Morgunblaðið - 21.03.1993, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ MINNINGAR SUNNUDAGUR 21. MARZ 1993
SigríðurJ. Ragnar,
Isafirði - Minning
Fædd 26. júlí 1922
Dáin 10. marz 1993
Hér var sú er hugprúð lagði,
hiklaust á hinn bratta tind.
Æðrumæli engin sagði,
ókvíðin við fljót sem lind.
Og sem hafði að yfirbragði,
austanheiðríkjunnar vind.
(Ketill Indriðason.)
Austanheiðríkjan er kær þeim,
sem hafa alist upp í sveitum Þing-
eyjarsýslu. Aðaldælir sáu hana vaka
undir frá Grísatungufjöllum, suður
um Lambafjöll til heiðanna er skilja
“ að Mývatnssveit og Aðaldal. Birta
hennar boðaði góðviðri. Hún lyfti
gráum þokufeldinum og regnþrung-
um skýjum hærra og hærra og
greiddi veg vermandi sölar.
Birta og léttleiki austanheiðríkj-
unnar einkenndi svip og framkomu
Sigríðar vinkonu minnar. Hún átti
líka æsku og uppvaxtarár í Mý-
vatnssveit og fjallahringurinn þar á
fáa sína líka. Fundum okkar bar
saman „í faðmi fjalla blárra“ fyrir
rúmum 20 árum. Ég var stödd á
ísafirði og hitti á götu séra Sigurð
Kristjánsson prófast. Við tókum tal
saman og hann spurði mig hvort
ég þekkti Sigríði J. Ragnar. Ég
„ kvað nei við. „Komdu þá heim með
mér, ég á von á henni í kvöld.“ Ég
þáði boðið og eftir nokkra stund
kom Sigríður. Hún var í áköfum
samræðum við húsmóðurina Mar-
gréti Haglínsdóttur og leyndi sér
ekki að þar var engin hálfvelgja í
samræðum. Málefninu hef ég
gleymt, en svip Sigríðar, áhuganum
og léttleikanum í fasi hennar og svo
gleðinni yfir að hitta alls ókunnuga
manneskju, þó að hún vissi deili á
mínu fólki, það man ég og mun
ekki gleyma.
Þetta var á þeim árum sem Lax-
árdeilan stóð sem hæst og þeim
hjónum, Sigríði og Ragnari Hjálm-
arssyni frá Ljótsstöðum í Laxárdal,
var heitt í hamsi. Skoðanir okkar
voru mjög samhljóma og eftir þessi
fyrstu kynni átti ég vinum að mæta
og sat mig sjaldnast úr færi með
að líta inn á Smiðjugötu 5 þegar
ég kom til ísafjarðar, enda eins og
að koma í foreldrahús. Það var
tæpast hægt að tala um annað hjón-
anna án þess að nefna hitt og mér
virtust þau mjög samstiga og sam-
hent og gagnkvæm virðing, traust
og umhyggja einkenndu hjónaband
þeirra og saman unnu þau stórvirki
í tónlistar- og menningarlífi ísfirð-
inga. Það verður lengi í minnum
haft og Sigríður dóttir þeirra hefur
tekið upp merki þeirra á því sviði.
Bamung stóð ég við hlið föður
míns á Fjallshnjúk og hlýddi á nöfn
þeirra kennileita er blöstu þar við
augum. Grímsey var lengst í norðri.
Bárðarbunga og Dyngjufjöll í suðri,
ef skyggni var mjög gott. I suð-
austri risu Mývatnsfjöll, Reykjahlíð-
arhyma, Bláijall og Sellandaljall.
Ég fékk líka að heyra um nálægar
sveitir og bæi þar. í Mývatnssveit
vom það nöfn eins og Arnarvatn,
Skútustaðir, Grænavatn og Gaut-
lönd.
