Morgunblaðið - 21.03.1993, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. MARZ 1993
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ég er einkavæóingarmaóur en vió
veróum aó horfa á þetta bláköldum
augum, en ekki bara aó fara eftir
einhver jum kennisetningum
nýf r jálshyggjumanna, sem því mióur
rióa töluvert húsum í
Sjálfstæóisf lokknum í dag
ina felist í kröfu ákveðinna ráðherra ríkisstjórnarinnar
um _að settir verði tilsjónarmenn með Landsbankanum?
„Ég skal ekkert dæma um það. Ég hef ekki við að
trúa stundum þegar þessir menn tala.“
- Hverjir verða tilsjónarmenn?
„Ætli það verði ekki Össur. Var hann ekki með tilsjón
með fiskeldi í landinu!"
Pólitískur þrýstingur
- Landsbankinn hefur mikið lánað til atvinnugreina,
sem síðan hafa farið á hausinn, ég nefni loðdýraræktina
og fiskeldið. Pólitískur þrýstingur frá ríkisstjórnum, Al-
þingi og pólitískt kjörnu bankaráði hefur þar komið við
sögu og haft áhrif á útlánastefnu bankans, og haft í för
með sér milljarðatap. Að hve miklu leyti er slíkur pólitísk-
ur þrýstingur fyrir hendi í dag?
„Útvegsbanki íslands var drepinn með pólitískri fyrir-
greiðslu. Sjálfstæðisflokkurinn réði þar lögum og lofum,
þegar mest gekk á í þessu og þar var hrúgað inn vand-
ræðafyrirtækjum, jafnvel af landshlutum, þar sem Útvegs-
bankinn átti ekkert' útibú, og það reið honum að fullu.
Þetta þekkti ég, af því ég var þar mikið í viðskiptum og
stússi fyrir bræður mína á sínum tíma og kynntist þessu
þá af eigin raun. Ég var líka í Framkvæmdastofnun ríkis-
ins og þekki mitt heimafóik og ég kem úr þessum röðum,
þannig að ég get úr flokki talað. Við skulum ekki gera
lítið úr þessu fram á síðustu ár.
Ég var annars staðar staddur en hér í bankanum, þeg-
ar fiskeldishrinan reið yfir, þannig að ég fékk þá „ánægju
eina“ að standa fyrir slátrun allra viðskiptavina Lands-
bankans í fískeldi. Það var ekki skemmtilegt starf, sér í
lagi vegna þess að maður hangir enn í þeirri von að við
munum einhvern tíma ná lagi á að ala fisk í þessari hreinu
og góðu náttúru okkar. Það er enginn vafi á því að 80%
af öllum viðskiptum í fiskeldi hefðu ekki verið hér í Lands-
bankanum, nema fyrir það að eitthvað fleira en venjuleg
viðskiptasjónarmið hafa ráðið ferðinni. Við sáum hvernig
þeir eyðilögðu sterkan sjóð eins og Framkvæmdasjóð ís-
fands með þeim vinnubrögðum.
Ég veit að mér verður varlega trúað að nú á örfáum
árum hefur þetta gerbreyst. Ég veit líka að mér verður
ekki trúað að aldrei í þessi bráðum fimm ár sem ég hef
verið hér, hefur nokkur forystumaður Sjálfstæðisflokksins
nokkurn tíma farið þess á leit við mig að ég þjónustaði
þá, eða Sjálfstæðisflokkinn eða einhverja á þeirra vegum
pólitískt — aldrei. Ég get talað fyrir munn forráðamanna
hér að umskiptin hafa orðið ótrúleg í þessum efnum.
Sú aðferð pólitíkusa að bæði látast vilja gera allt fyrir
alla í einu og gera það er í hávegum höfð fram á síðustu
ár. Það sem mér finnst vera ánægjulegast við pólitísku
þróunina á íslandi, bara í tíð þessarar ríkisstjórnar, eru
hin nýju viðhorf og nýju tök sem tekin eru á málum. Það
er áreiðanlegt að það er fyrst og fremst verk Davíðs
Oddssonar. Hann gengur beint til verks og felur ekkert
undir borðinu. Hann tekur málin upp á borðið, en stelst
ekki framhjá og málar myndina ekki öðrum litum en hún
er. Því aðeins geta menn ráðið. fram úr viðfangsefnunum
og vandamálunum að mæta þeim opinskátt og af hrein-
skilni og draga ekkert undan. Þetta eru hin nýju vinnu-
brögð og með þeim eiga menn að spjara sig, hvert fyrir-
tæki verður að spjara sig án þess að verða styrktarmaður
stjórnvalda eða pólitíkusa. Þess er krafist að fyrirtæki
standi sig og gangi ekki um með betlistaf í hendi, sér í
lagi ekki fyrir pólitíkusa."
