Morgunblaðið - 08.04.1994, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. APRÍL 1994

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f.; Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. ó mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
A
Afkoma Islands-
banka
Erfíðleikamir í íslenzku at-
vinnulífí undanfarin ár hafa
komið þungt niður á bankakerfínu.
Bankarnir hér hafa að vísu ekki
lent í sams konar vandamálum og
bankar á sumum Norðurlandanna.
Hér hefur ekki skollið á banka-
kreppa í líkingu við það, sem varð
í Noregi, Svíþjóð og Finnlandi fyr-
ir nokkrum misserum. Hins vegar
hafa bankamir hér tapað miklum
fíármunum á undanfömum ámm
vegna tapaðra útlána og gjald-
þrota viðskiptavina. Rekstur
banka og að nokkru leyti spari-
sjóða hefur snúizt um það síðustu
árin að taka þessum áföllum án
þess að tmflun yrði á almennri
starfsemi bankakerfísins.
íslandsbanki hefur verið í allt
annarri stöðu en ríkisbankamir í
þessum efnum. íslandsbanki er
einkabanki, í eigu allstórs hóps
hluthafa. Viðskipti með hlutabréf
í bankanum fara fram á hinum
opna hlutabréfamarkaði. Mat
þessa markaðar á stöðu bankans
hveiju sinni kemur fram í því verði,
sem hægt er að fá fyrir hlutabréf-
in. Forráðamenn íslandsbanka
verða að leggja árangur starfa
sinna fyrir aðalfund á ári hveiju
og eins og skýrt kom fram á aðal-
fundi bankans fyrir ári sýndist sitt
hveijum. íslandsbanki getur leitað
til hluthafa sinna um stuðning ef
þörf krefur og út á hinn almenna
hlutabréfamarkað en hefur ríkið
ekki að bakhjarli.
Að þessu leyti er íslandsbanki
því í viðkvæmari stöðu en ríkis-
bankamir, þótt ljóst sé að staða
allra banka og sparisjóða hefur
verið erfíð á undanfömum misser-
um. Á síðasta ári lagði íslands-
banki 1.600 milljónir króna í af-
skriftasjóð til þess að mæta töpuð-
um útlánum en eins og upplýst
var í fyrradag hafa bankaráð og
bankastjóm nú ákveðið að leggja
600 milljónir til viðbótar í af-
skriftasjóð og gera bankann upp
á síðasta ári með 654 milljóna
króna rekstrartapi.
Þessi ákvörðun forráðamanna
bankans hefur áreiðanlega komið
mörgum í opna skjöldu. Þess era
nokkur dæmi í fyrirtækjarekstri
eriendis, að forráðamenn fyrir-
tækja taki ákvörðun um að leggja
stóra fjárhæð til hliðar til þess að
mæta ákveðnum kostnaði, þótt
afleiðingin verði sú, að viðkomandi
fyrirtæki sé gert upp með gífur-
legu tapi. Nýleg dæmi um þetta
frá síðasta ári era uppgjör stórfyr-
irtækja á borð við IBM og Gener-
al Motors, sem lögðu stórar fjár-
fúlgur til hliðar til þess að mæta
miklum kostnaði við endurskipu-
lagningu og skiluðu þar með ein-
hveijum hæstu taptölum, sem
þekkzt hafa í rekstri fyrirtækja
vestan hafs.
Hugsun forráðamanna íslands-
banka virðist vera svipuð. Þeir
taka ákvörðun um veralegt viðbót-
arframlag í afskriftasjóð bankans
á síðasta 'ári, sem leiðir til mikils
tapreksturs bankans á árinu. En
um leið telja þeir, að með því hafí
þeim tekizt að snúa rekstri bank-
ans við til frambúðar. Með öflug-
um afskriftasjóði séu þeir búnir
að gera ráð fyrir þeim útlánatöp-
um, sem bankinn hafí orðið fyrir
og verði fyrir í náinni framtíð og
hafí þar með lagt grundvöll að
hagnaði af rekstri bankans á þessu
ári.
