Morgunblaðið - 22.09.1993, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. SEPTEMBER 1993
Borís Jeltsín Rússlandsforseti blæs til sóknar gegn andstæðingum sínum
Forsetinn ógildir skilríki þingmanna og leitar eftir stuðningi Vesturlanda
Moskvu. Reuter.
BORÍS Jeltsín, forseti Rússlands, blés síðdegis í gær til orrustu
gegn andstæðingum sínum á fulltrúaþingi landsins. Jeltsín sagði
í sjónvarpsávarpi að hann hefði ákveðið að leysa upp fulltrúa-
þingið og Æðsta ráðið en þar eru harðlínumenn sem andvígir
eru umbótastefnu forsetans í meirihluta. Forsetinn lýsti yfir því
að kosningar færu fram í Rússlandi þann 11.-12. desember og
yrði kosið til nýs þings sem starfa myndi í tveimur deildum.
Valdabarátta við þingið og for-
seta þess, Rúslan Khasbúlatov,
hefur einkennt rússnesk stjómmál
á undanförnum misserum og í
raun gert stjórn Jeltsíns óstarf-
hæfa. Kosningar til þingsins fóru
síðast fram er Kommúnistaflokk-
urinn hafði alræðisvald í Sovétríkj-
unum. Fréttaskýrendur hafa Iengi
vænst lokauppgjörsins og ummæli
bæði Jeltsíns og harðlínumanna
um síðustu helgi þóttu gefa til
kynna að það væri í vændum.
Frelsið og lýðræðið í hættu
Jeltsín sagði í ávarpi sínu til
rússnesku þjóðarinnar að fulltrúa-
þingið lyti í raun stjórn hóps
manna sem beittu því fyrir sig í
öldungis óhagganlegri andstöðu
við stjórn landsins. „Þessir menn
sem skýla sér á bakvið þingheim
eru að þoka Rússlandi fram af
brúninni, niður í hyldýpið," sagði
forsetinn. „Það er skylda mín sem
forseta að lýsa yfir því að þing-
heimur hefur fyrirgert rétti sínum
til að fara ftieð mikilvæg svið ríkis-
valdsins. Öryggi Rússlands og al-
mennings í landinu er dýrmætara
en formleg viðurkenning á þeim
mótsagnarkenndu grundvallar-
reglum sem komið hafa frá þing-
heimi,“ bætti hann við.
Fyrir aftan forsetann gat að líta
rússneska fánann og drakk hann
úr tebolla áður en hann hélt áfram
ávarpi sínu. „Nýjar kosningar
munu ekki fara fram til þingsins
eða Æðsta ráðsins. Samkvæmt
forsetatilskipun sem ég hefi undir-
ritað í dag munu bæði fulltrúa-
þingið og Æðsta ráðið hætta að
starfá. Þingfundir verða ekki fleiri.
Skilríki þingmanna hafa verið felld
úr gildi.“
Forseti Rússlands beindi því
næst orðum sínum til leiðtoga á
Vesturlöndum og vísaði til þess
stuðnings sem þeir veittu lýðræði-
söflunum er harðlínukommúnistar
freistuðu þess að ræna völdum í
Rússlandi í ágústmánuði 1991.
„Ég ákalla leiðtoga og almenning
í erlendum ríkjum, vini okkar í
útlöndum - og þeir eru margir
víða um heim. Stuðningur ykkar
er mikilvægur Rússum. Þær að-
gerðir sem ég hefi neyðst til að
grípa til eru eina færa leiðin til
að veija frelsið og lýðræðið í Rúss-
landi. Sérhver aðgerð sem miðar
að því að koma í veg fyrir kosning-
ar verður talin ólögleg og þeir sem
þátt taka í slíkum aðgerðum verða
gerðir ábyrgir. frammi fyrir dóm-
stólum,“ sagði Borís Jeltsín.
