Morgunblaðið - 28.04.1993, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. APRÍL 1993
Svar við opnu bréfi
Kristins Péturssonar
eftir Sveinbjörn
Björnsson
Kristinn Pétursson ritaði opið
bréf til rektors Háskóla íslands,
sem birtist í Morgunblaðinu 12. og
13. mars sl. Tilefni bréfsins var
námskeið um undirstöðuatriði físki-
fræði, sem boðið var upp á á vegum
Endurmenntunarstofnunar Háskóla
íslands, en leiðbeinendur á því nám-
skeiði voru tveir sérfræðingar Haf-
rannsóknastofnunar. Kristinn hefur
kynnt sér gögn Hafrannsóknastofn-
unar og „svokallaða fiskifræði" og
segir sér orða vant að lýsa hneyksl-
un sinni að boðið skuli upp á endur-
menntunamámskeið við Háskóla
íslands í þessum fræðum.
Háskólinn treystir stjórn Endur-
menntunarstofnunar Háskólans og
forstöðumanni hennar til að velja
efni og leiðbeinendur í námskeiðum
og hefur ekki afskipti af einstökum
námskeiðum, sem þar eru boðin.
Reyndar eru tildrög þessa nám-
skeiðs þau, að á vegum Endur-
menntunarstofnunar er verið að
undirbúa nám með starfí fyrir
stjórnendur í fiskvinnslu og útgerð.
Þegar fyrstu drög að námsskrá lágu
fyrir, þar sem m.a. er gert ráð fyr-
ir námskeiði í fiskifræði, voru boð-
aðir á kynningarfund fulltrúar
stærstu samtaka á sviði fiskvinnslu
og útgerðar. Þar komu fram til-
mæli að námskeið í fiskifræði yrði
boðið sér þeim sem áhuga hefðu.
Með námskeiðinu í febrúar var orð-
ið við þeirri ósk.
í lokaorðum bréfsins óskar Krist-
inn eftir svari um „hvað Háskólinn
hyggst gera til þess að fiskifræði
(og fiskihagfræði) geti þróast sem
aivöru vísindi við Háskóla íslands
en ekki sem endurmenntunamám-
skeið í krónískum farvegi sem af-
neitar staðreyndum um einfalt sam-
spil í sínu nánasta umhverfi". Því
er til að svara að Háskólinn hefur
fullan hug á að vinna að framþróun
þessara fræða 5 samvinnu við Haf-
rannsóknastofnun, Háskólann á
Akureyri og ekki síður þá, sem
starfa við sjávarútveg um landið
allt. Þeirri framþróun verður ekki
náð nema með bættri menntun,
auknum rannsóknum og opinskárri
rökræðu um þau gögn, sem rann-
sóknimar afla.
Háskólinn á Akureyri býður nú
upp á fjögurra ára nám í sjávarút-
vegsfræðum. Þar er veitt ágrip af
ýmsum faggreinum, áhersla er á
starfstengt ívaf en ekki farið eins
djúpt í fræðin og tíðkast í grunn-
námi hverrar faggreinar í almenn-
um háskólum. Sjávarútvegsfræði í
þessari námsbraut eru þannig
blanda margra faggreina fremur
en ein háskólagrein. Námið gefur
fjölþætta þekkingu og ágæta þjálf-
un til starfa í sjávarútvegi, en það
nær ekki að veita þá þjálfun til sjálf-
stæðra rannsókna, sem felst í
meistara- og doktorsnámi almennra
háskóla.