Er alsjóaður maður
„Það sem á skortir, er að ekki hefur tekist að ná tökum
á ríkisfjármálunum og á það skortir mjög mikið. Þar til
menn sem við það fást hafa náð því, þá skulu þeir geyma
hugmyndir sínar um tilsjónarmenn með öðrum, án þess
þó að ég ætli að hafa nokkra opinbera meiningu á því
fyrirbrigði. Ég er alsjóaður maður og hef ekki kastað upp
á sjó síðan ég var 17 ára og í þeim pólitíska aldrei, en
það hefur sett að mér flökurleika í gegnum árin, ég get
ekki neitað því, þegar ég hef séð pólitíkusa valsa óskyn-
samlegast um fjárreiður, þar sem þeir áttu að gæta hags-
muna fjöldans og skattborgaranna.“
- Nú hefur þú setið báðum megin borðsins, fyrst sem
pólitíkus og nú sem bankastjóri. Er þetta pólitíska fyrir-
komulag, með pólitískt kjörnu bankaráði og pólitískt ráðn-
um bankastjórum, þremur talsins, ekki orðið tímaskekkja
í nútímaþjóðfélagi, þegar ekkert annað en viðskiptaleg
sjónarmið ættu að ráða ferðinni?
„Jú, það er það. Ég get ekki rætt um reynslu mína,
því hún er ekki margra ára. En ég veit af því að þeir
tímar voru hér í Landsbankanum að menn létu segja sér
fyrir verkum um vaxtaákvarðanir, sem pólitískt kjörnu
bankaráði var fengið í hendur og öllum ákvörðunum var
fjarstýrt af pólitíkusum. Slíkar vaxtaákvarðanir voru tekn-
ar án nokkurs tillits til hagsmuna Landsbanka íslands.
Þótt hér séu valinkunnir menn í bankaráði, þá líta þeir á
stöðu sína sem stöðu pólitísks kommissars. Þetta er líka
að breytast, en þetta hefur verið svo og er enn að vissu
marki. Þess vegna hef ég verið einkavæðingarmaður fyr-
ir bankana, en allt hefur sinn tíma og tímasetning í póli-
tík er mikilvægari en allt annað. Þó að ég vilji að hlutafé-
lag verði stofnað um Landsbankann, með árlegum aðal-
fundi og öðruvísi kosinni stjórn, þá tel ég ekki rétt að
ráðast í slíka breytingu í þessari miklu bankakreppu sem
er svo víða nú og þessari Qármálakreppu okkar. Nú er
ekki tíminn til að breyta ríkisbönkunum og afnema ríkis-
ábyrgðina, það er jafnvel spurning hvort við eigum nokk-
urn tíma að aflétta ríkisábyrgð af einum bankanum eða
svo, vegna þess að við erum svo lítið land og okkur ligg-
ur svo mikið á að njóta mikils trausts.“
Kennisetningar nýfrjálshyggjumanna
„Ef við værum orðnir einkabanki, gæti sama blasað
við okkur og íslandsbanka. Við vitum að hann hefur átt
í miklum örðugleikum við lántökur erlendis og ekki feng-
ið lán nema til mjög skamms tíma, auk þess sem við erum
með betri kjör á okkar lánum en hann vegna ríkisábyrgðar-
innar. Við verðum að horfa á þetta bláköldum augum,
en ekki bara að fara eftir einhveijum kennisetningum
nýfijálshyggjumanna, sem því miður ríða töluvert húsum
í Sjálfstæðisflokknum í dag.“
- Hvernig metur þú eignastöðu Landsbankans eftir
þessar aðgerðir ríkisstjórnarinnar? Ég vísa í spurningu
minni til þess sem gerst hefur hjá bönkum á Norðurlönd-
um, sem í skandínavísku bankakrísunni hafa þurft að fá
ríkisaðstoð, þá hafa þeir þurft að fá hana aftur og aftur
vegna þess að fyrsta fyrirgreiðsla dugði ekki til. Er til í
dæminu að Landsbankinn þurfi á frekari fyrirgreiðslu rík-
issjóðs að halda, jafnvel áður en þetta ár er liðið?
