Morgunblaðið - 22.09.1993, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. SEPTEMBER 1993
Fossvogsdalur í hættu
Umrót og ofskipulag
eftir Diðrik Svein
Bogason
Tilgangur þessarar greinar er að
vekja athygli á tillögu að breytingu
á skipulagi fyrir Fossvogsdalinn,
sem nú er til sýnis hjá bæjarskipu-
lagi Kópavogs, en þann 29. septem-
ber nk. rennur út frestur til þess að
gera athugasemdir við skipulagstil-
—y löguna. Umræðan í fjölmiðlum hefur
mest snúist um fyrirhugaðan níu
holu golfvöll í dalnum sem myndi
taka upp stóran hluta hans, en fleiri
breytingar eru fyrirhugaðar í daln-
um sem lítt hafa verið kynntar og
ekki eru aliir sáttir við.
Snerting við náttúruna
Fossvogsdalurinn er einn af fáum
stöðum hér í þéttbýlinu þar sem
hægt er að komast í nána snertingu
við náttúruna og hann er mikilvægur
hlekkur í keðju opinna svæða sem
tengjast að vestan um Öskjuhlíð og
að austan um Elliðaárdal upp í Heið-
mörk. Dalurinn er friðsæll og skjól
á allar hliðar, þannig að umferðarn-
- iður heyrist varla og veðursæld er
mikill. íbúðarhverfi eru á báðar
hendur eftir dalnum endilöngum.
Skógræktarfélag Reykjavíkur í
vestri, íbúðarhverfi og Gróðrarstöðin
Mörk í austri. Dalurinn er mikið
nýttur af fólki alls staðar að sem
vill njóta þess að vera úti í náttúr-
unni, sem er andstæðan við t.d. Fjöl-
skyldugarðinn í Laugardal sem býð-
ur upp á tilbúið umhverfi.
Þegar maður skokkar í dalnum
er hægt að upplifa ýmislegt ógleym-
_ anlega fagurt. Hvernig grasið bylgj-
’ ast í roki með tætt ský og sólin brýst
öðru hvoru fram og maður finnur
sterklega hvemig ferskt loftið
streymir í lungun, hvemig dalurinn
opnast og útsýnið breytist stöðugt
þegar maður skokkar til austurs frá
Skógræktinni.
í dalnum er fjölbreyttur gróður
og mikið fuglalíf, enda nýta kennar-
ar dalinn oft til vettvangsferða nem-
enda út í náttúmna. Þegar maður
skoðar gróðurinn í dalnum er það
eins og að uppgötva nýjan heim.
Strá virðast til dæmis í fyrstu öll
eins, en síðan sér maður að þarna
er að finna margar mismunandi teg-
undir af þeim og á milli þeirra alls
kyns litlar og fíngerðar jurtir.
Nýtt skipulag
í samþykktu skipulagi fyrir Foss-
vogsdalinn sem hefur verið í gildi í
mörg ár er gert ráð fyrir að dalurinn
verði opið svæði. Þegar Kópavogsbú-
ar og fleiri börðust fyrir því að ekki
yrði lögð hraðbraut eftir dalnum var
alltaf hamrað á náttúrafegurð hans
og að ekki mætti spilla dalnum.
Nú þegar komið er í höfn að ekki
verði lögð hraðbraut um dalinn,
nema þá hugsanlega neðanjarðar,
kemur fram tillaga að breyttu skipu-
lagi fyrir dalinn. Þar er ekki lengur
talað um hann sem opið svæði, held-
ur sem „opið svæði til sérstakra
nota (golfvöilur, svæði til skíðaiðk-
ana og tijáræktar)“.
í skipulaginu virðist sú hugsun
gegnumgangandi að ekki sé hægt
að hafa græn svæði í borgum án
þess að skipuleggja þau mjög ná-
kvæmlega, svo að lokum séu aðeins
eftir tilbúin svæði með slegnu grasi,
tijám í skipulögðum þyrpingum, til-
búnum tjörnum, malbikuðum stíg-
um, ljóskersstauram _og völlum
ýmiss konar þar á milli. I nýju skipu-
lagstillögunum þekja auk þessa
svæði til íþróttaiðkunar stóran hluta
dalsins.
Dalurinn gerður að
íþróttasvæði
Sumt í fyrirhuguðu skipulagi
Fossvogsdalsins tel ég jákvætt, t.d.
hugmyndir um göng undir Kringlu-
mýrarbraut og að leggja og endur-
bæta göngustíga með bundnu slit-
lagi sem myndu tengja saman úti-
vistarsvæðin frá Öskjuhlíð (meðfram
sjónum) og alla leið að Elliðavatni.
