Morgunblaðið - 08.07.1994, Side 22

22 FÖSTUDAGUR 8. JÚLÍ1994
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MORGUNBLAÐIÐ, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð: 691100.
Auglýsingar: 691111. Askriftir: 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 125 kr. eintakið.
LEIÐTOGAFUNDUR
G7-RÍKJANNA
í NAPÓLÍ
*
ARLEGIR FUNDIR leiðtoga sjö helstu iðnríkja heims, eða
G7-hópsins eins og þeir eru stundum kallaðir, hafa oft
verið tilkomumiklar samkomur. Ríkið sem heldur fundinn reyn-
ir að flagga öllu því besta, sem það hefur upp á að bjóða.
Þessi siður náði hámarki um miðjan síðasta áratug er efnhags-
líf á Vesturlöndum stóð í hvað mestum blóma. Töluvert hefur
dregið úr ljómanum í kringum fundina síðustu árin enda ekki
þótt við hæfi að halda miklar skrautsýningar á tímum kreppu
og atvinnuleysis.
Þó að flest milli himins og jarðar sé til umræðu á þessum
fundum eru það efnahagsmálin sem mestu máli skipta enda
var það upphaflegur tilgangur fundanna, er þeir hófust á átt-
unda áratugnum, að gefa leiðtogum stærstu iðnríkjanna tæki-
færi til að ræða vandamál á óformlegan hátt og reyna að finna
á þeim lausnir.
Efnahagsmálin verða í brennidepli að þessu sinni. Þegar leið-
togarnir hefja fund sinn í Napólí á Ítalíu í kvöld geta þeir þó
fagnað því hve mikið aðstæður hafa breyst frá því að þeir hitt-
ust í Japan á síðasta ári. Lloyd Bentsen, fjármálaráðherra
Bandaríkjanna, sagði á blaðamannafundi áður en hann hélt til
Ítalíu að nú gætu G7-ríkin loks horft fram á efnahagsbata. í
fyrra nam hagvöxtur í ríkjunum sjö að meðaltali einu prósenti
en verður að öllum líkindum 2,5% á þessu ári. Þá er farið að
birta til í efnahagslífi Austur-Evrópu og jafnvel í Rússlandi.
Bentsen sagði þá stefnu sem mótuð hefði verið á síðasta
leiðtogafundi, að Bandaríkjamenn drægju úr fjárlagahalla sín-
um en Evrópuríki lækkuðu vexti, vera farna að skila árangri.
Hann tók einnig fram að hvergi væri efnahagsbatinn meiri en
í Bandaríkjunum. Hagkerfi Bandaríkjanna nemur 40% af sam-
anlögðum hagkerfum G7-ríkjanna en 75% hagvaxtarins í ríkj-
unum undanfarið ár hafa samt verið þar í landi.
Þótt efnahagslíf Bandarikjanna sé í betra ásigkomulagi en
hinna ríkjanna, Japans, Þýskalands, Kanada, Bretlands, Frakk-
lands og Ítalíu, er það veik staða Bandaríkjadollars, sem fyrst
og fremst veldur mönnum áhyggjum þessa stundina.
Mikil lækkun á gengi dollars undanfarnar vikur samfara
ótta á mörkuðunum um að vextir í Evrópu muni ekki lækka
neitt að ráði frá því sem nú er, gerir að mati margra fjármála-
sérfræðinga þá kröfu til leiðtöganna að þeir samþykki á Napólí-
fundinum samræmdar aðgerðir til að bjarga dollarnum.
Ef ekkert verði að gert sé hætta á að markaðurinn knýi
fram verulegar vaxtahækkanir. Þar með væri efnahagsbatanum
stefnt í voða. Það sem helst yrði til að bæta ástandið væri ein-
hver vaxtalækkun í Evrópu en vaxtahækkun í Bandaríkjunum
til samræmis auk þess sem seðlabankar myndu kaupa dollar í
miklu magni. Þetta er meðal annars tillaga Bretton Woods-
nefndarinnar, en það er sjálfstæður hópur efnahagssérfræð-
inga, sem Paul Volcker, fyrrum seðlabankastjóri Bandaríkj-
anna, er í forsæti fyrir.