Háskóli íslands býður ekki upp
á gmnnnám í sjávarútvegsfræðum,
heldur 3-4 ára gmnnnám í þeim
faggreinum, sem sjávarútvegur
nýtir. Eftir grunnnámið geta nem-
endur farið í meistaranám í þessum
faggreinum, svo sem fiskifræði,
matvælafræði, rekstrarverkfræði,
auðlindahagfræði, tekið rannsókn-
arverkefni sem þjálfar þá til sjálf-
stæðra rannsókna og bætt við sig
viðbótarefni úr öðrum faggreinum
til að breikka þekkingu sína og
auðvelda samstarf við sérfræðinga
með annað gmnnnám við störf í
sjávarútvegi. Til umræðu er einnig
meistaranám í sjávarútvegsfræð-
um, í framhaldi af því gmnnnámi
sem þegar er fyrir hendi og náms-
brautinni á Akureyri. Þar er gert
ráð fyrir sameiginlegum kjarna í
undirstöðuatriðum sjávarútvegs-
fræða, sérhæfingu og rannsóknar-
verkefni á völdu sviði.
Þá undirbýr Endurmenntunar-
stofnun Háskóla íslands þriggja
missera nám í sjávarútvegsfræðum
fyrir fólk sem vill taka slíkt nám
með starfi. Það gagnast fólki sem
hefur margvíslegan undirbúning og
starfsreynslu en finnst það skorta
betri gmnn til starfa sinna við sjáv-
arútveg.
Hvomgt það nám sem Háskóli
Sveinbjörn Björnsson
„Því er til að svara að
Háskólinn hefur fullan
hug á að vinna að fram-
þróun þessara fræða í
samvinnu við Hafrann-
sóknastofnun, Háskól-
ann á Akureyri og ekki
síður þá, sem starfa við
sjávarútveg um landið
allt.“
íslands býður upp á í sjávarútvegs-
greinum skarast við námið á Akur-
eyri. Þörf er fyrir allar gerðir og
samvinna milli skólanna sjálfsögð.
Eftir því sem fólki með þessa
menntun fjölgar í sjávarútvegi þurf-
um við ekki að óttast að umræða
um fiskifræði og fiskihagfræði lendi
„í krónískum farvegi sem afneitar
staðreyndum".
Bréf Kristins fjallar að öðru leyti
um gögn og ráðgjöf Hafrannsókna-
Ragnar Árnason
stofnunar í fiskifræði og þau gögn
og mótrök, sem Kristinn hefur fram
að færa. Eg hef beðið dr. Ragnar
Ámason, formann stjórnar Sjávar-
útvegsstofnunar Háskóla íslands,
og dr. Gísla Má Gíslason, forstöðu-
mann Líffræðistofnunar Háskóla
íslands, að svara því, sem beint er
til Háskólans á þeirra sviði. Svör
þeirra fara hér á eftir.
Um opið bréf Kristins
Péturssonar til rekstors
Háskóla íslands eftir Ragnar
Árnason
Hinn 12. og 13. mars sl. birtist
á síðum Morgunblaðsins opið bréf
frá Kristni Péturssyni til rektors
Háskóla íslands. í þessu opna bréfi
ijallar Kristinn um fiskifræðilega
þekkingu hér á landi og mat á stærð
og viðgangi fiskistofna. Þessi mál-
efni eru raunar fyrst og fremst á
verksviði Hafrannsóknastofnunar,
enda beinir Kristinn spjótum sínum
einkum í þann garð. í leiðinni sneið-
ir hann þó sérstaklega að Endur-
menntunarstofnun Háskólans og
hneykslast á því að hún bjóði fram
endurmenntunarnámskeið í fiski-
fræði.
Viðbrögð háskólamanna við
hugmyndum Kristins
Nú er það svo, að Hafrannsókna-
stofnun er ágætlega skipuð hæfum
vísindamönnum, enda nýtur hún
mikils álits á alþjóðlegum vett-
vangi. Sú stofnun er því vissulega
fullfær um að svara gagnrýni Krist-
Gísli Már Gíslason
ins og hefur gert það. Sjálfur hef
ég í tvígang eytt rúmi af síðum
Morgunblaðsins til að freista þess
að útskýra fyrir Kristni nokkur
meginatriði, hvað snertir fiskveiði-
stjómun og samhengi hennar við
mat á stærð og viðgangi físki-
stofna. Fannst mér þá, og finnst I
raunar enn, að ýmislegt í málflutn-
ingi Kristins væri skarplega athug-
að og umræðuvert, þótt margar |
ályktanirnar væru glæfralegar og
sumar jafnvel rökvillur. Ýmsir aðrir
háskólamenn hafa einnig skipst á
skoðunum við Kristin um fiskveiði-
mál á síðum dagblaðanna.