Með því myndi opnast stórkostlegur
möguleiki fyrir göngu- og hjólreiða-
fólk að komast á milli bæjarhluta
án þess að þurfa að hætta lífi og
limum í mengun og hávaða á götum
borgarinnar. Einnig er jákvætt að
áfram verður leikaðstaða fyrir börn-
in í hverfunum meðfram dalnum, til
dæmis á smíðavöllum, gæsluvöllum
og á sparkvöllum óháðum íþróttafé-
lögum.
Þegar litið er yfir tillöguna að
skipulagi fyrir Fossvogsdalinn er þó
fljótséð að ekki er um neinar smá-
breytingar að ræða. Hver einasti
hluti dalsins er samviskusamlega
skipulagður og þá fyrst og fremst
með íþróttastarfsemi í huga, enda
eru íþróttamenn hávær þrýstihópur
í þjóðfélaginu.
Fyrirhugaður níu holu golfvöllur
fyllir upp í svæðið frá Skemmu-
hverfi að Fossvogsskóla en í golf-
klúbbnum era innan við 2% Kópa-
vogsbúa. Almenningi verður ekki
mögulegt að ganga nálægt golf-
svæðinu vegna hættu á fljúgandi
kúlum.
Miðhluti dalsins (fyrir neðan Snæ-
landsskóla) verður lagður undir
íþróttasvæði Handknattleiksfélags
Kópavogs. Þar verða stór æfinga-
svæði félagsins, íþróttavöllur í fullri
stærð, auk íþróttahúss, félag'sheimil-
is, sund- og baðaðstöðu. Iþróttafé-
lagið Víkingur fær félagssvæði sitt
í austurhluta dalsins stækkað.
Ekki er víst að allir íbúar nálægt
svæðunum geri sér grein fyrir því
að íþróttasvæðunum fylgir mjög
aukinn bílastraumur eins og sjá má
á ijölda bílastæða sem fyrirhuguð
era í dalnum. í stað kyrrðarinnar
sem nú ríkir í dalnum kæmu hvatn-
ingar og húrrahróp áhorfenda, auk
hávaða frá bílum.
Diðrik Sveinn Bogason
„Fossvogsdalurinn er
einn af fáum stöðum
hér í þéttbýlinu þar sem
hægt er að komast í
nána snertingu við nátt-
úruna og hann er mikil-
vægur hlekkur í keðju
opinna svæða sem
tengjast að vestan um
Öskjuhlíð og að austan
um Elliðaárdal upp í
Heiðmörk.“
Til ráðstöfunar fyrir almenning
eru svæði og ræmur inn á milli, sem
ekki nýtast til „æðri“ íþróttaiðkana.
Þar verða lagðir göngustígar og reið-
stígar, tijárækt verður hér og þar,
skrúðgarður og hugsanlega skíða-
brekka. Jú og tjarnirnar. I dalnum
verða fjórar tilbúnar tjarnir, þar af
tvær fyrir neðan Snælandsskóla og
Fossvogsskóla. Það er ekki erfitt að
ímynda sér þær sem slysagildrur.
I vestasta hluta dalsins, næst
skógræktarstöðinni verða engir vell-
ir. Samkvæmt lýsingu sem fylgir
skipulaginu verður dalurinn og Foss-
vogslækurinn færður sem næst
„náttúrulegu umhverfi", hvað sem
það þýðir.
Náttúran er fullkomin í sjálfu sér
og hún verður ekki gerð fullkomnari
með því að skipuleggja hana og
búta niður. Dalurinn er ekki það
stór að hann þoli alla þessa miklu
starfsemi og framkvæmdir. Ef
skipulagstillagan nær fram að ganga
eins og allt virðist stefna í verður
ekki lengur hægt að finna frið og ró
í dalnum eins og nú er hægt. Þess
í stað væri komin fullkomin íþrótta-
aðstaða fyrir fámennan hóp fólks
og gerviumhverfi þar sem náttúran
er færð í „náttúrulegt horf“.
Fossvogsdalurinn er yndislegur
eins og hann er. Væri það einlægur
vilji stjórnenda og skipuleggjenda
mætti gera hann enn fegurri og in-
dælli. Gera hann að stað sem unun
og hvíld væri að koma á. Tillögur
þær sem nú eru til sýnis munu ekki
auka á fegurð dalsins heldur leggja
hann undir íþróttamannvirki og til-
búið umhverfl. Það má ekki verða.
