Morgunblaðið - 12.06.1993, Blaðsíða 30

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. JÚNÍ 1993
30
Minning
Magnús Daníelsson
bóndi íSyðri-Ey
Fæddur 28. júní 1906
Dáinn 1. júní 1993
Það setti að mér hryggð og sökn-
uð er Jón Karlsson hringdi til mín
og sagði mér frá láti vinar okkar,
Magnúsar Daníelssonar bónda á
Syðri-Ey. Ég hafði reyndar heyrt af
veikindum hans, en mátti ekki búast
við að svo skammt væri til úrslita
hjá honum um líf og dauða.
Magnús var sonur Daníels Davíðs-
sonar og Magneu Aðalbjargar Áma-
dóttur, en Magnús tók við búi þeirra
á Syðri-Ey. Systkini Magnúsar eru
Helga, Ingibjörg, Ásmundurj Davíð
og Páll, en elsti bróðirinn, Ámi, er
látinn fyrir nokkmm árum. Fóstur-
bróðir þeirra systkina er Bjöm Leví,
sem ólst upp á Syðri-Ey.
Hinn 22. nóvember 1952 kvæntist
Magnús Filippíu Helgadóttur og
eignuðust þau sex böm, sem öll em
uppkomin.
Þegar lífaldur fólks er orðinn þetta
hár, sem hjá Magnúsi Daníelssyni,
fer að verða stutt milli þess að vinir
og jafnaldrar hverfi úr okkar samfé-
lagi. Það er einnig svo, að þegar
árin færast jrfir, þá er margs að
minnast hjá öllum.
Þegar ég hugsa, nú í dag; til minna
ungdómsára í Langadal þá man ég
ungan glæsilegan mann í næstu
sveit, Magnús Daníelsson á Syðri-Ey.
Þótt Magnús væri nokkrum ámm
eldri en ég varð fljótt með okkur
góður vinskapur. Sérstaklega varð
það vegna vinskapar okkar beggja
við Holtastaðakotssystkinin.
Ég minnist margs er ég hugsa til
Magnúsar á Syðri-Ey. Vorið 1944
útskrifaðist ég frá Bændaskólanum
á Hvanneyri. Þá veturinn áður höfð-
um við Jón Karlsson frá Holtastaða-
koti átt bréfaskipti og síðar samtöl
um að leggja nú land undir hestfæt-
ur, safna saman hestum, sem væru
til sölu í nágrenninu, reka hrossin
norður og austur um land og selja
þau öll. Þá var frá upphafí ákveðið
að Magnús á Ey yrði þriðji maður.
Þessi áætlun var vel undirbúin og í
byijun júní 1944 lögðum við félag-
amir í þessa ferð og vomm með 47
söluhross. Allt ferðalagið gekk okkur
að óskum og lengst komumst við að
Hjaltastað í Hjaltastaðaþinghá.
Mér er það ofarlega í huga að
nefna þetta ferðalag okkar þremenn-
inganna, vegna þess að þá kynntist
ég vel mannkostum Magnúsar á Ey.
A öllu þessu langa ferðalagi, í gegn
um þykkt og þunnt, var Magnús
ávallt sami góði félaginn, prúð-
menni, ávallt sannur og samur við
okkur ferðafélagana og væntanlega
kaupendur hrossanna.
Á þessu ferðalagi, sem var alls
ekki alltaf nein skemmtiferð, man
ég eftir harðneskju Magnúsar við
sjálfan sig er hann fékk slæmt fóta-
mein. Hann var einstaklega góður
samborgari, vel af guði gerðir, eins
og sagt var. Magnús var vel greind-
ur maður og því trúað til margra
trúnaðarstarfa fyrir sína heima-
byggð. Jafnframt bústörfum var
hann hreppsnefndarmaður í fjölda
ára fyrir Vindhælishrepp og einnig
hreppstjóri. Þá var hann sláturhús-
stjóri á Blönduósi frá árinu 1945 til
1979. Vegna fjarvem bóndans á
Syðri-Ey hefur því greinilega reynt
mikið á húsmóðurina, Filippíu Helga-
dóttur, með sex ung börn og allmik-
ið bú. Hún lifir mann sinn. Mér er
sagt af kunnugum, að Magnús hafi
stundum talað um það að eftir að
hann kynntist Filippíu hafí hann séð
hvað ást og samlífi fólks getur orðið
snar og dásamlegur punktur í lífi
fólks.
