Morgunblaðið - 01.05.1994, Blaðsíða 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 1. MAÍ 1994
IMÆM&NISFRÆÐI/Velvakandi og brœbur hans
Eitt mannslát,
þtjú lesendabréf
SENN eru liðin fimm ár frá því læknisfræðipistill hér í blaðinu fjail-
aði um of langan vinnutíma unglækna á sjúkrahúsum hérlendis og
erlendis. Greinarkornið vakti athygli og varð meðal annars til þess
að málið var rætt í útvarpsþætti.
Asíðasta degi janúarmánaðar í
ár bar svo til að 27 ára gam-
all aðstoðarlæknir á breskum spít-
ala varð bráðkvaddur eftir að hafa
unnið 86 stundir á einni viku. Lát
unga mannsins'
varð til þess að
enn einu sinni
hófu þarlend blöð
að rifja upp þá
ófremd í vökumál-
um kandídata og
eftir Þórorin aðstoðarlækna
Guðnason gem |engj llefur
viðgengist. Sam-
kvæmt upplýsingum Breska
læknafélagsins starfa 29 þúsund
ungir læknar á sjúkrahúsum lands-
ins. Tólf hundruð þeirra eru að
jafnaði vinnandi lengur en 84
stundir á viku þrátt fyrir yfirlýsta
stefnu ríkisstjómarinnar í apríl í
fyrra að stytta vinnutíma þeirra í
72 stundir og fyrir árslok 1995
niður í 56. Fróðir menn sem til
þekkja sjá enga leið til þess að sú
lofsverða áætlun nái fram að
ganga nema fleiri læknar verði
ráðnir til starfa. En það kostar
peninga.
Skriffinnar blaðanna gáfu ótví-
rætt í skyn að vinnuþrælkun hefði
orðið lækninum að fjörtjóni og
kváðu föður hans vera á þeirri
skoðun, enda hefði kunnugum ekki
getað dulist að ungi maðurinn var
einatt úrvinda af þreytu og svefn-
leysi.
Þrátt fyrir krufningu og ítarleg-
ar vefjarannsóknir fannst engin
skýring á dauða piltsins og er það
vissulega ekkert einsdæmi. Ymsir
hjartasjúkdómar, svo að dæmi sé
tekið, greinast aðeins í lifanda lífi
meðan hjartað slær og hægt er að
fylgjast með starfi þess á rafriti
og eftir fleiri krókaleiðum sem
læknisfræðinni hefur tekist að
finna á síðari tímum. Það eina at-
hugaverða sem kom í ljós við lík-
skurðinn var meiri vökvi í gollurs-
húsinu en gengur og gerist, en þar
á ekki að vera nema raki til smurn-
ings þegar hjartað spriklar í poka
sínum án afláts og tvær himnur
nuddast saman. Helst er giskað á
að þetta óeðlilega vökvasafn utan
um hjartað hafí átt rót að rekja
til sjúkdóms í hjartavöðvanum,
þótt ekki hafi tekist að merkja slíkt
í þeim vefjasýnum sem tekin voru
og athuguð samkvæmt kúnstar-
innar reglum. Eftir stendur ákveð-
inn grunur um að þarna hafi eitt-
hvað verið að — og svo þegar við
þetta „eitthvað" bætist líkamlegt
og andlegt álag tímum saman,
langar vökur og stopular hvíldar-
stundir, hvað þá?
Lesendabréf streymdu inn til
blaðanna sem fluttu þessar fréttir
og er ekki úr vegi að líta á örfá
sýnishorft. í einu þeirra stóð: „Ég
er aðstoðarlæknir á góðum spítala
og sérfræðingamir láta sér annt
um okkur sem yngri erum. Ég er
ekki á vakt nema fjórðu hveija
nótt og fjórðu hvetja helgi og er
svefnléttur og þoli vökur betur en
margir aðrir. Sumir unglæknar eru
miklu verr settir; heilbrigðisráðu-
neytið hefur skrökvað að okkur og
læknafélagið hefur svikið okkur,
en starfið er skemmtilegt og ég
vildi ekki skipta.“
Annar' ungur læknir skrifar:
„Sérfræðingar eru skrýtnar risa-
eðlur — ekki fyrr sloppnir úr sér-
námi en þeim finnst sjálfsagt að
aðstoðarlæknum sé þrælað út á
nótt sem degi. Þannig var farið
með þá sjálfa og nú þóknast þeim
að víkja við lífsreglunni frægu: Það
sem þér viljið að mennirnir geri
yður o.s.frv. breytist í: Það sem
okkur var gert skulum við og gera
öðrum.“
Sérfræðingur á spítala hefur
þetta um málið að segja: „Vinnu-
álag unglækna fer ekki einvörð-
ungu eftir fjölda vökustunda. Sú
sparnaðarstefna að loka smáum
sjúkrahúsum og slysastofum eykur
vitanlega aðsókn til stóru spítal-
anna án þess að þeim sé leyft að
auka starfsliðið. Fækkun vinnu-
stunda hjá unglæknum er víða
framkvæmd með því að hafa færri
á vakt hveiju sinni en áður tíðkað-
ist og má búast við að þar sem
áður voru þrír séu nú tveir. —
Hvað um okkur sérfræðingana?