Valur Valsson, bankastjóri ís-
landsbanka, lýsir þessari afstöðu
bankaráðs og bankastjórnar með
svofelldum orðum í viðtali við
Morgunblaðið í gær: „Við teljum
tímabært að nýta mjög sterka eig-
infjárstöðu bankans til að snúa
afkomudæminu við. Við höfum
verið með tap á rekstrinum síðast-
liðin tvö ár, vegna mikilla af-
skrifta. Nú teljum við tímabært
að mæta útlánavandanum, sem
skapast hefur vegna efnahags-
lægðarinnar, með þessu sérstaka
átaki og marka þannig þáttaskil í
rekstrinum. Tapið er að baki með
þessum hætti og bankinn er kom-
inn í hagnað.“
Og bankastjóri íslandsbanka
sagði ennfremur: „Við eram sann-
færðir um það núna, að bankinn
er kominn í hagnað. Fyrstu mán-
uði ársins hefur bankinn verið rek-
inn með 30-40 milljóna króna
hagnaði á mánuði. Það er margt,
sem styður þá skoðun okkar, að
við séum nú komnir í varanlegan
rekstrarhagnað. Eitt er jákvæð
þróun í rekstrinum seinni hluta árs
1993, annað er að við lækkuðum
rekstrarkostnað um 400 milljónir
króna á liðnu ári og í þriðja lagi
fer það rekstraramhverfí, sem við
búum við, batnandi. Allt þetta
styður þá skoðun okkar, að við-
snúningurinn sé þegar orðinn og
okkur hafí tekizt að snúa blaðinu
algjörlega við.“
Einhveijum kemur vafalaust á
óvart, að forráðamenn íslands-
banka telji það rekstraramhverfí,
sem bankinn búi við, fara batn-
andi, vegna þess, að kreppan er
síður en svo afstaðin á islandi.
Skýringin á þessari skoðun kann
hins vegar að vera sú, að sjávarút-
vegurinn vegur ekki eins þungt í
rekstri íslandsbanka eins og t.d.
Landsbanka. Raunar er ljóst, að
Landsbankinn ber þungann af
vandamálum sjávarútvegsfyrir-
tækja í landinu.
Forsvarsmenn íslandsbanka
hafa sýnt raunsæi með því að
ganga svo duglega til verks.
Reynslan á svo eftir að leiða í ljós,
hvort bjartsýni þeirra er á rökum
reist. En vissulega getur það verið
vísbending um að betri tíð sé fram-
undan, að talsmenn eins þriggja
viðskiptabanka í landinu telja
mestu erfiðleikana að baki. Þeir
fylgja þeiiri sannfæringu eftir í
verki með því að gera tillögu til
aðalfundar um greiðslu 4% arðs
og jafnframt gaf Valur Valsson til
kynna í samtali við Morgunblaðið,
að svigrúm til frekari vaxtalækk-
unar kunni að vera framundan.
Hreinsun hafin í sumar-
*
bústaðabyggð Isfirðinga
Frá Bryiyu Tomer blaðamanni Morgunblaðsins.
ÞÓ NOKKRIR þeirra sem misstu sumarbústaði sína í snjóflóðinu á
þriðjudag lögðu leið sína í Tungudal í gær og hreinsuðu til af yfir-
borði snjósins, sem liggur yfir öllum dalnum. Smári Haraldsson bæjar-
stjóri á Isafirði ákvað á fundi með sumarbústaðaeigendum á miðviku-
dag að þremur gámum yrði komið fyrir á svæðinu, til að auðvelda
hreinsun þar. Gert er ráð fyrir^að
Þingmenn Vestfjarða funduðu í
gær ásamt bæjarstjóm ísafjarðar og
sýslumanni. Þar kynnti bæjarstjórn
þingmönnum stöðu mála og gerði
grein fyrir tjóni sem varð vegna snjó-
flóðsins sem féll á þriðjudagsmorg-
un. „Við ræddum jafnframt um
tryggingar og bætur vegna fjárhags-
tjóns, en þó ekki sé hægt að gera
nákvæmt mat á því fyrr en í vor,
sýnist mér að það nemi hundruðum
milljóna þegar allt er talið," sagði
Smári Haraldsson í gær. Hann sagði
að á næstu dögum myndu sumarbú-
staðaeigendur halda áfram hreinsun-
arstarfi sem hófst með óformlegum
hætti í gær og jafnframt yrði þrem-
ur gámum komið fyrir í Tungudal.