Það er þó óvíst hvort lausn finnst á vanda dollarsins á fundin-
um enda hafa embættismenn og ráðherrar iðnríkjanna sjö lagt
mikla áherslu á að gengismál verði ekki eitt af aðalmálum
fundarins. Þá er Biil Clinton Bandaríkjaforseti sagður tregur
til að hækka vexti svo skömmu fyrir þingkosningarnar í nóvem-
bermánuði.
Mesta áherslan á fundinum verður á að draga úr atvinnu-
leysi á Vesturlöndum tii dæmis með því að einfalda reglur á
vinnumarkaði og einnig hafa Bandaríkjamenn boðað að þeir
hafi hug á að hrinda nýjum viðskiptaviðræðum af stað í kjöl-
far þess að Uruguay-lotu GATT-viðræðnanna er lokið, þar sem
meginatriðið yrði að auka frelsi á sviði þjónustuviðskipta enn
frekar.
Ef ekkert verður að gert í málefnum dollarsins ríkir hins
vegar meiri óvissa um framtíðina í efnahagsmálum en ella. Þó
að menn horfi nú fram á nokkurn hagvöxt á Vesturlöndum án
þess að verðbólga fari að sama skapi vaxandi bendir óstöð-
ugleikinn á gjaldeyrismörkuðum til að ekki sé hægt að slaka á.
Þótt fundurinn skili engri niðurstöðu hvað þetta varðar yrði
það ekki í fyrsta skipti, sem ekki tækist að ná samkomulagi
um brýnustu vandamálin á G7-fundi. Er þess skemmst að minn-
ast að á fundum leiðtoganna árin 1992 og 1993 tókst ekki að
leysa þá erfiðleika, sem uppi voru í GATT-viðræðunum.
Vel má vera að það sé einmitt skýringin á því hversu mikið
menn leggja á sig til að draga úr vonum um að dollarnum
verði komið til hjálpar. Það væri mikill álitshnekkir fyrir leiðtog-
ana ef þeir myndu enn einu sinni lofa meiru fyrir fundinn en
þeir gætu síðan staðið við.
SILFURSJÓÐURINN FRÁ MIÐHÚSUM
Ekki næg ástæða til
að ætla sjóðinn fölsun
Gmnsemdir hafa verið
uppi um að silfursjóður-
inn sem fannst árið 1980
að Miðhúsum við Egils-
staði kunni að vera fals-
aður að einhverju leyti.
Sindri Freysson ræðir
við Adolf Friðriksson,
fornleifafræðing, en
hann telur ekki nægilega
vel að rannsóknum stað-
ið sem liggja til gmnd-
vallar gmnsemdunum.
Adolf Friðriksson er fæddur
á Akranesi 1963, Iauk
BA-prófi í fornleifafræði
með láði frá Fornleifa-
fræðistofnun Lundúnaháskóla 1988,
og M. phil.-gráðu í greininni frá UCL
1991. Hann stundar nú doktorsnám
Morgunblaðið/Rúnar Þór
ADOLF Friðriksson, fornleifafræðingur, segir ógerning að meta
gildi efnagreininga á silfursjóðinum frá Miðhúsum, þar sem skýrsl-
um um þær hafi verið haldið leyndum.
við École des Hautes Études í París.
Adolf hefur fengið rannsóknarstyrki
og viðurkenningar frá virtum sjóðum
í íslandi, Bretlandi, Frakklandi og
Bandaríkjunum, tekið þátt í forn-
leifarannsóknum í m.a. á Stóruborg,
Bessastöðum, í Englandi og á Ítalíu,
auk þess að stjórna slíkum rannsókn-
um víða um land ásamt ráðgjafar-
störfum á sviði fornieifafræði fyrir
ýmsa opinbera aðila. Adolf hefur rit-
að ritdóma, erindi og ritgerðir fyrir
íslensk og ensk blöð og tímarit, og
í haust verður bók hans, Samspil
fornleifafræði og íslendingasagna,
gefin út hjá Avebury-bókaútgáfunni
í Bretlandi.