Mér eru minningamar um Magnús
á Syðri-Ey mjög kærar. það er ein-
stök hugsun að muna eftir því, að
17. júní 1944 sátum við Magnús og
Jón Karlsson uppi á miðri Öxaijaðar-
heiði á þremur steinum og áttum
hljóða stund á stórum degi.
Við Erla, konan mín, þökkum
Magnúsi fyrir samfyldina og vin-
skapinn. Konu hans, börnum þeirra
og öðrum syrgjendum vottum við
dýpstu samúð.
Blessuð sé minning Magnúsar
Daníelssonar.
Hörður Valdimarsson.
Föðurbróðir minn, Magnús Daní-
elsson, bóndi á Syðri-Ey í Austur-
Húnaýatnssýslu, lést hinn 1. júní
1993 og langar mig að minnast hans
með örfáum orðum. Magnús var
fæddur á Sauðárkróki hinn 28. júní
1909 og voru foreldrar hans hjónin
Daníel Davíðsson fyrrum ljósmyndari
og síðar bóndi og eiginkona hans,
Magnea Ámadóttir. Magnús var elst-
ur af sjö systkinum. Systkini hans
voru faðir minn Ámi sem bjó í Eyjar-
koti, nú látinn, Páll, Ingibjörg, Daði,
Helga og Ásmundur, öll búsett í
Reykjavík nema Helga sem býr á
Blönduósi. Fósturbróðir Magnúsar
og þeirra systkina, alinn upp með
þeim, er Björn L. Halldórsson búsett-
ur í Reylqavík.
Árið 1930 flutti fjölskyldan að
Syðri-Ey og bjó Magnús þar alla tíð
síðan. Foreldrar hans, afi minn og
amma, voru alla tíð þar á heimilinu
og þar ólust systkinin upp og fóstur-
bróðir. Faðir minn bjó alla tíð í Eyjar-
koti eftir að hann flutti frá Syðri-Ey
og stofnaði heimili.
Magnús var kvæntur Filippíu
Helgadóttur frá Isafirði og er hún
fædd 7. október 1932. Þau giftust
22. október 1952. Foreldrar hennar
voru Helgi Hólm Halldórsson og
Helga Ragnheiður Hjálmarsdóttir.
Böm þeirra Magnúsar og Filippíu
eru sex og eru þau Helga Magnea
búsett í Reykjavík, gift Sturlu
Snorrasyni; Daníel bóndi á Syðri-Ey,
ókvæntur; Ingibjörg búsett í Reykja-
vik, gift Tómasi Gíslasyni; Ragnheið-
ur búsett á Skagaströnd, gift Sæv-
ari Hallgrímssyni; Ámi Geir og Helgi
Hólm sem báðir eru ennþá í foreldra-
húsum, ókvæntir. Bamabömin eru
orðin átta.
Magnús frændi sinnti mörgu öðru
en búskap. Hann var til fjölda ára
sláturhússtjóri á Blönduósi, hrepp-
stjóri var hann í Vindhælishreppi og
fleiri trúnaðarstörf hafði hann með
höndum. Var hann vinsæll og vel
látinn í þessum störfum sem og
bóndi. Magnús hafði yndi af hestum
og átti marga góða hesta á sinni tíð.
Ein af mínum bemskuminningum er
af frænda mínum á sínum uppáhalds-
hestum, Stjama og Lokk, í göngum
og smalamennsku eða ferðum af bæ,
hafði hann tvo til reiðar og fór greitt
yfir.