„Nei, sem betur fer er ekki svo. Það stórkostlega við
þessa ákvörðun og aðgerð er að menn tóku skrefið til
fulls. Menn stigu alveg fram yfir öll varúðarsjónarmið.
Það var tekið hámark þess sem menn ætla að geti orðið
okkar hlutskipti að standa undir. Ég held að þessi reynsla
á Norðurlöndum hafi ráðið úrslitum um það að menn tóku
svona rösklega til hendinni og eftir þessa aðgerð er þessi
stofnun afar sterk að öllum innviðum, þegar eiginijár-
stöðu hennar er komið svona vel til vegs. Við eigum til
þess að mæta öllum hugsanlegum áföllum og þar er
margt tekið með í hugsanleg töp, sem aldrei verður að
raunveruleika. Það ætla ég að fullyrða, af kunnugleika
mínum á einstökum málum,“ segir Sverrir og glottir held-
ur ánægður með sig, eftir að hafa verið mjög alvöruþrung-
inn allan tímann.
- Mér finnst sem það sé heldur léttara yfir þér og
ekki laust við að einhver dollaramerki glampi í augum
þér, þegar þú ræðir eignastöðu Landsbankans. Er þetta
rétt mat hjá mér?
„Það er alveg rétt hjá þér. Ég er mjög ánægður með
stöðu bankans, eftir þessa aðgerð.“
- Það er kreppa í þjóðfélaginu, sjávarútvegurinn er í
miklum háska nú og þið eruð með 70% sjávarútvegsfyrir-
tækja í landinu í viðskiptum. Ef enn hallar undan fæti í
undirstöðuatvinnugreininni, fasteignamat um allt land í
kjölfar þess heldur áfram niður á við, er þá óraunhæft
að gera ráð fyrir því að Landsbankinn þurfi á nýjan leik
að leita til ríkisins um frekari aðstoð?
„Það er allt tekið með í reikninginn í þessari aðgerð
sem þegar hefur verið ákveðin. 011 fyrirtæki, jafnvel þau
sem hafa hvað besta stöðu í dag, eru metin með ákveðin
varúðarsjónarmið að leiðarljósi. Sem betur fer verður því
mati haldið vandlega leyndu, því ég er hræddur um að
margur yrði móðgaður, ef hann vissi að hann er á svo-
nefndum áhættulista. Guð hjálpi þér, nei, ég segi þér
ekkert um þann lista, því það væri hrein móðgun við
margan viðskiptavininn að upplýsa það. En eigum við
ekki bara að segja, að hún verður svolítið torráðin framtíð-
in okkar, ef við hættum að fá fisk úr sjónum. Svona hugs-
um við ekki neitt. Þótt ég sé ekki mjög hrifinn af stefnu
flokksins míns ogtilþrifum í sjávarútvegsmálum undanfar-
in ár, þá skulum við nú vona að úr rætist.“
Hvorum megin á Sjöstjörnunni?
„Við sitjum að bestu fiskimiðum heims og erum alltaf
að finna nýja og nýja nytjastofna í hafinu og úr þessu
raknar öllu. Þá vill Landsbankinn verða áfram lang-
stærsti viðskiptabanki sjávarútvegsins, því við munum lifa
á sjávarútvegi um ókomna tíð. Eg er hættur í pólitík og
þess vegna má ég ekki spyija: Hvorum megin á Sjöstjörn-
unni eiga þeir forystumenn Sjálfstæðisflokksins heima,
sem ætla nú að ráðast gegn smáútvegsbændum eins og
krókaleyfishugmyndir fjórhöfðanefndarinnar hljóða upp
á? Þetta er enginn tvíhöfði, sú nefnd. Þar skín við sólu
skalli Kristjáns Ragnarssonar og þar er sléttkembdur
kollur sjávarútvegsráðherrans líka.“