Andstætt stjórnarskránni
Samkvæmt stjómarskrárbreyt-
ingu sem fulltrúaþing Rússlands
samþykkti eftir hörð átök við Jelts-
ín í desembermánuði missir forseti
landsins öll völd snimhendis freisti
hann þess að leysa þing Rússlands
Reuter
Látið sverfa til stáls
RÚSLAN Khasbúlatov forseti fulltrúaþingsins á blaðmannafundi seint í gærkvöldi eftir að Borís Jeltsín
hafði leyst upp þingið. Khasbúlatov var svartklæddur og lýsti yfir því að aðgerðir forsetans væru brot
á stjórnarskrá landsins. Hvatti hann almenning í Rússlandi til að hafa tilskipanir Jeltsíns að engu.
upp. Sama grein kveður á um að
þá taki varaforsetinn, í þessu til-
felli Alexander Rútskoj, við starfi
forseta og þar með við yfirstjórn
heraflans. Jeltsín hefur að undan-
fömu leitað eftir óskoruðum
stuðningi heraflans og öryggis-
sveita. Þannig heimsótti hann á
dögunum sérsveitir innanríkis-
ráðuneytisins, sem kenndar eru
við Felix Dzersínskíj, stofnanda
■öryggislögreglu kommúnista, og
notaði þá tækifærið til að skýra
frá breytingum á stjóm sinni. For-
setinn hefur og oftlega verið
myndaður með herforingjum síð-
ustu vikurnar.
Leysir upp þingið o g boðar
nýjar kosningar í desember

!
(
Átökin í Georgíu talin geta grafið undan sjálfstæðinu
Rússar styðja uppreisn-
arlið Abkhaza með leynd
Tbilisi, Moskvu. The Daily Telegraph og Reuter.
ÁTÖKIN í Abkhaziu, sjálfstjórnarhéraði er heyrir undir Georgíu, hafa
kostað hundruð mannslífa. Þau hófust árið 1989 og áttu með óbeinum
hætti mikinn þátt í því að Georgíumenn lýstu yfir sjálfstæði þegar
sumarið 1991, áður en Sovétríkin leystust upp. Vorið 1989 söfnuðust
nokkur þúsund manns í Tbilisi, höfuðborg Georgíu, saman á útifundi
til að mótmæla aðskilnaðarstefnu Abkhaza sem þá höfðu krafist þess
að héraðið sliti tengslin við Georgíu. Setulið Sovétmanna í Tbilisi réðst
á óvopnað fólkið og talið er að um 20 manns hafi týnt lífi. Hatrið á
s^jórn kommúnista í Moskvu óx mjög við þennan atburð og georgískir
þjóðemissinnar fengu byr undir báða vængi.
Andófsmaðurinn Zviad Gamsak-
hurdia, þekkt skáld og menntamað-
ur, var kjörinn forseti landsins í lýð-
ræðislegum kosningum 1991 en
miklir flokkadrættir og blóðug
stjórnmálaátök urðu til þess að hann
varð að flýja land í ársbyrjun 1992.
Fyrrverandi utanríkisráðherra
Sovétforsetans Míkhaíls Gorbatsjovs,
Georgíumaðurinn Edúard She-
vardnadze, kom til heimalands síns
í ársbyijun 1992 og varð fljótlega
áhrifamesti Ieiðtogi ríkisráðsins sem
fór með völdin. Hann bauð sig fram
til embættis þjóðarleiðtoga um
haustið og hlaut yfír 90% atkvæða.
Shevardnadze hefur treyst sig enn
í sessi síðustu dagana með því að fá
þingið til að taka sér hlé frá störfum
og samþykkja neyðarlög. En vopnað-
ir stuðningsmenn Gamsakhurdia
hafa valdið Shevardnadze miklum
erfiðleikum og nú virðist barátta
Abkhaza, sem njóta öflugs en leyni-
legs stuðnings Rússa, geta valdið því
að Georgía liðist í sundur. Pavel
Gratsjov, varnarmálaráðherra Rúss-
lands, sagði í vor að afar mikilvægt
væri fyrir Rússa að hafa áfram ítök
á strönd Abkhaziu en rússneskir
ráðamenn hafa þó ávallt þverneitað
að þeir styðji uppreisnarmennina.