Við leiðarlok er margra hluta að
minnast. Syðri-Ey og Eyjarkot, hvar
undirritaður er fæddur og upp alinn,
eru á ýmsan hátt eins og tvíbýlisjörð
og var því samgangur milli bæjanna
mun meiri og nánari en almennt
gerist, bæði vegna nágrennis og
skyldleika. Magnús frændi, afi og
amma og annað heimilisfólk var því
stór hluti af allri minni bemsku,
enda mun ég sem lítill strákur og
seinna stærri, hafa átt margar ferðir
suður fyrir bæjarlækinn, ýmissa er-
inda. Ymis störf voru sameiginleg
svo sem smalamennska og hirðing
æðarvarpsins, en Magnús og faðir
minn áttu saman varpeyju, Eyjarey,
sem liggur skammt undan landi.
Ekki var eyjunni skipt heldur afurð-
um hennar og var öflun þeirra og
umhirða sameiginleg báðum bæjum.
Margar góðar minningar eru þessu
Hjónaminning
Guðrún Halldórsdótt-
ir og Axel Magnússon
Guðrún:
Fædd 5. janúar 1918
Dáin 8. janúar 1989
Axel:
Fæddur 20. nóvember 1913
D^inn 5. júní 1993
Kallið er komið,
komin er nú stundin,
vinaskilnaðar viðkvæm stund.
Vinimir nú kveðja
vininn sinn látna,
er sefur hér hinn síðsta blund.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin strið.
(V. Briem.)
Hann Axel afi er dáinn. Það er
sár og undarleg tilfinning. Afi fædd-
ist á Eskiíirði 20. nóvember 1913,
sonur hjónanna Magnúsar Arn-
grímssonar og Önnu Jörgensen.
Böm þeirra er komust á legg voru
auk aúfa, Charles, Rósa, Guðni og
Ottó sem einn er eftir á lífi en býr
í Reykjavík.
Afi vann ýmislegt um ævina, hann
var vélstjóri að mennt og vann við
það lengi fram eftir aldri, þá var
rafstöðin hér í Neskaupstað hans
vinnustaður. Síðar tók sjómennskan
við, sem vélstjóri og seinna meir sem
matsveinn, en afi var listakokkur
og eldaði hann jafnt á við ömmu er
hann var heima.
Seinustu árin vann hann síðan á
„loftinu" eins og hann kallaði það
sjálfur, við viðgerðir á plastkössum
hjá Síldarvinnslunni. En afi hætti
allri vinnu fyrir nokkrum árum.
Afi kynntist ömmu ungur að aldri.
Hann bjó þá á Eskifirði, en amma
hér í Neskaupstað. Amma lést 8.
janúar 1989.
Amma var fædd 9. janúar 1918
á Ekru, dóttir hjónanna Halldórs
Einarssonar og Emmu Jónsdóttur.
Amma átti eina systur Jónínu, en
hún lést í júní á síðasta ári. Auk
þess ólu foreldrar hennar upp einn
dreng er hét Helgi, en hann lést
ungur að aldri.
Amma vann af dugnaði við ýmis
störf um ævina, meðal annars sem
afgreiðslustúlka í bakaríi og einnig
vann hún við fiskvinnslustörf. Um
1960 setti hún síðan upp eigin sól-
baðstofu, en hana rak hún alveg
þangað til heilsa hennar leyfði ekki
meira. Þá var oft mikið að gera hjá
henni langt fram eftir kvöldi. Þá var
alltaf heitt á könnunni fyrir kúnnana
og iðulega var sest niður eftir tímana
og heimsmálin rædd. Oft bauð hún
okkur barnabörnunupi í ljósatíma
og auðvitað þáðum við það.
Amma var ljóðelsk kona, orti oft
stökur og kvæði. Stundum fór hún
með þau fyrir okkur, en oftar var
þeim stungið niður í skúffu og þau
geymd, því að hlédræg var amma.
Amma og afi eignuðust fjórar
dætur, en þær eru taldar hér í ald-
ursröð. Helga Guðný, Jóhanna, Hall-
dóra og Emma Jónína. Bamabörnin
eru tólf og bamabamabörnin níu.
