Morgunblaðið - 21.03.1993, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. MARZ 1993
eftir Agnesi Bragadóttur
ÓMYRKUR í máli, hefur í gegnum árin iðulega komið upp í hugann, þegar Sverrir Hermanns-
son hefur átt í hlut, hvort sem er í hlutverki þingmanns og ráðherra hér á árum áður eða í
hlutverki bankastjóra Landsbanka Islands. En það var ekki sú mynd sem kom upp í hugann við
það að lesa í Morgunblaðinu nú á föstudagsmorgun yfirlýsingu bankasljórnar Landsbankans,
vegna þeirrar ákvörðunar ríkisstjórnarinnar að veita Landsbankanum þriggja milljarða króna
fyrirgreiðslu, til að bæta eiginfjárstöðu bankans. Þar gætti einungis varfærni, og þakklætis í
garð stjórnvalda, „sérstaklega forsætisráðherra og viðskiptaráðherra fyrir rösklega forystu og
framgöngu í málinu“, auk þess sem þar var greint frá því að mjög náið samráð hafi verið haft
milli Seðlabanka íslands, Landsbankans og viðskiptaráðuneytis um allan undirbúning málsins,
en lokaákvörðun hafi komið til kasta forsætisráðherra og viðskiptaráðherra og síðan ríkisstjórn-
ar. Þennan aðdraganda, stöðu Landsbanka Islands, pólitíska fyrirgreiðslu og ýmislegt fleira
ræðir Sverrir Hermannsson hér í opinskáu viðtali við blaðamann Morgunblaðsins.
- Sverrir, það líða tveir sólarhringar frá því að ríkis-
stjórnin tekur ákvörðun um að styrkja eiginfjárstöðu
Landsbankans, samtals um 4,25 milljarða króna, án þess
að hósti eða stuna heyrist frá bankastjórn Landsbankans.
í Morgunblaðinu í morgun (föstudag) er svo birt yfirlýs-
ing bankastjórnarinnar, sem gefín var út síðdegis á
fímmtudag, sem ekki er alveg í samræmi við það hver
aðdragandi málsins var. Samkvæmt þeim upplýsingum
sem ég hef aflað mér lítur út fyrir að bankastjórnin, eins
og hún leggur sig, hafi verið sett til hliðar við þessa
ákvarðanatöku, en ekki hafí verið um náið samráð að
ræða, eins og greinir í yfírlýsingu ykkar. Einungis hafí
verið haft samráð um þessa ákvörðun við Kjartan Gunnars-
son, starfandi formann bankaráðsins. Hvernig stendur á
því að yfirlýsing ykkar bankastjóranna þriggja er orðuð
með þessum hætti fyrst aðdragandinn var sá sem ég hef
verið að lýsa?
Sameiginleg yfirlýsing
„Það þarf ekki að vera neitt leyndarmál að þetta er
sameiginleg yfirlýsing okkar bankastjóranna og formanns
bankaráðs. En það er á vissan hátt of mikið sagt að segja
að bankastjórnin hafí verið sett til hliðar. Við höfðum um
alllangt skeið verið meðvitaðir um að Landsbankinn næði
ekki að uppfylia nýjar alþjóðareglur um eiginfjárstöðu.
Þessar umræður eru ekki nýjar, til dæmis við seðlabanka-
stjórn og bankaeftirlit, sem við höfum reglulegt samband
og samráð við. Á haustdögum, og raunar í desember,
þegar dró að því að þessar reglur gengju í gildi, þá sýndu
útreikningar, eins og vænta mátti, að það vantaði upp á
að bankinn uppfyllti reglurnar.
Til þess að ná þessu 8% lágmarki í eiginfjárstöðu hefð-
um við þurft 900 milljónir króna að láni um áramót, en
það varð að ráði að hafa dálítið meira svigrúm og því
voru teknar 1250 milljónir króna í víkjandi lán í Seðla-
bankanum. Raunar vorum við búnir að kanna þetta úti í
löndum og áttum kost á slíku láni þar, en niðurstaðan
varð nú samt sem áður þessi. Þegar sú ákvörðun var tek-
in var jafnframt tekin ákvörðun um það, að þetta lán
yrði endurgreitt fyrir 1. maí og tíminn fram að því yrði
notaður til þess að fínna frambúðarlausn. Málin voru síð-
an rædd hér áfram af okkar hálfu við Seðlabanka og við-
skiptaráðuneyti. Þegar við höfum áttað okkur á því, að
ástæður allar í bankanum eru þess eðlis, að nauðsyn ber
til þess að leggja meira fyrir til varúðar, vegna útlán-
atapa, þá hika menn við. Raunar voru reikningar bankans
fullfrágengnir og sýndi sig að við höfðum uppundir tvo
milljarða til þess að leggja í varasjóð og til að borga hinu
opinbera 600 milljónir í gjöld, og svo framvegis. Við hugð-
umst gera upp með 340 milljóna króna tapi, sem er ekki
stórt, og þá var eiginfjárstaða okkar sex milljarðar króna.