Ýmsir fjölmiðlar hérlendis hafa
seinustu vikur fjallað á áberandi
hátt um silfursjóðinn sem fannst
árið 1980 að Miðhúsum við Egils-
staði, en bornar hafa verið upp grun-
semdir um að þessi merki fundur
kunni að vera falsaður að einhveiju
leyti. Adolf Friðriksson, fornleifa-
fræðingur, kveðst í fljótu bragði ekki
sjá ástæðu til að ætla að silfursjóður-
inn sé falsaður, og að vandalítið sé
að færa rök fyrir þeirri skoðun. Þó
sé rétt að minna á að þeir sem til
þekkja, hafi ekki haldið fram að all-
ur sjóðurinn sé
falsaður, heldur
aðeins hluti hans.
Adolf segir jafn-
framt vert að taka
athugasemdir Ja-
mes Graham
Campbell, sem
starfar við Fornieifafræðistofnun
Lundúnaháskóla og hefur m.a. rann-
sakað silfursjóði frá víkingaöld, til
nánari skoðunar, en oftsinnis hefur
verið vitnað í skýrslu Graham-Camp-
ells í tengslum við fréttaflutning af
sjóðinum. „Hugmyndir og kenningar
í vísindum þarfnast sífelldrar endur-
skoðunar og á það við um silfursjóði
eins og annað,“ segir Adolf. „Ég er
hins vegar óvanur því að slíkt fari
fram með jafn miklum hávaða og
látum og verið hefur að undanförnu,
þar sem æðstu embættismenn þjóð-
minjavörslunnar vara við að þjóðin
kunni að hafa lifað í blekkingu um
árabil varðandi aldur eins af fom-
gripum Þjóðminjasafnsins. Uppruna
málsins er ekki hægt að rekja til
heiðarlegra átaka fræðimanna á opn-
um vettvangi, heldur hefur óljós orð-
rómur verið á kreiki í nokkur ár án
þess að skýrar röksemdir hafi verið
kynntar. Einhveijar efnagreiningar
munu hafa verið gerðar á silfrinu
en ógerningur er að meta gildi þeirra
þar sem skýrslum þar að lútandi er
haldið leyndum, fyrir utan skýrslu
Karls Grönvolds, en Campbell byggir
ekki á henni. Þar að auki var skýrsla
Karls opinberuð án leyfis hans og
vitundar. Síðan gerist það skyndi-
lega, að skömmu fyrir starfslok sin
sem þjóðminjavörður, fær Guðmund-
ur Magnússon áðurnefndan forn-
leifafræðing erlendis frá til að skoða
þessa gripi hérlendis. Það er í sjálfu
sér góðra gjalda vert, en einkenni-
legt verður að teljast að aðeins skuli
hafí verið leitað til eins sérfræðings.
Hugmyndir um falsaða forngripi era
ekki gamanmál og er venjulega
gætt varfærni þegar um slík mál er
ijallað. Þar rýrir gildi greinargerðar
Graham-Campbells að hafa ekki
sjónarmið annarra sérfræðinga til
samanburðar. Þór Magnússon, þjóð-
minjavörður, benti í upphafi á að
silfurmunirnir virtust hreinir og
spegilfagrir þegar þeir komu upp úr
jarðveginum og Graham-Campbell
hefur stungið upp á þar sé fundin
ein röksemd fyrir fölsuninni. Þá verð-
ur að hafa í huga að þessi enski
fornleifafræðing-
ur hefur ekki
stundað uppgröft
hér og hefur enga
sérþekkingu á ís-
lenskum jarðvegi
eða öðrum að-
stæðum. Slík
þekking á fundaaðstæðum er þó
grundvallarkrafa í fornleifafræði,
ætli menn að draga trúverðugar
ályktanir. Graham-Campbell fannst
jafnframt sumir munanna lítið slitnir
eða alls ekki, og að þeir féllu ekki
að öllu leyti að þeim víkingagripum
sem hann þekkir erlendis frá. Ég fæ
ekki séð að túlka megi það sem
óyggjandi niðurstöðu um að gripirnir
séu frá þessari öld.“
Þú segir að ekki hafi verið unnt
að fara í saumana á þeim efnagrein-
ingum sem gerðar voru á silfrinu,
þar sem rannsóknarskýrslur hafi
ekki verið birtar. Er þó einhver
ástæða til að rengja þær, óséðar eða
ekki?