Frá Gautlöndum stafaði ljóma
af nöfnum þeirra er þar höfðu alið
aldur sinn og barist fyrir frelsi er
þá var talið öllu æðra. Frelsi til að
ráða sínu landi, án fyrirskipana
annarra þjóða. Frelsi innlendrar
verslunar og siglingar eigin skipa
undir íslenskum fána. Menntun
þjóðarinnar og uppbygging, ræktun
land og lýðs. Þar réðu þau gildi sem
nú eru talin lítils virði af skammsýn-
um ráðamönnum í dag.
Þetta var arfleið Sigríðar J.
Ragnar. Hún fæddist á Gautlöndum
26. júlí 1922. Frá 1848 bjó þar
sama ættin. Jón Sigurðsson alþing-
ismaður og Þóra Jónsdóttir, afi og
amma Sigríðar, og foreldrar henn-
ar, Jón Gauti Pétursson og-Anna
Jakobsdóttir. Frá Gautlöndum var
líka Kristjana Pétursdóttir, föður-
systir Sigríðar, sem var fyrsta for-
stöðukona Húsmæðraskólans á
Laugum og stjómaði honum til
dauðadags. Sigríður lauk gagn-
fræðaprófí frá Menntaskólanum á
Akureyri 1939 og hún giftist Ragn-
ari H. Ragnar 1945. Hann varð
skólastjóri Tónlistarskólans á
ísafírði 1948 og andaðisfy 1987.
Börnin urðu þtjú; Anna Áslaug,
Sigríður og Hjálmar. Þau Sigríður
og Ragnar urðu góðir og gegnir
ísfírðingar, en heimaslóðimar fyrir
norðan gleymdust ekki og þangað
fóru þau flest sumur. Þar voru
þeirra sólarstrendur.
Ein að fáum fær að berjast,
fremst í röð, þar mest lá við.
Örugg jafnt að vaka og veijast,
vina sinna fast við hlið.
(K.I.)
Þessar hendingar áttu vel við
Sigríði, hún gaf sig alla og af heil-
um hug og baráttugleði, hverju því
málefni sem hugann hreif. Henni
var fátt mannlegt óviðkomandi.
Hún hóf kennslustörf í Bama-
skólanum á ísafírði 1957 og kenndi
þar óslitið meðan kraftar endust.
Kennarastarfíð var henni hjartfólg-
ið. Hún var metnaðarfull fyrir hönd
nemenda sjnna og bar þá mjög fyr-
ir brjósti. íslenskukennslan og les-
greinar, svo sem landafræði og ís-
landssaga, vom henni einkar kært
námsefni og henni þótti mjög þok-
ast aftur á bak ef slegið var af
kröfum og tími þeirra skertur. Hún
unni ljóðum og sagnahefð, talaði
mjög gott mál, sprottið upp úr gam-
algróinni bændamenningu.
Undir borðstofuglugganum á
Smiðjugötu 5 vex stór rósarmnni.
Á hvetju sumri verður hann alþak-
inn rauðum rósum. Þennan runna,
þá smáanga í potti, hafði einn nem-
enda Sigríðar fært henni að gjöf.
Við unnum saman í garðinum henn-
ar eina bjarta vomótt fyrir nokkrum
árum og ég minnist þeirrar ástúðar
í orðum og svip þegar hún talaði
um þessa gjöf sem gladdi hana svo
mikið. Náttúruvemdarmál stóðu
hjarta hennar nærri. Hún var stofn-
félagi og í stjórn Náttúruverndar-
samtaka Vestfjarða og þegar konur
fóru að láta til sín taka í stjórnmál-
um og stofnuðu Kvennalistann þá
studdi hún það af miklum áhuga
og ósérhlífni. Þannig mætti lengi
telja.
Nú hafa leiðir skilist um hríð. Á
rúmu ári lagði illvígur sjúkdómur
vinkonu mína að velli. í fyrstu voru
góðar vonir um að tekist hefði að
sigra vágestinn, en það fór á annan
veg. Ásgerður systir hennar og
börnin þtjú stóðu við hlið hennar
uns yfír lauk heima á Smiðjugötu 5.