Afi og amma bjuggu allan sinn
búskap hér í Neskaupstað. Þau byij-
uðu sinn búskap að Ekru 1941 hjá
foreldrum ömmu, Emmu og Hall-
dóri. Halldór var smiður, afar lag-
hentur og hjálpaði hann ömmu og
afa að byggja sitt hús að Mýragötu
8 en þangað fluttust þau síðan 1955
og bjuggu þar allt fram á síðasta
dag.
Það er ekki auðvelt að ætla sér
að skrifa stutta grein um ömmu og
afa. Minningarnar em svo margar
sem rifjast upp. Mér er mjög minnis-
stætt hvað það var alltaf notalegt
og gott að heimsækja þau, það
reyndist alltaf tími fyrir okkur
bamabörnin, sama hvemig á stóð.
Heimilið og fjölskyldan vom alltaf
efsta hugðarefni þeirra beggja. Þau
fylgdust ætíð með því hvað við vor-
um að gera og studdu okkur og
hvöttu óspart. Samrýnd vom þau
mjög og studdu ætíð við bakið hvort
á öðm. Mörg sameiginleg áhugamál
áttu þau líka og var stangveiðin eitt
þeirra. Fóm þau helst á hverju sumri
í veiðitúr. Ég man hvað afi dáðist
af dugnaði og krafti ömmu, hvað
hún væri lagin við veiðarnar, en það
kom stundum fyrir að hún fékk fisk
en hann ekki. Svartá var ein af
þeirra uppáhalds ám, og árið 1987
hlotnaðist afa sá heiður að veiða
stærsta laxinn í Svartá það sumarið.
Farin var sérstök ferð suður til
Reykjavíkur á árshátíð Stangaveiði-
félagsins til að taka á móti verðlaun-
um vegna þess. Mynd af þeim báðum
með laxinn góða á milli sín er stend-
ur upp á sjónvarpinu hjá þeim sýnir
hvað þetta var þeim kært. Þau vom
miklir náttúmunnendur þannig að
þau nutu útivistarinnar. Er heim var
komið úr veiðinni fengu allir að njóta
góðs af veiðinni, annaðhvort var
aflinn gefmn eða fjölskyldan fekk
að njóta hennar saman
Axel afi var söngelskur, hafði
unun af því að syngja og á' sínum
yngri ámm söng hann með kirkju-
kómum, en seinustu misseri söng
hann með kór eldriborgara hér í bæ
og hafði unun af. Ég man að þegar
fjölskyldan fór í messur við hátíðleg
tækifæri þá söng Axel afí með hátt
og skýrt.
Oft er ég kom í heimsókn til afa
með dætur mínar þá settist hann í
mggustólinn og söng fyrir þær og
þær höfðu mikið gaman af. Alltaf
gátu þær líka gefið afa bros.
tengdar svo og ýmsum störfum sem
þurfti að sinna og varð að gera sam-
eiginlega. Alltaf var um þetta hið
besta samkomulag hjá þeim bræð-
mm, Magnúsi og föður mínum.
Magnús og aðrir samtímamenn hans
upplifðu í sveitinni einhveijar mestu
breytingar sem hafa orðið í búskap
á þessu landi. Heyskapur t.d. hefur
verið á fyrstu ámm hans allur fram-
kvæmdur með handverkfæmm, síð-
an með hestaverkfærum og þar á
eftir kemur vélvæðingin í sveitum,
eins og hún er orðin í dag. Allt þetta
eru samtímabreytingar þessarar
kynslóðar, hún upplifði og tók þátt
í þeim. Byggingar allar tóku stór-
felldum breytingum og öll aðstaða.
Fólki sem fætt er og alið upp í
torfbæ, á litlum og erfiðum jörðum,
hlýtur að finnast mun meira koma
til nútímans með öllum sínum þæg-
indum, en þeim sem ekkert annað
þekkja, eins og yngra fólkið í dag.
Þetta mótar viðhorf fólks til um-
hverfís síns og veruleika.