Nýlega hvatti Gratsjov Georgíustjórn
til að kveðja alla hermenn sína heim
frá Abkhaziu og sagði Shevardnadze
vera andvígan friðarsamningum við
Abkhaza. Oljóst er hvort Borís Jelts-
ín Rússlandsforseti er sjálfur á bak
við stuðninginn við Abkhazana; She-
vardnadze hefur áður gefíð í skyn
að það sé ólíklegt.
Vopn frá Rússum
Leifar sovéthersins hafa enn bæki-
stöðvar í Abkhaziu. Shevardnadze
og ráðherrar hans hafa síðustu dag-
ana bent á að hinn öflugi vopnabún-
aður Abkhaza geti aðeins hafa kom-
ið frá Rússum og nær allir málalið-
arnir sem beijist með þeim séu Rúss-
ar. „Nú vitum við hveija við erum
að beijast við,“ sagði einn af ráða-
mönnum Georgíu.
Uppgjafartónn er farinn að heyr-
ast meðal Georgíumanna. í tíð Sovét-
ríkjanna voru lífskjör Georgíumanna
þau bestu í ríkjasambandinu en nú
er allt efnahagslíf í kalda koli og
landið að klofna. Þingforsetinn í
Tbilisi, Vakhtang Goguadze, segist
vilja að ríkið gangi í Samveldi sjálf-
stæðra ríkja. Þrátt fyrir hetjulega
framgöngu Shevardnadze í höfuð-
stað Abkhaziu, Sukhumi, sem stjóm-
arher Georgíu hertók í fyrra, er ekki
víst að honum takist að bjarga sjálf-
stæði Georgíu.
Land hinna þúsund tungumála
Georgía hefur frá alda öðli verið
byggð mörgum þjóðabrotum. Er
rómverskir sendimenn fóru um land-
ið höfðu þeir allt að 80 túlka með
sér og arabar kölluðu Georgíu Land
hinna þúsund tungumála. Auk Abk-
haza eru þar kristnir Ossetar í Suður-
Ossetíu er vilja segja skilið við ríkið
og sameinast múslimskum þjóðbræð-
rum sínum í Norður-Ossetíu, héraði
í Rússlandi. Einnig býr í Georgíu
fjöldi Rússa, Azera, Kúrda og enn
eins þjóðarbrotsins, Adzhara, sem
eru múslimar.
í tíð Sovétríkjanna var Abkhazía
sjálfstætt hérað í Sovétlýðveldinu
Georgíu en aðeins um 20% íbúa hér-
aðsins, um 100.000 manns, eru nú
Abkhazar; hinir eru annaðhvort Ge-
orgíumenn eða Rússar. Tunga Abk-
haza er skyld tyrknesku, þeir urðu
KLOFIÐ LAND
Haröir bardagar halda áfram milli
georgískra stjórnarhermanna og
uppreisnarmanna Abkhaza sem
sitja um Sukhumi.
Ochamchlra:
Stjórnarhermenn berjast
á þjóðvegi til Sukhumi
og reyna aö koma
borgarbúum til hjálpar
Sukhumi:
ÞJÖbARBROTIN
Georgiumenn
68,8% i
Aörir 4,8%
Abkha2ar 1,7%
0sselar3,2%
HERLIÐ
Her
Þjóövaröliö
Varaliö
REUIEfl
Skv. mannlali 1989
Stefnt aö 20.000 mönnum
Milli 3.000 og 13.000
Eftll vlll 500.000
Hemtíir: Empa Worid Year Book 1990, IISS
kristnir á sjöttu öld og stofnuðu sjálf-
stætt konungsríki á 8. öld, síðar varð
það hluti af Georgíu. Eftir stutt sjálf-
stæðistímabil hvarf héraðið undir
Tyrkjaveldi á 16. öld og islam bar
sigurorð af kristninni.