Nú eru þau aftur hönd í hönd
Sigríður og Ragnar á nýjum og
björtum brautum. Þar eru nóg verk-
efni ekki síður en hér, slíkum eld-
hugum. En fyrst langar mig að
hugsa mér þau á hestbaki á leið frá
Gautlöndum, niður með bláum
straumum Laxár, í átt til Ljóts-
staða. Það er sumamótt, skógurinn
að laufgast og yfir grænum
brekkunum á móti vakir austan-
heiðríkjan.
Ása Ketilsdóttir.
„Notkunarreglur fyrir ísafjörð:
Þú mátt ekki fara þaðan án þess
að hitta Siggu Ragnar“ var párað
hraðri hendi í dagbókina mína. Ég
leitaði og fann Smiðjugötu innan
um hinar litlu göturnar. Á horninu
var númer fimm, fallegar gardínur,
glaðlegur garður. Tveir inngangar
sömu megin á húsinu. Hvor skyldi
vera framdyrnar? Ég bankaði,
heyrði hratt fótatak, dyrnar lukust
upp og ég horfði í geislandi augu.
Við höfum aldrei hist, sagði ég, en
má ég nokkuð kynnast þér? Já, það
mátt þú, sagði hún hlæjandi, komdu
inn, hvað sagðistu heita? Það leið
ekki löng stund þar til mér fannst
ég hafa þekkt hana alla ævi. Sam-
ræðumar flugu á vængjum húmors
og víðsýni þessarar skemmtilegu
konu, sem virtist vel heima í flestum
málum, með ákveðnar en viðfelldn-
ar skoðanir, heimskona sem fór þó
svo vel að búa í gömlu húsi í litlum
bæ á hjara veraldar. Næst þegar
ég kom til ísafjarðar fór ég beint
til Siggu, hún steikti kótilettur og
ég lagði á borð, en við þögnuðum
ekki heldur kölluðumst á milli her-
bergja, af því að ég tímdi ekki að
missa niður eina mínútu af mögu-
legum samræðum við hana. Mér
leið svo vel í návist hennar. í eitt
skipti enn fékk ég að hitta hana,
þegar leiðin lá vestur. Alls þrisvar
sinnum. Þó þykir mér vænt um
hana eins og einn minna bestu vina,
og mér fínnst heimurinn hafa misst
lit og ljós við fráfall hennar. Hvað
mega þá ísfirðingar segja? Ég votta
öllu bæjarfélaginu samúð mína, og
reyndar þjóðinni allri, því að með
Sigríði Jónsdóttur Ragnar er geng-
in ein af perlum þessarar þjóðar.
Guðrún Pétursdóttir.
Að lokinni kennslustund er það
gjaman siður nemenda að þakka
fyrir sig. í dag líður mér líkt og
kennarinn minn hafi verið að ganga
út úr kennslustofunni að lokinni vel
heppnaðri kennslustund. Ég veit ég
mæli fyrir munn margra okkar
yngri bamanna þegar ég segi það
forréttindi að hafa fengið að um-
gangast Siggu. Hún er sem kenn-
ari okkar allra. Takk fyrir mig
kærlega, vonandi verða kennslu-
stundimar fleiri.
Jón Páll Haraldsson.
Mig setti hljóða að kvöldi 10.
mars sl. þegar mér barst sú fregn
að hún Sigríður J. Ragnar hefði
látist þann dag. Ég vissi raunar að
það hlaut að líða að því, svo erfíð
veikindi sem hún hafði átt við að
stríða um margra mánaða skeið.
En samt, ég trúði því ekki að svo
stutt væri í skilnaðarstund.
í lok janúar vomm við þijár þing-
konur Kvennalistans í heimsókn hjá
henni og áttum þar indæla stund
með spjalli um heima og geima.