„Fólk hefur áberandi tilhneigingar
til að líta á niðurstöður raunvísinda-
legra mælinga sem helgan sannleik.
í fornleifafræði verður æ algengara
að nota aðferðir raunvísinda, en því
miður með afar misjöfnum árangri.
Fornleifafræðistofnun Lundúnahá-
skóla hefur um langt skeið gegnt
forystuhlutverki í notkun raunvís-
inda á sviði fornleifarannsókna, og
ég þekki nokkuð til þar eftir að hafa
stundað þar nám og rannsóknir í um
sex ár. Við stofnunina er sérstaklega
brýnt fyrir mönnum að treysta
árangri þessara aðferða varlega, þar
sem reynslan hefur verið misjöfn.
Ég verð að játa að ég hef alvarlegar
efasemdir um þennan þátt silfur-
sjóðsmálsins. Eitt er að hafa ein-
hverjar niðurstöður af rannsóknum
á innihaldi Miðhúsasilfursins, en
annað að vita með vissu aldur þess
og eiginleika. Enn er óljóst hveijir
hafa gert þessar athuganir og með
hvaða aðferðum. Þetta vekur grun-
semdir, enda er hér um lykilatriði
að ræða. í skýrslunni margfrægu er
vikið að greiningu á silfrinu, en ég
skil ekki af hverju Graham-Camp-
bell, fyrrum kennari minn við stofn-
unina, fylgir ekki leikreglum og visar
í rannsóknarskýrslu þess sem gerði
greininguna. Hann getur heldur ekki
um hvaða aðferð var notuð við hana,
og það sem er öllu alvarlegra, að
ekkert er minnst á skekkjumörk.
Um James Graham- Campbell hefur
verið fjallað í íslenskum fjölmiðlum
sem virtan vísindamann og færan
Ég skil ekki af hverju
Graham-Campbell
fylgir ekki leikreglum
sérfræðing á þessu sviði, en hvað
sem því líður, eru skoðanir hans
ekki yfir gagnrýni hafnar. Mér virð-
ist sem nokkrir embættismenn þjóð-
minjavörslunnar hafi ekki aðeins tek-
ið niðurstöður hans of bókstafléga,
heldur og haft helst til mörg orð um
þessi mál í blöðum og öðrum íjölmiðl-
um.“
Telurðu þessa emhættismenn hafa
brugðist of harkalega við íljósiþeirra
óvissuþátta sem þú nefndir?
„Það var kannski ekki ætlun
þeirra, en framkoma þeirra í fjölmiðl-
um einkennist af skorti á yfirvegun.
Til þessa hafa engar upplýsingar
komið fram um eðli sjóðsins sem
réttlæta harkaleg ummæli um fræði-
lega burði Þórs Magnússonar eða
annarra starfsmanna Þjóðminja-
safnsins. Að mínu viti hefur Svein-
björn Rafnsson, formaður fornleifa-
nefndar, gengið lengra en aðrir og
ekki borið fram trúverðugar rök-
semdir_ sem réttlæta slíkar fullyrð-
ingar. í viðtali við síðdegisblaðið DV
segist hann líta málið alvarlegum
augum og viðrar sérstakar áhyggjur
af því að Danadrottning kunni að
hafa séð sjóðinn hafðan til sýnis á
safninu. Hann heldur því fram að
vitneskja liggi fyrir um að sjóðurinn
sé falsaður, og að þetta varði nú
allt við lög og sé í raun lögreglu-
mál. Ummæli hans hafa vakið mikla
furðu meðal þeirra fræðimanna sem
ég hef rætt við, því það er ekki á
hveijum degi sem viðurkenndir
fræðimenn eru staðnir að jafn hæpn-
um fullyrðingum. Ólafur Ásgeirsson,
formaður þjóðminjaráðs, kom einnig
á óvart með fullyrðingum í sjón-
varpsviðtali, þar sem hanni kallaði
sjóðinn „nútímasilfur". Þegar við
skoðum þær upplýsingar sem liggja
til grundvallar, sýnist mér að þessir
embættismenn hafi hlaupið á sig.“
Ber að skilja þigsvo, að rík ástæða
sé til að rannsaka sjóðinn frekar?
