Morgunblaðið - 30.12.1992, Side 15

Morgunblaðið - 30.12.1992, Side 15
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. DESEMBER 1992 15 Gissurarson vill gera veg Jóns Þorlákssonar og hugmynda hans meiri; það tel ég víst. Báðir þessir samtíðarmenn starfa að því að beina hugsun okkar og vitund á „réttan“ veg, reyna að hjálpa okk- ur til að sjá og skilja „hina raun- verulegu mynd“ af því sem hefur verið og er, í samhengi lífsskoðun- ar okkar og heimsmyndar. En um leið og við sjáum merki þess að einhveijir menn kunni ekki að vara sig gagnvart vandasömu og víðsjálu eðli sannleikans verður hætt við að við berum ekki lengur alveg fullt traust til túlkunar þeirra á veruleikanum og verðum ófúsari að hlíta leiðsögn þeirra um, hver „hin raunverulega mynd“ sé. I grófustu dráttum er afstaðan milli hugtakanna sannleikur og (raun)veruleiki sú, að þessi orð bæði vísa í rauninni að mestu til sama merkingarmiðsins, merkja í þeim skilningi það sama, en með þeim mun sem verður af því að á er litið úr ýmsum áttum. Sögulega séð er sannleikur gamla hugmynd- in og orðið, en raunveruleiki eða veruleiki er nýmæli og nýyrði í máli okkar sem vísindahyggja nútímans hefur átt mikinn þátt í að koma fyrir í hugarheimi okkar. Hugtakið sannleikur mun taka yfir víðara svið, vegna þess að merking raunveruleikans leitar til þess að takmarka sig við efnis- heiminn eða það sem við höldum okkur vita með jafn öruggum hætti og við höldum að við ættum að þekkja hann. Þess vegna mun allur raunveruleiki rúmast innan sviðs sannleikans, en ekki öfugt. III. Á virkan eða óvirkan hátt tökum við öll þátt í að stofnsetja sannleik- ann, búa til myndina af raunveru- leikanum, með því að segja eða segja ekki, samþykkjast öðrum eða ekki. í heiminum á sér stað afskap- lega mikil samkeppni um hlutdeild- ina í því að búa til þessa mynd og fá okkur til að samþykkjast hana í óskaðri gerð. Ríkjandi hlutdeild eða forræði í þessu efni merkir hin mestu völd. Þessi allsherjar-sann- leiksgerð er andleg aflmiðja þar sem smíðað er og keppt á tungu- málinu um málefnin og um það hvað skipti máli. Því komast sverð í engan samjöfnuð við orð að áhrifamætti, eins og vitrir menn hafa löngum vitað, t.d. Napóleon. í sannleiksgerðinni má enginn ná fullkomnu forræði, ef ekki á illa aðfara. í öllu þessu víða samhengi stendur sannleikshugtakið og sannleikstrúin í miðjunni, eða við hana. Það er af þeim sökum sem ég hef hér tekið til dæmis ósköp venjulega meðferð fyrirbærisins í örfáum orðum tveggja keppenda í sannleiksgerð íslendinga. Við- fangsefnið er miðlægt og merki- legt frá sjónarhólum allra hugvís- inda, og mér þykir tómlegt og dapurlegt að vera ekki kunnugt um sérstaka, íslenzka rannsókn á því — í neinni fræðigrein. Að hluta er það vafalítið einmitt vegna þess, hve miðlægt efnið er í mannlegri vitund. Um það verður því fjallað í og með öðrum sérstæðari efnum sem hægara er að ná áttartökum á en á því sem er í eða við miðj- una sjálfa. Menn eru líklega yfir- leitt seinir til að taka sjálfsagða hluti til rannsókna með sérhæfðum fræðilegum tökum einmitt vegna þess að þeir eru sjálfsagðir. En það er líka aðkallandi af sömu ástæðu að það sé gert, því að í slíkum fyrirbærum felst (bókstaflega) það sem er í sjálfum undirstöðum mannlífsins og mannvísindanna. Ég vona því að þessi orð mín geti verið aðfari og hvatning til rann- sóknar með sérhæfðari vísindaleg- um tökum ýmissa fræðigreina. Ég nefni að lokum augljóst efni í stílfræðilega athugun; að taka fyrir texta allmargra höfunda (skáldskapar, fræðibóka, pólitískra rita) og greina hvort, og í jákvæð- um tilvikum á hvem hátt, þeir gangi í gildru hinnar goðsagnar- legu allsheijarviðmiðunar sann- leikans. Höfundur er