Þá lék hún á als oddi og gladdist
mjög yfir komu okkar. Og eins og
jafnan áður vildi hún sém minnst
um veikindi sín ræða heldur fá frétt-
ir úr okkar starfí og koma sjónar-
miðum sínum þar um á framfæri.
Sigríður var fædd á Gautlöndum
í Mývatnssveit 26. júlí 1922. For-
eldrar hennar voru þau Jón Gauti
Pétursson, bóndi og oddviti, og kona
hans, Anna Jakobsdóttir frá Narfa-
stöðum. Hún ólst upp á Gautlöndum
ásamt systkinum sínum, en þau eru
Ásgerður, Böðvar og Ragnhildur
sem öll lifa systur sína. Sigríður
lauk gagnfræðaprófí frá Mennta-
skólanum á Akureyri og hóf siðan
nám við Kennaraskólann í Reykja-
vík haustið 1944. Þar kynntist hún
Ragnari Hjálmarssyni Ragnar, sem
þá var hermaður í Bandaríkjaher
hér á landi. Þau giftust 1945 og
fluttust til Bandaríkjanna og
bjuggu í Norður-Dakóta til ársins
1948, að þau fluttu til ísafjarðar
þegar Ragnar var ráðinn skólastjóri
að nýstofnuðum tónlistarskóla á
Isafirði. Var það fyrir forgöngu
Jónasar Tómassonar heitins, tón-
skálds og bóksala á ísafirði.
Sigríður J. Ragnar var snemma
mikilvirk í starfí. Og öll störf vann
hún af samviskusemi, dugnaði og
ósérhlífni. í skólamálum á ísafirði
hefur hún lagt fram dtjúgan skerf
til mótunar og menntunar barna
og ungmenna. Hún réðst sem kenn-
ari við Barnaskóla Isafjarðar árið
1957. Hún hélt áfram störfum þar
þegar barnaskólinn og gagnfræða-
skólinn voru sameinaðir í Grunn-
skólann á ísafirði og starfaði þar
til dauðadags. Hún hefur staðið að
rekstri tónlistarskólans frá stofnun
hans. Þar var hún hægri hönd
manns síns, Ragnars H. Ragnar, í
áratugi. Þau hjón störfuðu bæði við
Tónlistarskóla ísafjarðar frá árinu
1948 og til dauðadags og með starfí
sínu gerðu þau hann að einum besta
tónlistarskóla landsins.
En Sigga var ekki aðeins kenn-
ari, hún var lífið og sálin í skólan-
um, alveg frá upphafí. Og þannig
var hún í öllu sem hún tók sér fyr-
ir hendur. Það var aldrei nein hálf-
velgja, hún gaf sig alla í hveiju því
starfí sem hún þurfti að sinna. Og
í félagsmálum var hún aflvaki og
vann þeim málum brautargengi sem
hún beitti sér fyrir. Eldmóður og
áhugi einkenndu öll störf hennar.
Heimili hennar og Ragnars var
miðpunktur tónlistarskólans. Þar
ráku þau skólann í áratugi, þar
voru haldnir hljómleikar og þar
voru gestaboð fyrir þá listamenn
sem skólann sóttu heim. Oft var
hvíldar- og svefntími húsmóðurinn-
ar i styttra lagi. En það voru ekki
höfð mörg orð um það.
Hún hafði líka mikinn áhuga á
þjóðmálum, las mikið og hafði
ánægju af því að ræða þau mál við
bæði samheija og andstæðinga.
Annars var mjög erfítt að vera á
öðru máli en Sigga, hún var svo
réttsýn, víðsýn og rökföst að það
var ekki heiglum hent að fínna
mótrök fyrir því sem hún hélt fram.
Og hún var skemmtileg kona og
glaðlynd svo að af bar. Hún var
því hvarvetna hrókur alls fagnaðar,
góð heim að sækja og aufúsugestur
hjá öðrum.