„Ég get tekið undir þau ummæli
Ólafs Ásgeirssonar í blöðum, um að
gagnlegt væri að skoða sjóðinn betur
í þeim tilgangi að fá frekari upplýs-
ingar. Það er hins vegar hvergi gef-
ið að hægt verði að skera úr um
uppruna og aldur sjóðsins með óve-
fengjanlegum hætti. Á rannsóknar-
stofum draga menn ekki slíkar
óskaniðurstöður upp úr hatti sínum
eins og kanínur eða fugla. í vísindum
er óvissuþáttur alltaf til staðar, og
sú staða getur komið upp að árang-
ur rannsóknarinnar reynist takmark-
aður. Þá munum við sitja uppi með
illa rökstuddar ásakanir á hendur
finnendum sjóðsins og nokkrum
starfsmönnum Þjóðminjasafns, án
þess að geta hrakið þær afdráttar-
laust. Það sýnir, að upphlaup emb-
ættismannanna getur valdið um-
ræddu fólki stórkostlegum skaða
sem það fær seint bættan.“
Hvaða leiðir teiurðu þá heilla-
drýgstar við hugsanlega endurskoð-
un á gildi silfursjóðsins frá Miðhús-
um?
„Siðareglur í vísindum koma fyrst-
ar upp í hugann; þeim ber að fylgja
með þeim hætti að allir hlutaðeigend-
ur njóti sannmælis og að vel grund-
aðar hugmyndir verði ekki látnar
víkja fyrir órökstuddum grunsemd-
um og aðdróttunum. Frjáls og opin-
ber skoðanaskipti um mismunandi
tilgátur eru nauðsynlegar forsendur
fyrir eðlilegum framgangi vísind-
anna. Kalla þarf til fleiri fræðimenn
með ólík sjónarmið en ekki lögregl-
una, þótt einhveijir fræðimenn kunni
að vera á öndverðum meiði við starfs-
bræður sína. Menningarsögu þjóðar-
innar verður ekki breytt með hald-
lausum fullyrðingum."
FÖSTUDAGUR 8. JÚLÍ 1994 28
Skýrsla um
silfursjóðinn
í Miðhúsum
James Graham-Camp-
bell prófessor við Uni-
versity College í London
skrifaði nýlega skýrslu
um silfursjóðinn sem
fannst í Miðhúsum við
Egilsstaði fyrir um 14
árum og telur hann vafa
leika á að allur sjóðurinn
sé frá fornum tíma. Hér
birtist skýrsla enska pró-
fessorsins í heild.
Iboði þjóðminjavarðar heimsótti
ég Þjóðminjasafn íslands dag-
ana 30. maí til 6. júní, 1994,
til þess að athuga silfursjóðinn
frá Miðhúsum (1980), í kjölfar grun-
semda dr. Vilhjálms Arnar Vil-
hjálmssonar um að ekki væri víst
að allir hlutirnir í sjóðnum væru frá
víkingatímanum, eins og fyrst hafði
sýnst.
