, var framkvæmdastjóri málræktar-
átaks, sem efnt var til árið 1989. Hann
segir að átak af þessu tagi geti hjálpað til
við að vekja menn til umhugsunar um
málrækt, en það komi ekki í stað stöðugrar
viðleitni til að bæta málfar og málnotkun.
Guðmundur segir, að markmiðið með mál-
ræktarátakinu 1989 hafi verið að vekja
almenning til umhugsunar um málvöndun og
málrækt með nútímalegum aðferðum. Þannig
hafi fjölmiðlar og auglýsingar verið notaðar
til að koma á framfæri athugasemdum og
ábendingum um málnotkun. Einnig hafi ýmis
verkefni verið styrkt sérstaklega, til dæmis
útgáfa orðsifjabókar. Hann segir að erfítt sé
að meta árangur af starfi sem þessu, en þó
sé ljóst að það hafi vakið mikla athygli.
Að sögn Guðmundar var áhersla lögð á það
í átakinu, að málræktarstarf væri ekki verk,
sem hægt væri að ljúka í eitt skipti fyrir öll.
„Þetta starf verður að halda áfram,“ segir
hann. „Málið er áhald hugsunarinnar og ef
það brotnar niður eða dagar uppi á einhvern
hátt er hætta á að það hafi áhrif á hugsun-
ina. Erlend mál geta ekki komið í staðinn fyr-
ir það, því við notum móðurmálið til að koma
hugsunum okkar í orð. Við erum þannig að
gæta töluverðra verðmæta þegar við beitum
okkur fyrir varðveislu málsins."
Guðmundur segir að Málræktarsjóður geti
komið að góðu gagni á ýmsum sviðum. „Sem
skólamaður vérð ég var við að okkur skortir
sárlega ýmis stuðningsrit í móðurmálskennsl-
unni, svo sem orðabækur fyrir börn. Einnig
mætti nefna málræktarefni á myndböndum,
sem gætu verið mjög gagnleg. Sjóðurinn gæti
að mínu mati gert stórátak í þessum efnum.“
ÓLAFUR B.
THORS
Breytt
viðhorf
varðandi
málrækt
ÓLAFUR B. Thors, forstjóri tryggingafé-
lagsins Sjóvár-AImennra, segist hafa orð-
ið var við mikla viðhorfsbreytingu varð-
andi málnotkun í viðskiptalífinu frá því
hann hóf störf á þeim vettvangi fyrir um
30 árum. Þá hafi jafnvel þótt fínt að sletta
en nú leggi menn sig frekar fram við að
vanda mál sitt.
lafur kom nokkuð við sögu þegar Mál-
ræktarsjóður var stofnaður og átti
þátt í undirbúningi að stofnun hans.
Hann segir að þegar leitað hafi verið til hans
vegna málsins hafi honum strax þótt það
vera allt annars eðlis en fiest önnur góð
mál, sem verið sé að vinna að í þjóðfélaginu.
„Málrækt snertir með beinum hætti tilveru
okkar sem íslendinga," segir hann. „Það
verða menn að hafa í huga, meðal annars í
ljósi þess að fjölþjóðlegt samstarf og _sam-
skipti ólíkra þjóða fara mjög vaxandi. í fjöl-
þjóðasamfélagi er ekki sjálfgefið að mál eins
og íslenska haldi velli og ef menn vilja varð-
veita tungumálið, sem ég geri ráð fyrir, verða
þeir að leggja eitthvað af mörkum.“
Hann segist hafa orðið var við mikla við-
horfsbreytingu meðal manna í viðskiptaheim-
inum á undanförnum 30 árum. „Þegar ég
var að hefja störf á þessum vettvangi þótti
sjálfsagt og jafnvel fínt að nota erlendar slett-
ur. Þetta hefur breyst og ég er ekki í vafa
um að þar hefur starf málnefnda og fleiri
aðila haft veruleg áhrif. Breytingin hefur
ekki orðið vegna skipana að ofan heldur
hefur hugarfar fólks breyst. Menn vilja nota
íslensku,“ segir hann að lokum.
Stórborgastiklurnar bjóða þér iðandi líf og fjör.
Leikhús, ópera, fótbolti, verslanir, veitingahús,
jass, rokk, málverkasýningar, götukaffihúsin og
framandi mannlífið - allt bíður þetta utan veggja
þægilegra og vel staðsettra hótela í hverri borg.
Kynntu þér verðið á þessum upplögðu
helgarferðum - og skelltu þér með!
Þessi verðdæmi miðast við einn fullorðinn. I verðinu felast flug og þriggja nótta
gisting í tvíbýli með morgunverði.
Verð á mann miðað við 4 í bíl í A flokki
Reykjavík: Austurstræti 12 • S. 91 - 69 10 10 • Innanlandsferðir S. 91 - 6910 70
Símbréf 91 - 2 77 96 / 69 10 95 • Telex 2241 • Hótel Sögu við Hagatorg • S. 91 - 62 22 77 • Símbréf 91 - 62 24 60
Akureyri: Skipagötu 14 • S. 96 - 27 200 • Símbréf 96 - 2 40 87
FLUOLEIÐIR
fró 26.200 kr
'■HFAHKORTfip
Á