Hún átti stóran þátt í því að
stofna kvennalista á Vestfjörðum
og heimili hennar var opið til funda-
halda þegar vinna þurfti að þeim
málum. Hún tók virkan þátt í fram-
boði til Alþingis 1987 og 1991 og
enginn gladdist meira en hún þegar
í hlut okkar kom sæti „flakkarans"
1991. Þar sá hún árangur af þrot-
lausu fímm ára starfi.
Sumarið 1991 fórum við ásamt
Aðalbjörgu Sigurðardóttur í nokk-
urra daga ferð um suðurhluta Vest-
fjarða, litum inn á hveijum bæ og
hittum fólk að máli. Það var
ógleymanleg ferð og Sigga vann
hug og hjarta allra með sinni al-
kunnu Ijúfmennsku. í fyrra var svo
farið í hluta Strandasýslu á sama
hátt. Margir hafa síðan haft á orði
við mig, hversu skemmtilegt hafi
verið að hitta þessa konu. Þannig
var Sigga, elskuleg og alþýðleg,
skemmtileg og gáfuð, menntakona
sem allir hrifust af.
Leiðir okkar lágu fyrst saman
sumarið 1952 þegar ég dvaldist við
sumarstörf á Gautlöndum, en þá
var hún heima með dæturnar tvær.
Og samskipti héldu áfram á ísafirði,
þegar ég hóf nám í tónlistarskólan-
um og síðan börn mín. En samvinn-
an hófst fyrir alvöru þegar við fór-
um að starfa saman að málefnum
kvennalistans.
Fjölskyldan skipaði stóran sess í
lífi hennar. Hún var stoð og stytta
manns síns meðan hann lifði, bæði
í starfí og einkalífi, en hann lést
árið 1987. Þau hjón ejgnuðust þijú
böm. Elst er Anna Áslaug píanó-
leikari, f. 1946, gift Ludwig Hoff-
man, prófessor og píanóleikara. Þau
búa í Munchen í Þýskalandi. Þar
næst er Sigríður, f. 1949, skóla-
stjóri Tónlistarskólans á ísafirði,
eiginmaður hennar er Jónas Tómas-
son tónskáld. Þau eiga þijú börn.
Og yngstur er Hjálmar Helgi tón-
skáld, f. 1952. Eiginkona hans er
Sigríður Ása Richardsdóttir og eiga
þau eitt bam og Hjálmar á einn son
frá fyrra hjónabandi.
Böm Sigríðar og Ragnars H. em
öll þekkt tónlistarfólk og barnabörn
þeirra sýna einnig mikla hæfileika
í þá átt.
Sigríður J. Ragnar á að baki
mikið og merkilegt ævistarf. Hún
hefur verið einn af máttarstólpum
mannlífs og menningar á ísafirði
og áhrifa hennar gætt víða. Það
er sjónarsviptir að slíkri konu, en
við sem höfum notið þeirrar gæfu
að þekkja hana og vinna með henni
búum að því áfram.
Við kvennalistakonur á ísafirði
og um allt land eigum henni mikið
að þakka fyrir óeigingjarnt starf
að okkar málum. Hjá okkur í Vest-
fjarðaanga er missirinn mikill og
sár, þegar við nú kveðjum okkar
helstu baráttukonu. Það hefur verið
höggvið stórt skarð í grasrótina
okkar, en ég er viss um að hún
hefur náð að sá þeim fræjum sem
eiga eftir að vaxa um ókomna fram-
tíð. Hún var óþreytandi í öllu sem
laut að því starfí að bæta hag
kvenna og bama. Og við þingkonur
Kvennalistans vottum fjölskyldu
hennar og vinum okkar dýpstu sam-
úð og minnumst hennar með virð-
ingu og þökk. Það er sagt að mað-
ur komi í manns stað, en ég held
að enginn komi í hennar stað. Sár-
astur er missirinn hjá systkinum
hennar, bömum, tengdabörnum og
barnabörnum. Ég bið um styrk þeim
til handa. Og ég trúi því að þau
eigi þann styrk. Að síðustu vil ég
kveðja elskulega vinkonu og þakka
henni fyrir samveruna og samvinn-
una, sem aldrei bar skugga á.