„Einn verður fyrir brennanlegt
dót, annar fyrir óbrennanlegt og sá
þriðji fyrir heila eða nýtanlega
muni.“ Smári sagði að fljótlega yrði
hafíst handa við hreinsun á skíða-
svæðinu á Seljalandsdal og þar yrði
einnig hreinsað ofan af snjó. „Við
viljum losna við þau vegsummerki
sem liggja á snjónum núna, bæði
vegna þess að lausir hlutir gætu
fokið til og valdið frekara tjóni ef
hvessir og jafnframt er ljótt að sjá
rústirnar liggja um dalinn. Þá er
mikilvægt að því sé bjargað sem enn
er heillegt.“
Margir hafa boðið aðstoð
Smári sagði að mjög margir hefðu
þeir verði settir upp í dag.
boðið stuðning og aðstoð. „Forsætis-
ráðherra, borgarstjóri og sveitar-
stjórar víða um land lýstu yfír stuðn-
ingi við okkur og ræddi Árni Sigfús-
son meðal annars um hugsanlega
aðstoð við uppgræðslu lands í sum-
ar.“ Sagðist Smári vilja þakka öllum
þeim sem sýnt hefðu ísfírðingum
hlýhug í kjölfar náttúrahamfaranna.
Sagði hann að ýmis aðstoð hefði
verið boðin og meðal annars hefði
Skíðafélagi ísafjarðar verið boðin
toglyfta. Um væri að ræða 400
metra lyftu, sem að öllum líkindum
yrði þegin.
ísfírðingar hafa velt því fyrir sér
hvort skíðasvæðið á Seljalandsdal
verði byggt upp aftur, eða hvort
skíðasvæði verður byggt upp annars
staðar. Einnig hvort sumarbústaða-
byggð verði endurbyggð í Tungu-
skógi. „Þessa dagana er verið að
endurmeta hættu á þessum stöðum
og hvort og hvernig hægt verði að
auka öryggi þar. Eg vonast til að
skíðasvæði verði endurbyggt í Selja-
landsdal og sumarbústaðalandið í
Tunguskógi. Það fer hins vegar eftir
því hvort þessir staðir teljast öragg-
ir. Við leggjum mikla áherslu á al-
mannavamir og hugum sérstaklega
að öryggi manna í því sambandi.
Skíðasvæðinu á Seljalandsdal var til
dæmis lokað á annan páskadag
vegna snjóflóðahættu og sumarbú-
staðabyggðin i Tunguskógi var fram
að þessu talin utan hættusvæðis. Því
er ljóst að meta þarf allar aðstæður
upp á nýtt og taka ákvarðanir í sam-
ræmi við það sem þá kemur í ljós.“
Áfall fyrir ferðaþjónstu
Talsverð áhersla hefur verið lögð
á ferðaþjónustu á VestfjÖrðum á síð-
ustu árum og hefur Anna Margrét
Guðjónsdóttir verið ferðamálafulltrúi
þar í tæp tvö ár. „Ég geri ráð fyrir
að snjóflóðið muni hafa áhrif á ferða-
mannastraum hingað að vetrarlagi
fyrst um sinn; en bendi á hina miklu
áherslu sem Isfírðingar leggja á al-
mannavamir. Áratugahefð er fyrir
skíðaviku á ísafírði um páska. Lítið
fór reyndar fyrir henni á tímabili,
en á síðustu árum hefur hún verið
endurvakin af miklum krafti. Allir
sem vinna að skíðavikunni eru sam-
mála um að hún verði ekki lögð af
þrátt fyrir hamfarirnar. Henni verð-
ur haldið áfram þó áherslum verði
líklega breytt á næsta ári.