Tveir dagar voru notaðir í ná-
kvæma rannsókn (meðal annars með
smásjá) á Miðhúsasjóðnum, og öðr-
um tveim dögum eytt í rannsókn á
sjóði víkingasilfurs frá Sandmúla, til
samanburðar. í ljósi þessara rann-
sókna er það niðurstaða mín að sum-
ir hlutir í Miðhúsasjóðnum hafi verið
búnir til nýlega, enda þótt flestir
hlutirnir í honum séu frá víkingatím-
anum (frá 10. öld).
Þessi skýrsla varðar útskýringar
á því hvers vegna sumir hlutanna
eru sagðir vera gerðir nýlega. Hlut-
irnir í sjóðnum eru númeraðir (1-41)
í samræmi við skrána í útgáfu Þórs
Magnússonar, þótt no. 29 sé glatað-
ur (svo sem [Vilhjálmur] Vilhjálms-
son nefndi strax árið 1988).
Hlutirnir sem fyrst er hugað að
eru fjórir hringar úr snúnum teinum
(númer 1-3 og 5) og tvö slétt teina-
brot (númer 12 og 23). Þó eru færð
að því rök hér á eftir, að hvað varð-
ar hring númer 3, þá hafi heila (að-
skilda) festin ekki verið hluti af
hringnum sem hún var upphaflega
talin heyra til, heldur sé hluti af vík-
ingasilfri. Að þessu undanskildu hef-
ur allt silfrið í hlutunum sem um
ræðir greinilega slétt yfirborð, sem
hefur yfirleitt meiri gljáa en aðrir
hlutar sjóðsins.
Hringarnir fjórir (númer 1-3 og 5)
Þessir fjórir hringar, mismikið
unnir og afmyndaðir, eru allir í góðu
ástandi á yfirborðinu, og engin merki
um tæringu - ekki einu sinni óhrein-
indi - á milli snúnu teinanna í þeim,
og enginn þeirra er höggvinn (próf-
aður með því að skera lítillega í þá)
á þann hátt sem algengt er með
mikið af víkingasilfri, og getur gefið
vísbendingu um notkun þess sem
silfurstöng (eins og, til dæmis, brot
númer 18). Það er mjög óvenjulegt
að í einum litlum sjóði skuli alveg
vanta aðra festina á tvo hringi (núm-
er 2 og 3), þar sem önnur er með í
sjóðnum, og í báðum tilvikum verið
brotnar af á sama máta. Þyngsti
hringurinn (númer 1) er hins vegar
heill og á honum báðar festakrækj-
ur, en hann hefur þó áreiðanlega
aldrei verið notaður, vegna þess að
krækjurnar hefðu ekki passað sam-
an. Það eru í rauninni engar sýnileg-
ar sannanir fyrir því að nokkur þess-
ara fjögurra hringja hafi nokkru
sinni verið notaður - eða grafinn.
Hringur númer 1
Þessi hringur er gerður úr þrem
þykkum teinum sem eru snúnir sam-
an, og mjókka í einfaldar festar sem
eru með einfalda króka á endum, í
stíl við hálshringa frá víkingatíma,
en þó merkilega lítill til slíkra nota.
Burtséð frá ágætu ástandi þessa
afmyndaða, en heillega hrings,
vakna óhjákvæmilega alvarlegar
efasemdir um að hann sé frá víkinga-
tíma vegna smæðar hans í hlutfalli
við þykkt teinanna í honum (smærri
hálshringar frá víkingatíma eru yfir-
leitt grennri) og einnig vegna þess
að endarnir á honum eru merkilega
stubbóttir af hring, sem gerður úr
svo löngum teinum, að vera, og krók-
arnir sjálfir eru of litlir til þess að
passa saman (svo sem nefnt er að
framan).