Það er alls ekki svo, að háskóla-
menn hafi skellt skollaeyrum við
röksemdum Kristins. Öðru nær.
Þessar röksemdir hafa verið vegnar
og metnar í fyllstu einlægni bæði
af mér og öðrum. Þessu til staðfest-
ingar eru svör okkar til Kristins í
dagblöðunum. Gallinn er hins vegar
sá, að þessi orðaskipti við Kristin
virðast ekki þjóna miklum tilgangi.
Hann lætur röksemdir annarra sér
sem vind um eyru þjóta, en klifar j
í síbylju á eigin fullyrðingum. Þá
hefur hann tilhneigingu til að
krydda þennan söng tilefnislausum j
stóryrðum og jafnvel skætingi. Það
er ekki hægt að segja, að ritstíll
Kristins auðveldi manni að halda í k
þá trú, að fyrir honum vaki einvörð-
ungu hlutlæg skoðanaskipti og
sannleiksleit.
Boð á málstofu
Kristinn telur í bréfi sínu, að
í tilefni af reyklausum degi 29. apríl 1993
Reykjandi er konan frjáls!
- eða er ekki svo?
eftir Ingibjörgu Sólr-
únu Gísladóttur
Ég hef ekki hugsað mér að feta
í fótspor Sigurlínar Jónsdóttur,
móður Sölku Völku, og vitna eins
og iðrandi syndari um mína sál fyr-
ir guði og mönnum. Ég ætla bara
að leggja nokkur orð í þann belg
sem tínd eru úr rök þessa dagana
gegn tóbaksreykingum.
Sjálfsímyndin
Þegar maður hefur reykt í fjölda-
mörg ár, jafnvel áratugi, er tóbakið
orðið samgróið sjálfsímyndinni. —
Ég að tala í símann og reykja. Ég
á fundi að reykja. Ég að hugsa og
reykja. Ég í samkvæmi að reykja.
Ég í gáfulegum samræðum að
reykja. Eg með kaffibolla að reykja.
Ég með vinkonunum að reykja. Ég
í góðra vina hópi úti í náttúrunni
að reykja. — Það er óhugsandi að
reykja ekki við þessar aðstæður.
En þetta er bara önnur hliðin á
sjálfsímyndinni. Hin er að jafnaði
ekki eins áberandi í hugskotinu en
þeim mun sterkari í verunni. — Ég
að hugsa í reykjarmekki yfir illa
lyktandi öskubakka. Ég eftir marga
fundi og mörg símtöl með þungan
og þokukenndan haus. Ég morgun-
inn eftir samkvæmi með sting_ í
Iungum og loðin öndunarfæri. Ég
verklaus og allslaus í dauðaleit að
tóbaki eða eldspýtum. Ég hætt að
finna fíngerðan ilm af mold og
gróðri. Ég í framan eins og skininn
hundaskítur eftir áralangar reyk-
ingar. — Hvernig er hægt að koma
svona fram við sjálfa sig?