Með jarðgöngum og bættum sam-
göngum er einnig ljóst að auðvelt
er að hafa hluta af dagskrá skíðavi-
kunnar í nálægum þorpum." Hún
sagðist ekki gera ráð fyrir að snjó-
flóðið hefði áhrif á ferðamennsku á
Vestfjörðum að sumarlagi, en kvaðst
búast við dræmari aðsókn að skíða-
viku um næstu páska. „Þó sérstakar
aðstæður hafi valdið þessu flóði,
kemur upp hræðsla um að hið sama
endurtaki sig. Metþátttaka var á
skíðavikunni og í ár, en því miður
held ég að færri komi hingað að
ári, jafnvel þó lítil hætta sé á að
sami atburður endurtaki sig.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Fulltrúaþing
SJÖUNDA fulltrúaþing Kennarasambandsins var sett á Hótel Loftleiðum á miðvikudag. Kjaramál kennara
og fyrirhugaðar skipulagsbreytingar á rekstri og starfstíma grunnskóla voru ofarlega á baugi.
Ólafur G. Einarsson á 7. fulltrúaþingi Kennarasambandsins
Hægt að semja á öðrum for-
sendum við sveitarfélögin
ÓLAFUR G. Einarsson menntamálaráðherra segir að þær breytingar
sem fyrir dyrum standa á skólakerfinu geti ef vel er á haldið veitt
kennurum tækifæri til þess að bæta kjör sín. Hugsanlega séu sveitar-
félög sveigjanlegri viðsemjandi. Svanhildur Kaaber, formaður Kenn-
arasambands íslands, segir að stöðugleiki sá sem viðsemjendur hafi
lagt áherslu á við samningagerð til þessa hafi reynst hin verstu öfug-
mæli, eins og komist var að orði. Felist hann í „stöðugt auknum álög-
um, stöðugt rýrari kaupmætti og stöðugt vaxandi atvinnuleysi“. Þetta
kom fram við setningu 7. fulltrúaþings Kennarasambandsins í fyrra-
dag.
Ólafur G. Einarsson sagði í ræðu
sinni við upphaf þingsins að breyting-
ar á starfsaðstæðum kennara, það
er að rekstur grunnskóla færist yfír
til sveitarfélaga, og tillögur um leng-
ingu á starfstíma, geti ef vel sé á
málum haldið veitt kennurum tæki-
færi til þess að bæta kjör sín. „Ég
tel að flutningur á rekstri grunnskóla
til sveitarfélaga sé mikilvægt tæki-
færi fyrir kennara til þess að bæta
kjör sín. Kennarar fá nýjan viðsemj-
anda, sem er sveitarfélögin, og tæki-
færi til þess að semja um laun á allt
öðrum forsendum, en hægt er að
bjóða upp á í niðurnjörvuðu launa-
kerfi ríkisins," sagði ráðherrann.
Meðal annars þarf að semja við kenn-
ara um breyttan starfstíma skóla og
skilgreiningar starfstíma kennara í
kjarasamningum.
Svanhildur Kaaber sagði í setning-
arræðu sinni að yfirlýsingar viðsemj-
enda launafólks í þá veru að stöðug-
leiki sé grundvallaratriði þess að þjóð-
félaginu verði bjargað frá glötun hafi
reynst „hin verstu öfugmæli". „Hver
er sá stöðugleiki sem við sjáum fyrir
okkur við lok þessa kjörtímabils hjá
Kennarasambandinu? Það er sá stöð-
ugleiki sem felst í stöðugt auknum
álögum á heimilin í landinu, stöðugt
rýrari kaupmætti, stöðugt vaxandi
atvinnuleysi." Svanhildur sagði enn-
fremur að fulltrúaþinginu bæri að
finna leiðir til þess að tryggja réttindi
og kjör kennarastéttarinnar. „Stjóm-
völd og atvinnurekendur hafa haldið
uppi linnulausum áróðri fyrir því að
kjarabarátta borgi sig ekki og þeir
hafa haft árangur sem erfíði. Launa-
fólk hefur ekki séð aðra leið en að
ganga að þeim afarkostum sem settir
eru.“ í tillögu að almennri ályktun
þingsins um kjaramál segir einnig að
forystumenn verkalýðsfélaga séu sak-
aðir um að ætla að steypa efnahags-
lífí þjóðarinnar í glötun og verkföll
sem til framkvæmda komi séu brotin
á bak aftur með lagasetningum.