En áframhald umræðunnar, sérstaklega fyrir forgöngu
bankaráðsformanns, fól það í sér að rétt væri að stíga
stórt skref til þess að uppfylla nú öll skilyrði um eiginfjár-
stöðu og að allra varúðarsjónarmiða í afskriftum væri
gætt. Það var ákveðið að setja á fót vinnunefnd þriggja
manna frá Landsbanka og Seðlabanka til þess að athuga
hvernig best yrði staðið að framkvæmd þessara mála.
Síðan tóku hjólin að snúast með þessum hraða, sem
ég fyrir mitt leyti, var mjög áhyggjufullur yfir, en hefur
þó ræst úr og farið á betri veg en ég þá óttaðist. Þessi
ákvörðun stórstyrkir náttúrlega Landsbankann og á því
er auðvitað mesta nauðsyn. Þessi langstærsti banki þjóðar-
innar þurfti á því að halda til þess að mæta þeim þreng-
ingum sem við búum við. Við verðum að halda áfram að
sinna atvinnulífinu og til þess erum við nú í góðum fær-
um. Lausafjárstaða okkar hefur um langt árabil ekki ver-
ið jafngóð og hún er núna.“
Bankastjórnin ekki í beinum ráðum
- Þetta sem þú segir breytir ekki þeirri staðreynd að
á lokastigum þessa máls var ekki haft neitt samráð við
bankastjóra Landsbankans, eða hvað?
„Það er rétt, að það er ekki hægt að segja að banka-
stjórnin sjálf hafí verið í beinum ráðum þegar ákvörðun
ríkisstjórnarinnar brast á, en bankaráðsformaður trúi ég
hafi verið það. Ég hef margsagt og aldrei dregið dul á
áhyggjur mínar, þennan dag þegar þetta reið yfír.“
- En þessi leið sem valin var af forsætisráðherra og
ríkisstjóm. Er sátt um hana í Landsbanka eða komu aðr-
ar leiðir til greina að mati bankastjórnarinnar?
„Menn ræddu um ýmsar leiðir og við í bankastjórn
vorum með ýmsar hugmyndir um útfærslu þess hvernig
bæta mætti eiginfjárstöðu bankans. Þótt málefnið sem
slíkt sé viðamikið og stórt, þá hefur nú ýmsum þóknast
að gera úlfalda úr þessari mýflugu. Við sjáum fyrir okkur
framgang þessa máls með þeim hætti að ríkið afhenti
okkur skuldabréf til 20 ára, afborgunarlaust í fimm ár.
Það skuldabréf verði til þess að bankinn uppfyllir vel
BlS-reglurnar. Síðan að fímm árum liðnum getum við
sjálfir séð um að greiða skuldabréfið, því þá verðum um
við búnir að borga þessar eldgömlu, níðþungu vangreiðsl-
ur í lífeyrisskuldbindingum.“
- Er þessi leið enn inni í myndinni?