Allt breytist þetta eftir að reyk-
ingum er hætt. Stundum finnur
maður fyrir missi. Maður horfir
kannski út undan sér á gömlu reyk-
ingaklíkuna og saknar sjálfs sín eða
teygar að sér ilminn af einni sígar-
ettu í vel loftræstu herbergi og
gamalkunnug tilfinning gerir vart
við sig. En þessi augnablik standa
stutt. Ske'mmri tíma en þarf til
þess að reykja eina sígarettu. Hin
standa miklu lengur sem eru full
af feginleika yfir því að vera laus
úr viðjum þess vana að reykja. Þeg-
ar maður kemur heim til sín eftir
langan vinnudag, eða vaknar dag-
inn eftir samkvæmi og hugsar:
Hvernig liði mér nú ef ég reykti
ennþá? Á slíkum augnablikum
þakkar maður sinni sælu.
Konum haldið reykjandi
Fólk sem vill hætta að reykja
þarf ekki bara að takast á við eigin
löngun heldur líka sterk öfl sem
hafa hag af því að halda okkur
reykjandi. Tóbaksframleiðendur
hugsa einvörðungu um það að selja
sína vöru og eins og aðrir slíkir
eiga þeir sér sína markhópa. Konur
eru einn slíkur og þeim og öðrum
er beinlínis haldið reykjandi með
beinum og óbeinum auglýsingum.
Tóbaksauglýsingar eru eins og
allir vita bannaðar á íslandi, en
engu að síður berast þær til okkar
eftir ýmsum leiðum. Erlend tísku-
blöð birta tóbaksauglýsingar og
sum ganga svo langt, t.d. ítálska
Vogue, að birta myndir af reykj-
andi konum í tískuþáttum sínum
og þiggja fyrir dijúgar greiðslur frá
tóbaksframleiðendum. Þá fá þekkt-
ar tískufyrirsætur, s.s. Naomi
Campbell, ómælt fé fyrir að koma
sígarettu á framfæri við aðrar kon-
ur. Allar eru þessar konur auðvitað
sýndar með „slim“-sígarettur. Þar
með er þeim skilaboðum tryggilega
komið á framfæri við okkur að með
reykingunum getum við haldið okk-
ur grönnum en eins og allir vita
eru s.k. „aukakíló" versti óvinur
kvenna!
, Heilsubylgjan sem reið yfir hinn
vestræna heim fyrir nokkrum árum
varð til þess að nokkuð dró úr reyk-
ingum kvenna sem karla. Það hætti
að vera fínt að reykja og reykingar
urðu nánast til marks um að fólk
hefði ekki stjórn á sjálfu sér og
aðstæðum sínum. Þeir sem vildu
hafa ímyndina í lagi hættu því að
reykja. Én nú hafa tóbaksframleið-
endur látið krók koma á móti bragði
og fengið tískuhúsin til liðs við sig.
Nú getur Cartier-konan reykt lang-
ar og glæsilegar Cartier-sígarettur
og Yves Saint Laurent-konan reykt
þess háttar YSL-sígarettur. Þar
með er öllum formsatriðum full-
nægt og engin hætta á að þær fái
á sig einhvern lágstéttarstimpil.
Sölumenn dauðans
Eftir að Austur-Evrópa opnaðist
varð hún m.a. Ieikvöllur tóbaks-
framleiðendanna sem sáu sér þann
leik á borði að ná bæði undir sig
markaðnum og auka neysluna —
ekki síst meðal kvenna. Og það er
eftir nokkru að slægjast þar sem
aðeins 11-22% kvenna í þessum
löndum reykja borið saman við um
30% í Vestur-Evrópu og Bandaríkj-
unum. Því er nú óspart haldið að
þessum konum að það sé til marks
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
„Á ári hverju deyja um
300 þúsund konur í iðn-
ríkjunum af völdum
reykinga og enn fleiri
karlar.“
um vestrænan lífsstíl að reykja; að
konur sem reykja séu aðlaðandi,
glæsilegar og frjálsar.
Á ári hveiju deyja um 300 þús-
und konur í iðnríkjunum af völdum
reykinga og enn fleiri karlar. Ef
tölfræði væri til frá öðrum ríkjum
væri talan eflaust talsvert hærri.
Þá er ótalinn allur sá fjöldi sem
i
i
i
I
>