Erum við kannski á golfvellinum
á hveijum degi eða sílæknandi fólk
á eigin stofu úti í bæ? Ónei, ekki
er því um að kenna. En við höfum
aldrei haft jafnlitil tök á að létta
undir með önnum köfnu samstarfs-
fólki. Okkur er gert að sitja á alls-
konar fundum sem spretta upp
eins og gorkúlur, við göngum
stofugang með stúdentahópum og
reynum eftir mætti að upplýsa þá
um fræðanna gagn og nauðsynjar,
við höldum fyrirlestra og stýrum
umræðum og sitjum svo að lokum
fastir í örtröðinni á slysa- og mót-
tökudeildum af því að þar eru allt
of fáir unglæknar okkur til aðstoð-
ar.“
Þannig sjá menn vandamálin
hver frá sínum bæjardyrum. En
gætum við hérna dregið af þessu
nokkum lærdóm? Ef ekki, skulum
við einbeita okkur að því að vor-
kenna breskum.
KÓPAVOGUR KÓPAVOGUR
SUMARFAGNAÐUR ELDRI BORGARA í KÓPAVOGI
Sjálfstæðisfélögin í Kópavogi bjóða eldri borgurum Kópavogs til sumarfagnaðar þriðjudaginn
3. maí kl. 20.00.
Dagskrá:
1. Mæting kl. 20.00 hjá Listasafni Kópavogs - Gerðarsafni. Gengið um safnið undir leiðsögn
Guðbjargar Kristjánsdóttur, forstöðumanns listasafnsins.
2. Að því loknu verður farið í Hamraborg 1, þar sem Söngvinir, kór eldri borgara í Kópavogi
munu syngja nokkur lög.
3. Boðið upp á kaffihlaðborð.
4. Harmonikkudansleikur, Guðni Stefánsson bæjarfulltrúi ásamt fleirum mun leika fyrir dansi.
Þeir sem vilja láta sækja sig og aka sér á milli staða, vinsamlega hringið í síma 40708 eftir kl.
18, þriðjudaginn 3. maí.
Allir velkomnir. Sjálfstæðisfélögin í Kópavogi.
r

FÉLAG VIÐSKIPTAFRÆÐINGA
OG HAGFRÆÐINGA
AÐALFUND UR
Aðalfundur Félags viðskiptafræðinga og hagfræðinga
verður haldinn miðvikudaginn 4. maí 1994 kl. 16.00.
Fundarstaður: Þingholt, Hótel Holti.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Yfirlit um störf siðanefndar, innlegg úr kandítads-
ritgerð.
3. Jón Baldvin Hannibalsson, utanríkisráðherra, flyt-
ur erindi: Asía - markaður tækifæranna?
Mætið stundvíslega.
Stjórn FVH.

J
\\SVND>\/Hversu lengi lifirþabf
Líkindi og
spádómar
EINFÖLD tilraun er framkvæmd. Niðurstöður hennar geta ver-
ið ákveðinn fjöldi mismunandi tölugilda, eitt í hverri tilraun.
Hvaða tölugildi kemur upp, í hvert skipti sem tilraunin er fram-
kvæmd, vitum við hinsvegar ekki. Hvernig er hægt að spá fyrir
um niðurstöður tilraunarinnar? Franski stærðfræðingurinn
Laplace tókst á við vandamálið og setti fram eftirfarandi til-
gátu: Ef engin tilraunaleg, eða fræðileg, vitneskja liggur fyrir
um eiginleika kerfisins þá er eðlilegast að gera ráð fyrir því að
öll möguleg tölugildi komi upp með sömu líkindum. Staðhæfing
þessi gengur undir nafninu „lögmál hámarks óvissu". Megin
forsendan fyrir framsetningu þessarar tilgátu er að enginn einn
atburður, eða niðurstaða, hafi sérstöðu fram yfir aðra atburði
og niðurstöður.
Fyrir u.þ.b. ári reyndi stjarn-
eðlisfræðingurinn Ric-
hard Gott frá Princeton-háskóla
að beita lögmáli hámarks óvissu
til að áætla líflíkur margvísleg-
ustu fyrirbæra, allt frá steina-
dröngum við
Stonehenge, til
alheimsins
sjálfs. Hug-
myndir hans
hafa nýlega
orðið fyrir mik-
illi gagnrýni,
sem hefur
hvorutveggja
verið háðungarfull og vísindaleg.