Hringur númer 2
Lögun þessa hrings, tvenn pör
snúinna teina sem lagðir eru beint
ofan á hvorn annan (fremur en hlið
við hlið eða snúnir saman), þekki ég
ekki öðru vísi. Ekkert bendir til að
notaðir hafi verið aðrir vírar, svo sem
mátt hefði vænta, til þess að binda
teinapörin saman eins og til þess að
koma í veg fyrir að þau sperrist í
sundur eins og þau gera nú. Annað
óvenjulegt atriði er varðar gerð þessa
hrings er að teinarnir (0,3 cm í þver-
mál) mjókka aðeins í annan endann,
þann sem er án enda (0,2 cm í þver-
mál), en ekki báða, eins og slíkir
hringar frá víkingatíma venjulega
gera. Teinarnir sjálfir hafa verið
flattir að hluta, misjafnlega, en tölu-
vert, mikið (eins og gert hefur verið
við teinana í hring númer 5), sem
einnig er óalgengt með hringa frá
víkingatíma. Málmurinn í þeirri festi
sem varðveist hefur og er alveg slétt-
ur, með einfaldan krók á endanum,
er með broti sem lítur út fyrir að
vera nýtt, og er í ágætu ástandi.
Heildarlengdin er óvenjuleg, miðað
við svo smáan hring sem virðist hafa
verið lítið meiri í þvermál en hringur
númer 1; engu að síður er ekkert
sem bendir til að hann hafi verið
sveigður, svo sem hefði verið nauð-
synlegt til þess að nota mætti hring-
inn.
Hringur númer 3
Það sem er nútímalegast við þenn-
an fíngerða hring, sem gerður er úr
þrem teinum snúnum saman, er hið
einstaka samræmi í gerð hans. Þver-
mál hvers teins er hið sama (0,2 cm)
alla lengdina, sem bendir þannig til
þess að notuð hafi verið tæki við
gerð hans, og mjókkar ekki til end-
anna, eins og venjulegt er. Festin
sem til er, með einfaldan krók á
endanum, er með nýlegu broti, á
sama hátt og hringur númer 2, og
málmurinn sömuleiðis í ágætu, gljá-
andi ástandi - sem er mun betra en
ástand aðskildu, en heilu festarinnar
sem hefur verið sögð hafa tilheyrt
þessum hring, bæði vegna þess með
hvaða hætti endinn er brotinn og
vegna líkinda hans með hinum yfir-
leitt. En auk þess sem yfirborð að-
skildu festarinnar er augljóslega
máðara, þá er hún einnig lengri og
krókurinn á henni hefur glæsilegra
flúr. Jöfn sveigjan á henni virðist
upphafleg, og bendir til stærðar háls-
hringsins sem hún hefur verið tekin
af, ólíkt óvenjulegri smæð hrings
númer 3 sem minnir samt á smæð
bæði hrings númer 1 og hrings núm-
er 2.
Hringur númer 5
Þessi kringlótti armhringur er ein-
faldlega gerður úr tveim teinum
snúnum saman, og endum þeirra
vafið hvorum um annan, og þannig
vantar á þá eiginlegar festar. Teinn-
inn er sá sami og notaður hefur ver-
ið í hring númer 2, og lýst er að
framan, þvermálið 0,3 cm og mjókk-
ar líka einungis í annan endann, og
jafn mikið (þvermál 0,2 cm); er einn-
ig flattur að hluta og snúningurinn
er hliðstæður.
Siifurgreining
Þijú silfursýni úr hringjum númer
3 og 5 hafa verið greind (númer 3
= sýni 2 og 3; númer 5 = sýni 6)
og sýna sama lága koparinnihaldið,
ekkert sink, í samræmi við hreint
silfur nú á dögum. Koparinnihaldið
í þessum tveim hringjum er greini-
lega minna en í hinum hlutunum
þrem sem hafa verið tekin úr sjóðn-
um (númer 30 = sýni 1; númer 18
= sýni 4; og númer 16 = sýni 5),
sem allir virðast vera gerðir á vík-
ingatíma.
Hringabrot
Á meðal hringabrotanna era tveir
hlutar sem hafa yfirborð í merkilega
góðu ástandi og gljáandi að sjá
(númer 12 og 23); að auki má sjá
nokkur önnur atriði sem gætu bent
til nútímalegs uppruna þeirra.