Tillögur til sýnis
Ég vil að lokum hvetja fólk til að
fara niður í Fossvogsdal og fá sér
þar gönguferð og kynnast dalnum
og því sem hann hefur upp á að
bjóða. Einnig vl ég hvetja fólk til
þess að kynna sér skipulagstillög-
urnar fyrir dalinn sem eru til sýnis
hjá bæjarskipulagi Kópavogs, Fann-
borg 2, 4. hæð (opið kl. 9-15). At-
hugasemdir eða ábendingar við
skipulagið þurfa að vera skriflegar
og berast í síðasta lagi 29. septem-
ber. Allir geta sent inn athugasemd-
ir, jafn Kópavogsbúar og aðrir. I
auglýsingu skipulagsstjóra bæjarins
kemur fram að þeir sem ekki gera
athugasemdir innan tilskilins frests
teljist samþykkir tillögunni.
Höfundur er íbúi í
Snælandsh verfi.
Um skattlagningu
lífeyrissjóða
eftir Jóhannes
Siggeirsson
Um þessar mundir er mikið rætt
um halla á ríkissjóði. Fram munu
hafa komið tillögur frá ráðherrum
Alþýðuflokksins um að ein leið til
að minnka þann halla sé að skatt-
leggja lífeyrissjóði. Ekki hef ég séð
þessa hugmynd rökstudda frekar
né heldur að gerð hafi verið grein
fyrir því hveijir það eru sem í reynd
myndu greiða slíkan skatt og þá
ekki heldur hveijir greiddu hann
ekki. Til einföldunar er hægt að
greina lífeyrisréttindi manna í
tvennt, þ.e.a.s. annars vegar
greiðslur frá Tryggingastofnun rík-
isins og hins vegar áunnin lífeyris-
réttindi manna með ýmsum hætti.
Til frekari einföldunar leyfi ég mér
hér á eftir að greina áunnin lífeyris-
réttindi manna á vinnumarkaði í
fjóra flokka.
1. Áunninn rétt sem forstjórar
og fleiri ávinna sér hjá fyrirtækjum.
Þennan rétt ávinna menn sér meðan
þeir starfa hjá fyrirtækjunum en
greiða síðan tekjuskatt af þessum
réttindum þegar þeir hefja töku líf-
eyris í formi launa og greiða þá af
þeim skatt. Skattlagning lífeyris-
sjóða myndi engu skila til ríkissjóðs
frá þessum aðilum.
2. Alþingismenn og ráðherrar
ávinna sér lífeyrisrétt meðan þeir
gegna slíkum störfum. Lífeyrissjóð-
ur alþingismanna og ráðherra á
nánast engar eignir og því myndi
hann hvorki greiða eignarskatt eða
fjármagnstekjuskatt. Skattlagning
á þennan sjóð myndi því engu skila
til ríkissjóðs.
3. Lífeyrissjóður opinberra
starfsmanna. Með lögum er opin-
beram starfsmönnum tryggður
ákveðinn lífeyrir burt séð frá því
hvernig tekjum og gjöldum sjóðsins
er háttað. Það sem á vantar er greitt
úr ríkissjóði. Sjóðurinn á umtals-
verðar eignir og hefur miklar fjár-
magnstekjur. Það hins vegar að
skattleggja sjóðinn þýðir í reynd
að færa peninga milli vasa hjá ríkis-
sjóði. Sá skattur sem ríkissjóður
leggði á sjóðinn þýddi í reynd meiri
útgjöld hjá ríkinu þar sem það
ábyrgist allar greiðslur frá sjóðnum.
4. Almennir sjóðir á vinnumark-
aði. Þessir sjóðir byggja flestir á
því að launamaðurinn greiðir 4%
af launum sínum til sjóðsins og
atvinnurekandinn 6%. Sjóðir þessir
njóta ekki ríkisábyrgðar og þess
vegna ræðst það hvern lífeyrir þeir
greiða af iðgjaldinu, ávöxtun sjóðs-
ins og rekstrarkostnaði hans. Skatt-
lagning á þessa sjóði, hvort heldur
væri í formi fjármagnstekjuskatts
eða eignarskatts, gæti skilað ríkis-
sjóði umtalsverðum tekjum þar sem
engin ríkisábyrgð er á sjóðunum.
Slík skattlagning myndi hins vegar
leiða til þess að geta sjóðanna til
greiðslu lífeyris myndi rýrna og því
fengi hinn almenni launamaður lak-
ari lífeyri en ella. Almenna reglan
varðandi eignarskatt er hins vegar
sú að einstaklingar og fyrirtæki
greiða eignarskatt ef eignir eru
umfram skuldbindingar. Ef leggja
ætti eignarskatt á almennu lífeyris-
sjóðina yrði því að finna upp nýtt
hugtak fyrir eignarskatt þ.e.a.s. að
leggja eignarskatt á aðila, sem
skuldar meira en hann á.
En hvernig er skattlagningunni
háttað í dag? Hin almenna regla
skattalaga er sú að einstaklingar
greiði skatta af tekjum sínum um
leið og þeirra er aflað. Frá þessu
eru þó nokkur veigamikil atriði.