Fyrsta atriðið sem Gott geng-
ur út frá er að á æviskeiði hvers
fyrirbæris, kerfis eða
lífveru, hafi ekkert
eitt augnablik sér-
stöðu fram yfir önnur
augnablik. Ef við
grípum einhvers stað-
ar niður í ævi fyrir-
bæris, hvort sem það
er mannsævi, tafl,
saga fyrirtækis eða
þróun alheimsins, þá
hefur ekkert augna-
blik, frá upphafi til
enda, sérstöðu fram
yfir önnur augnablik.
Sagt á annan hátt,
grípum við einhvers
staðar niður í ævi fyr-
irbærisins þá er jafn
líklegt að það sé í
upphafi, við endalok
eða einfaldlega ein-
hvers staðar þar á
milli.
Með því að ganga
út frá þessum for-
sendum kemst maður
að eftirfarandi: Ger-
um ráð fyrir því að
aldur fyrirbæris, í dag, sé T,
(þetta geta verið sekúndur,
mínútur eða ár). Líkurnar á því
að endalok (dauði) fyrirbærisins
liggi á tímabilinu T/39 (T deilt
með 39) til 39T (T sinnum 39)
eru 95%. Innihald staðhæfingar-
innar er m.a. það að sá tími sem
kerfið hefur verið við líði er ekki
einungis mælikvarði á lífseiglu
þess í fortíðinni, heldur einnig á
ævilíkur þess í framtíðinni.
Hvaða afleiðingar hefur þessi
fullyrðing fyrir áætlaðar ævilílk-
ur mismunandi kerfa og fyrir-
bæra. Gott ræðir nokkur dæmi,
en einungis eitt verður nefnt
hér. Tímaritið Nature (sem birti
grein Gotts í maí 1993) hefur
verið gefíð út í 123 ár og því er
T=123. Líkurnar á því að ólifuð
ár tímaritsins séu einhvers staðar
á bilinu frá 3,15 til 4.800 ára
eru því 95%. Segja má að hvorki
þurfi mikla kunnáttu né mikið
hugrekki til að slá fram slíkri
staðhæfingu!
Lítum nú betur á þær forsend-
ur sem liggja spádómi þessum
til grundvallar. Aðal forsenda er,
eins og áður sagði, að ekkert
augnablik í sögu fyrirbærisins
hefur sérstöðu fram yfir önnur
augnablik, með tilliti til þekking-
ar okkar á fyrirbærinu. Ef engin
vitneskja liggur fyrir um eðli
fyrirbærisins er útilokað að segja
nokkuð um framtíðarörlög þess.
Spá undir slíkum kringumstæð-
um er út í hött. Hún er einungis
persónuleg fullyrðing um það
sem maður hefur hreint enga
þekkingu á. í vísindalegum skiln-
ingi hefur slíkur spádómur,
hreint út sagt, ekkert gildi. Aðal
gagnrýnin á tilgátum Gotts hlýt-
ur að byggjast á þessari stað-
reynd.
Lítum á eitt dæmi frá sjónar-
hóli tryggingarfélags. Trygging-
arfélög hafa mikinn áhuga á því
hveijar ævilíkur hvers þess ein-
staklings eru sem óskar eftir líf-
tryggingu. Ef allir menn væru
jafnir og hefðu svipaðan lífsstíl
væri ef til vill eðlilegt að gera
ráð fyrir jöfnum ævilíkum fyrir
alla. Langt er frá því að syo sé.
Sumir reykja, drekka, borða
óhollan mat eða vinna hættuleg
störf. Teknar saman gefa upplýs-
ingar um lífsstíl hvers einstakl-
ings mismunandi gildi fyrir ævi-
líkur hans. Þetta er dæmi um
það hvernig upplýsingar breyta
jafnri dreifingu, sem byggist á
skorti á upplýsingum, í ójafna
dreifingu. An upplýsinga um lífs-
stíl, og ef til vill ættir einstakl-
ingsins, gæti maður ekki gert
betur en spáð jöfnum ævilíkum
fyrir g.lla. Slíkur spádómur hefði
hins vegar lítið raunverulegt
gildi.
Líkindagreining er margsl-
ungið fag. Hér hefur einungis
verið drepið á mjög flóknu og
djúptæku efni, með því að ræða
einföld dæmi. Þeim sem vilja
kynna sér umræðu þessa af meiri
dýpt er bent á eftirfarandi grein-
ar í Nature: „Implications of the
Copernican principle for our fut-
ure prspects", Vol. 363, 27 May,
bl. 315-319, 1993 og „Future
prospects discussed", Vol. 368,
10 March, bl. 106-108, 1994.
eftir Sverri
Ólafsson
Spáð með teningum. Götustrákar í ten-
ingaleik, málverk eftir Murillio, 1618-
1682.