Magnús byggði upp öll hús á
Syðri-Ey, jók við tún og ræktun og
önnur mannvirki. Að starfslokum
hefur hann eflaust leitt hugann að
því hver munur er á Syðri-Ey í dag
og þeim jörðum sem hann var upp-
alinn á, m.a. norður í Gönguskörðum.
Jarðir þessar eru nú komnar í eyði
og þykja eflaust ekki byggilegar á
nútíma mælikvarða, hafa kannski
aldrei verið það, hver veit. Hann
naut síðan þeirrar ánægju að geta
verið heima á Syðri-Ey fram undir
dánardægur, í skjóli eiginkonu og
bama. í síðustu heimsókn minni til
frænda míns að Syðri-Ey tók hann
á móti mér við útidymar og við litum
yfir túnin, húsin neðan vegar og
eyjuna, svo sem við höfðum oft áður
gert, og sáum að þetta var allt eins
og áður, landið breytist ekki, aðeins
mannvirki og við mannfólkið. Nú er
frændi minn ekki lengur heima á
Syðri-Ey, a.m.k. get ég ekki náð
sambandi við hann eftir þeim leiðum
sem mér em kunnar. Syðri-Ey er
eins og áður og minningar um hann
verða alltaf góðar og fallegar —
tengdar Syðri-Ey og Eyjarkoti — þá
ég gef mér tíma til í amstri daganna
að staldra við og lofa þeim að koma
fram í hugann.
Magnús er eins og áður sagði stór
hluti af mínum bernskuminningum.
Ein er sú saga sem afi sagði okk-
ur oft og alltaf var jafn gaman að
hlusta á, þegar hann var að koma
frá Eskifirði, en hann bjó þar enn,
í heimsókn, en þá var mikið lagt á
sig til að koma í frí, og þótti það
ekkert tiltökumál að labba hér yfir
fjallið, jafnvel í snjó, en þá voru
skíðin dregin upp.
Hér áður var afi oft fjarri heimili
sínu langan tíma í senn, en það var
meðan hann stundaði sjóinn. Á þess-
um árum voru langir túrar algengir,
en þá dvöldumst við barnabörnin oft
hjá ömmu. Þetta er mér ákaflega
minnisstæður tími. Okkur var ýmis-
legt kennt og sagðar margar sögurn-
ar. Eitt er mér afar minnisstætt frá
þessum tíma, en það voru fimmtu-
dagskvöldin, þá voru þau sjónvarps-
laus, þá lágum við amma uppi í rúmi
og hlustuðum á útvarpsleikritið.
Þetta voru sérstök kvöld.
Á meðan afi stundaði sjóinn voru
siglingar einnig algengar meðal ann-_
ars til Noregs og Englands. Stundum
fór amma með. Margar skemmtileg-
ar sögumar hafa þau líka sagt okk-
ur frá þessum ferðum. Ekki var
komið heim öðruvísi en færandi
hendi, því að örlát vom þau með
eindæmum. Afi hafði ætlað sér að
fara til Bergen í Noregi nú í lok
maímánaðar til að heimsækja Þor-
stein, eitt af barnabörnunum sínum
og fjölskyldu hans. Hann ætlaði að
leggja mikið á sig, ferðast alla þessa
leið til að heimsækja fjölskylduna.
Þetta sýnir hve umhyggjan og ástin
var mikil til okkar allra. En svona
er lífið, óútreiknanlegt. Afi var
heilsuhraustur langt fram eftir aldri,
en þrátt fyrir að hann hafí átt við
veikindi að stríða nú síðustu árin,
kvartaði hann aldrei frekar en hún
amma Gunna. Það var svo nú um
hvítasunnuna að afi veiktist alvar-
lega er leiddi til þess að hann lést
á fjórðungssjúkrahúsinu hér í bæ
5. júní.
Mér er það huggun á sorgar-
stundu að vita af honum hjá ömmu
aftur. Megi þau hvíla í friði í Guðs-
örmum að eilífu.