Jóna Valgerður Kristjánsdóttir.
Hún Sigga Ragnars er dáin.
Svona hljóðaði fréttin, sem reyndar
kom ekki á óvart, því að við vissum
að hún átti í erfíðri baráttu við
veikindi. En einhvern veginn er svo
erfítt að hugsa sér heiminn án
Siggu. Hún var þessi manngerð sem
manni fannst ekki geta dáið.
Við andlát Siggu hrannast upp
minningabrot og svipmyndir úr
Smiðjugötu 5, úr ferðalögum, af
fundum, úr símtölum, af stuttu
stoppi á götuhomum. Hversu ann-
ríkt sem við vissum að Sigga átti,
alltaf hafði hún tíma og hún hafði
alltaf eitthvað til málanna að leggja.
Eldmóður hennar var bráðsmitandi
og hvetjandi. Það skipti engu máli,
þótt í undirbúningi væri tónleika-
hald, skólasetning eða skólaslit í
Tónlistarskólanum eða prófatími í
Barnaskólanum, ef sinna þurfti ein-
hveijum málefnum þess utan, þá
var fundinn til þess tími; sá tími
var gjarnan milli miðnættis og
klukkan 3-4 að morgni, það var
sá tími sólarhringsins, þegar síminn
hljóðnaði og gestakomum fækkaði.
Aldrei bar mann svo að garði í
Smiðjugötunni að ekki væru töfrað-
ar fram veitingar, kaffí og meðlæti
eða dýrindis málsverður. Oftar en
ekki datt manni í hug að Sigga
hlyti að hafa fjölmennt aðstoðarlið
í eldhúsinu, en svo var nú aldeilis
ekki. Einn af mörgum eiginleikum
hennar var nefnilega sá að geta
gert marga hluti í einu, án þess að
nokkur yrði þess var. Á sólríkum
sumardögum dreif Sigga gesti sína
út í garð, suður fyrir húsvegg í
skjól fyrir norðanáttinni og þar var
sest undir eitt af fáum rósatijám
bæjarins.
Eitt af þeim málefnum, sem
Sigga sýndi ómældan áhuga, var
náttúruvernd og umhverfísmál.
Hún var í hópi brautryðjenda í sam-
tökum áhugamanna um náttúru-
vemd á íslandi, en á heimili hennar
og Ragnars í Smiðjugötunni var
haldinn undirbúnings- og stofn-
fundur Vestfirzkra náttúruvemdar-
samtaka sumarið 1971. Þau hjón
höfðu óhemjumikið til þessa mála-
flokks að leggja bæði á landsvísu
og heimsvísu, því á þeim sviðum
sem öðrum var hugsað langt út
fyrir túnfótinn þar á bæ. Sigga sat
í náttúruverndarnefnd ísafjarðar-
bæjar í mörg ár og þótt hún talaði
oft fyrir daufum eyrum ráðamanna
bæjarins og bæjarbúa varðandi
bætt umhverfi og fegrun bæjarins,
þá verður vafalaust á engan hallað
þótt henni sé þökkum sú viðhorfs-
breyting sem þar hefur orðið. Þá
má ekki gleyma því að Sigga átti
dijúgan þátt í því að ýmsar náttúru-
perlur Vestfjarða vom friðlýstar
eða settar á náttúmminjaskrá, svo
og að safnað var upplýsingum um
náttúmminjar, sögu og þjóðlegar
minjar á Vestfjörðum. Sem fulltrúi
náttúruvemdamefndarinnar eða
náttúraverndarsamtakanna sat
Sigga fjölmarga fundi, ráðstefnur
og þing um umhverfísmál á vegum