dósent við Háskóla íslands. Islandsklukkan besta verk Hall- dórs Laxness Fréttatengd áramótagetraun Morgunblaðsins birtist í blaðinu 31. desember n.k. og verður hún þrískipt að þessu sinni, barnagetraun, unglingagetraun og fullorðinsgetraun. Veitt verða þrenn verðlaun fyrir hvern flokk. BARNAGETRAUN (ætluð öllum á aldrinum 5-11 ára) 1. íþróttagalli, skór, sokkar og taska frá NIKE. 2. Barnabækur að eigin vali að andvirði 10.000 kr.. 3.4 geisladiskar, hljómpiötur eða kassettur að eigin vali frá Skífunni. - samkvæmt skoðanakönnun Hagvangs SKÁLDSAGA Halldórs Laxness, íslandsklukkan, er að mati íslend- inga besta verk nóbelskáldsins, að því er fram kemur í skoðana- könnun Hagvangs — en nú er brátt á enda nítugasta afmælisár skáldsins. íslandsklukkan er í fyrsta sæti á lista yfir bestu verk skáldsins bæði hjá konum og körlum og gildir einu hvaða aldurshópar eru spurðir. Hún er einnig efst á blaði jafnt hjá fólki sem búsett er á höfuðborgarsvæð- inu, í þéttbýli utan þess og í dreif- býli. Það sem enn fremur vekur at- hygli er að enginn munur er á vin- sældum íslandsklukkunnar eftir því hvort svarendur eiga að baki langa eða skamma skólagöngu. Hagvangur gerði könnunina fyrr á þessu ári að tilhlutan útgáfufyrir- tækisins Vöku-Helgafells og náði hún til 1.400 karla og kvenna á aldr- inum frá 15 til 89 ára. Spurt var: Hver finnst þér vera þijú bestu verk Halidórs Laxness? Sem fyrr sagði nefndu flestir ís- landsklukkuna, síðan kom skáldsag- an Salka Valka og í þriðja sæti á listanum yfir bestu verk Haltdórs Laxness er skáldsagan Sjálfstætt fólk. Sama gildir um bækurnar í öðru og þriðja sæti og íslandsklukk- una að þær eru í sömu sætum bæði hjá konum og körlum og öllum ald- urshópum þótt hlutföllin séu örlítið breytileg eftir kynjum og búsetu. í Qórða sæti á listanum yfir bestu skáldverk Halldórs Laxness er Kristnihald undir Jökli, í fimmta sæti Brekkukotsannáll, Atómstöðin er í sjötta sæti, Heimsljós í því sjö- unda, Gerpla skipar áttunda sætið, fyrsta bók skáldsins, Bam náttúr- unnar, sem fyrst var gefin út fyrir 73 árum, er í níunda sæti og Paradís- arheimt er tíunda besta skáldsaga Halldórs að mati þeirra 1.400 full- trúa bókaþjóðarinnar sem könnun Hagvangs náði til. Ef litið er á vinsældir einstakra bóka eftir kyni svarenda, búsetu og menntun kemur meðal annars í ljós að Salka Valka nýtur meiri hylli hjá konum en körlum og fær fleiri stig frá fólki á aidrinum frá 30-89 ára en þeim sem yngri eru. Hins vegar virðist Gerpla höfða mun meira til karla en kvenna og reynist einnig vinsælli meðal fólks sem komið er yfir þrítugt en aldurshópsins 15-29 ára. Atómstöðin er meira eftirlæti fólks á aldrinum 15-29 ára en þeirra sem eldri eru. Þá kemur í ljós að skáldsagan Heimsljós virðist njóta meiri hylli í þéttbýli en dreifbýli en því er öfugt farið með Paradísar- heimt. Samkvæmt könnuninni er langskólagengið fólk hrifnara af Atómstöðinni, Heimsljósi og Gerplu en þeir sem hlotið hafa skemmri skólagöngu. (Fréttatilkynning) UNGLINGAGETRAUN (ætluð öllum á aldrinum 12-17 ára) 1. Ferðageislaspilari, SONY D-32. 2. Ensk-íslenska orðabókin frá Erni & Örlygi. 3.4 geisladiskar, hljómpiötur eða kassettur að eigin vali frá Skífunni. FULLORÐINSGETRAUN (ætluð öllum 18 ára og eldri) 1. Alfræðiorðabókin frá Erni & Örlygi. 2. Málsverður á Perlunni að andvirði 15.000 kr. 3.4 geisladiskar, hljómplötur eða kassettur að eigin vali frá Skífunni. Auk þess fá allir vinningshafar handklæði merkt Morgunblaðinu. Úrlausnir þurfa að berast Morgunblaðinu fyrir 10. janúar. Dregið verður úr réttum lausnum 16. janúar og nöfn vinningshafa birt sunnudaginn 17. janúar 1993. -kjarni málsins! M 9212

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.