Lítum á fyrrnefndu íjóra hópana.
1. Forstjórar og aðrir starfsmenn
fyrirtækja sem afla sér lífeyrisrétt-
inda hjá fyrirtækjunum gera það
venjulega í því formi að þeir afla
sér þeirra réttindi eftir ákveðnum
reglum fyrir hvert ár sem þeir vinna
hjá fyrirtækinu. Þeir ættu því að
greiða skatt af þessum hlunnindum
um leið og þeirra er aflað. Slíkt er
ekki gert heldur greiða þeir skatt
af lífeyristekjum um leið og þær
koma til útborgunar.
2. í grein sem Benedikt Jóhann-
esson tryggingastærðfræðingur
skrifar í 15. tölublað tímaritsins
Vísbendingar kemur fram að talið
er að lífeyrisréttindi alþingismanna
jafngildi 46% launa og hjá ráðherr-
um 80% ofan á laun. Að réttu ætti
að greiða tekjuskatt af þessum
launum eins og öðrum launum um
leið og þeirra er aflað en slíkt er
ekki gert heldur greiða alþingis-
menn og ráðherrar tekjuskatt af
sínum eftirlaunum um leið og þau
koma til útborgunar.
3. í fyrrnefndri grein Vísbending-
ar bendir Benedikt á að launaígildi
greiðslu ríkissjóðs til Lífeyrissjóðs
starfsmanna ríkisins sé ekki 6%
eins og hjá öðrum heldur 22% því
26% iðgjald þurfi til þess að standa
Jóhannes Siggeirsson
„Með skattlagningu á
lífeyrssjóðina væri ver-
ið að rýra lífeyrisrétt-
indi afgreiðslufólks í
verslunum, Sóknar-
kvenna á sjúkrahúsum,
hafnarverkamanna og
járnsmiða, með öðrum
orðum, þess fólks sem
býr við lakastan rétt í
dag.“
undir sjóðnum, með öðrum orðum
launþeginn greiðir 4% og ríkissjóður
22% til þess að sjóðurinn geti stað-
ið undir sér. Opinberir starfsmenn
ættu í reynd að greiða tekjuskatt
af framlagi ríkisins sem er umfram
6% framlag ríkisins árlega meðan
þeir era í störfum, en greiða í dag
ekki skatt fyrr en til útbórgunar
lífeyrisins kemur.
4. Hjá almennu sjóðunum er regl-
an einföld. Launþegarnir greiða
skatt eins og aðrir af sínu 4% fram-
lagi, þ.e.a.s. það er ekki frádráttar-
bært hjá þeim frekar en öðrum og
greiða svo aftur skatt af þessum
4% og 6% framlagi atvinnurekand-
ans þegar þeir fá greiðslur frá líf-
eyrissjóðunum.
En hveijir era það þá sem standa
straum af hallarekstri lífeyrissjóða
alþingismanna, ráðherra og opin-
berra starfsmanna. Jú, það er allur
almenningur í landinu. Með skatt-
lagningu á almennu sjóðina væri
verið að rýra réttindi manna þar
og eru þau þó ekki mikil í dag þar
sem sjóðirnir tóku flestir ekki til
starfa fyrr en 1970. En jafnframt
þessu væri almenningur í reynd að
greiða enn meiri halla á rekstri líf-
eyrissjóðs opinberra starfsmanna,
sem aftur leiðir af sér meiri útgjöld
hjá ríkinu og halla á rekstri ríkis-
sjóðs.
Og hver er þá niðurstaðan. Með
skattlagningu á lífeyrssjóðina væri
verið að rýra lífeyrisréttindi af-
greiðslufólks í verslunum, Sóknar-
kvenna á sjúkrahúsum, hafnar-
verkamanna og járnsmiða, með
öðrum orðum, þess fólks sem býr
við lakastan rétt í dag.
Vandi ríkissjóðs er mikill. Hann
verður ekki jafnaður með öðru en
að draga úr útgjöldum og/eða auka
tekjur. Áður en farið er út i aukna
skattheimtu er nauðsynlegt að ná
utan um neðanjarðarhagkerfið og
þá 11 milljarða, sem þar eru á
sveimi. Ef hins vegar verður ekki
hjá því komist að auka á skatt-
heimtuna í landinu verður að gera
það með öðrum hætti en þeim að
rýra lífeyrisréttindi þeirra sem
minnstan rétt hafa fyrir. Gera verð-
ur þá kröfu til stjórnmálamanna
hvar í flokki sem þeir standa að
þeir hafi þá réttlætiskennd að þeir
láti það ekki henda sig að ráðast
með skattlagningu að lífeyrisrétt-
indum þess fólks, sem lakastan rétt
hefur.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Sameinaða lífeyrissjóðsins.