„Ég get ekki dæmt um það. Við erum ekki þeir sem
eigum að segja fyrir um hvaða leiðir eru valdar í þessu
efni. Niðurstaða æðstu stjórnvalda liggur fyrir og við
höfum lýst okkur samþykka niðurstöðunni. Við teljum að
hún hafí verið hin brýnasta nauðsyn og ekkert aðalatriði
hvaða leiðir eru valdar til þess að ná markmiðinu. Við hér
í bankanum vildum gjarnan velja þá leiðina sem svona
frekar drægi úr því að hér væri allt að fara til andskot-
ans, eins og fjölmiðlum, sumum að minnsta kosti, þóknað-
ist að setja dæmið upp þennan fræga þriðjudag. Menn
mega virða það eins og þeim sýnist, að ég var áhyggju-
fullur þann dag, eins og mér sýndist að málum staðið.“
Mannorðsþjófur —
mannorðsætur
„En það er svo annað mál, fyrir þig og ykkur fjölmiðla
að hugsa um, hver ósköp eru að verða þar. Menn skoða
ekkert hug sinn um neitt og þessi virðulega stétt, sem
fjölmiðlastéttin á að vera, mjög þýðingarmikil og ábyrgðar-
full; helftin af henni er alveg komin í hundana. Það eru
til fjölmiðlar sem standa upp úr, eins og Morgunblaðið
og Ríkisútvarpið, samkvæmt minni reynslu. En að hugsa
sér það að svo skuli komið fyrir íslenskri þjóð, að hún
kaupi rógsiðju áratugum saman, mannorðsþjófs á borð
við aðalritstjóra næststærsta blaðs í landinu! Svo eru
menn að eltast við smápeningaþjófa, þó að mannorðsæt-
urnar fái að stunda iðju sína með þessum hætti.“
- Það kom fram á Alþingi daginn eftir að ákvörðun
ríkisstjórnarinnar lá fyrir að einn ykkar bankastjóranna,
Halldór Guðbjamason, upplýsti á fundi með efnahags- og
viðskiptanefnd þingsins á miðvikudagsmorgun að banka-
stjórar Landsbankans hefðu á fundi með Jóni Sigurðssyni
viðskiptaráðherra fengið þau svör að éinhvetjir dagar
væru til stefnu, þar til ríkisstjórnin tæki ákvörðun. Hvern-
ig má það vera að þetta komi fram á Alþingi og banka-
stjórnin sjálf frétti nánast af málinu í gegnum fjölmiðla?
„Nú er að því að gá, að menn eiga kannski einhveija
afsökun í því að þeim finnst skyndilega mál horfa þannig
við, að það verði að grípa til eldsnöggra viðbragða. Ég
ímynda _mér að þannig hafi málin horft við forsætisráð-
herra. Ég á ekki og get ekki svarað fyrir með hvaða
hætti þessar lokaákvarðanir voru teknar. Ég geri samt
sem áður ráð fyrir því að fullt samráð hafi verið milli
forsætisráðherra og viðskiptaráðherra, þar sem málefni
bankanna heyra undir hann. Ég læt mér ekki detta neitt
annað í hug. En á þessum fundi, án þess að ég vilji fara
að greina frá einstökum atriðum þar, þá skildum við banka-
stjórar Landsbankans bankamálaráðherrann þannig að
ekki væri alveg komið að því að hrinda málinu í fram-
kvæmd. Síðar kom á daginn að þetta var ákveðið strax
þennan sama eftirmiðdag. Það er svo annað mál, að það
hefur verið túlkað á annan veg. Þetta er spurning fyrir
bankamálaráðherrann og forsætisráðherrann hvernig
þeirra ráðagerð kom fram, sem þeir verða þá að gera upp
við sig hvort þeir vilja sitja fyrir frekari svörum um.“
Bisast við BlS-reglur
- Þegar BlS-reglurnar voru kynntar hér á landi, fyrir
tveimur og hálfu ári, þá létuð þið Landsbankamenn ætíð
í veðri vaka að bankinn gæti uppfyllt þau skilyrði sem
þær setja. Orðrétt held ég að þú hafi sagt fyrir tveimur
árum eða svo: „Landsbankinn mun bisast við að uppfylla
BIS-reglurnar!“ Hvers vegna áttuðuð þið ykkur ekki á
því miklu fyrr en síðastliðið haust, hversu mikið vantaði
á, að bankinn gæti uppfyllt reglurnar?
„Upp á síðkastið höfum við alls ekki látið að því liggja
að bankinn myndi að óbreyttu uppfylla þessar reglur.
Gáðu að því, að þegar reglurnar voru kynntar, þá vissum
við ekkert hvernig þær yrðu útfærðar. Við vissum ekkert
um áhættugrunninn svonefnda, sem er aðalatriði málsins.
Við vissum ekki að það yrði talin 100% áhætta hjá okkur
að eiga veð í fiskiskipum. Við vissum ekki heldur að lán-
veitingar okkar til Reykjavíkurborgar yrðu flokkaðar sem
20% áhættulán, en Reykjavíkurborg teljum við ekki verri
skuldara en íslenska ríkið. Við fengum ekki útfærsluna á
þessum reglum fyrr en líða tók á síðasta ár og þá strax
varð okkur ljóst að bankinn myndi ekki uppfylla reglurn-
ar.“
- Nú fenguð þið erlent ráðgjafarfyrirtæki, Spicer &
Oppenheim, til þess að gera úttekt á starfsemi Landsbank-
ans og veita ykkur ráð árið 1989. Hvað kom út úr þeirri
ráðgjöf og á hvaða hátt hafið þið farið eftir henni?
„Við höfum gert óhemju mikið til þess að bæta stöðu