Stærra brotið (númer 12) hefur (bog-
inn) enda sem á er brot með skarpri
brún sem virðist ekkert slævð, en á
hinum endanum eru skarpar brúnir
ásamt sléttleika sem bendir til hita-
meðferðar, sem sést ekki á nokkrum
öðrum hlutum í sjóðnum (og ég hef
hvergi séð á silfurmunum frá vík-
ingatíma). Á ytra byrði teinsins má
í smásjá greina röð af förum sem
benda til að honum hafi verið haldið
í skrúfstykki eða svipuðu gripi, sem
virðist ekki hafa verið notað á silfur
frá víkingatíma. Það eru í því tvær
skorur, sem leiða í ljós skíra silfur,
eins og djúpi skurðurinn á móti, sem
hefur skarpar brúnir, óslævðar.
Skurðurinn á minna brotinu (númer
23) leiðir einnig í ljós skíra silfur,
eins og skornir endarnir gera líka -
og er annar mjög sléttur en á hinum
eru undarlegar skorur. Ásýnd yfir-
borðs þessa brots er merkjanlega
frábrugðið yfirborði brots úr fingur-
hring (númer 24), sem því að öðru
leyti svipar nokkuð til.
Aðrir hlutir í sjóðnum
Ég tel að aðrir hlutir silfursjóðsins
séu dæmi um eiginlegan sjóð vík-
ingasilfurs frá 10. öld (þar með tal-
inn heili hálshringsfestin sem nefnd
er að framan í tengslum við hring
númer 3), þótt óhjákvæmilega ríki
nokkur óvissa um sum smærri og
meira og minna sviplaus brot. Smá-
sjárathugun hefur leitt í ljós nokkur
athygliverð atriði, áður ónefnd, hvað
varðar suma þá hluti sem vel haf3*
varðveist, svo sem leifarnar af
ígreyptri skreytingu á númer 11, sem
líklega tilheyrir skreyttri festi á
kringlóttri bijóstnál (eins og númer
9 er), og lítillega útskorið mynstur
á leifum hringlaga nálar (númer
10). Þessi, og aðrar hliðar þessa
mikilsverða, litla sjóðs, verðskulda
frekari umfjöllun síðar.
Astand
Það besta af hlutunum frá vík-
ingatíma er vel gerði hringurinli
númer 4, með fullkomlega gerðum
festa-hnút; hann er augljóslega máð-
ur á innra borði, sem mér virðist
fægt. Ég á reyndar erfitt með að
trúa því að sjóðurinn hafi komið upp
úr jörðinni „beinlínis gljáandi eins
og hann hefði aldrei verið grafinn",
þar eð ég hef aldrei vitað til að slíkt
gerðist í tilvikum annars silfurs frá
víkingatíma, sem ég hef rannsakað.
Að minnsta kosti hefur einhver
hreinsun farið fram, vegna þess að
þrátt fyrir ítarlega skoðun í smásjá,
greindist rauð mold á einungis einu
broti, föst í skoru. Auk þess er eftir-
tektarvert að yfirborð silfurhlutanna
er í mjög ástandi [sic!], þótt sumir
hlutirnir (eins og lýst er að framaií)
hafi öllu meiri gljáa en aðrir nú; ein-
ungis tvö eða þijú brot sýna dæmi-
gerð merki um kopartæringu (sér-
staklega númer 16). Þeir hlutir þessa
sjóðs sem eru raunverulega frá vík-
ingatíma virðast því hafa verið
hreinsaðir vandlega þegar þeir fund-
ust.
Niðurstaða
Þessi athugun á sjóðnum frá Mið-
húsum leiðir í Ijós réttmætar efa-
semdir hvað varðar áreiðanleika
sumra hluta hans, jafnvel þótt flest-
ir þeirra séu frá víkingatíma, og
bendir þannig til þess að Þjóðminja-
safnið hafi verið vísvitandi blekkt..
Það er niðurstaða mín að nútíma
silfurmunum og brotum í „víkinga-
stíl“ hafi verið bætt við það sem
fannst árið 1980, að minnsta kosti
306,84 grömmum (sjá lista hér á
eftir), af þeim 653,5 grömmum sjóðs
alls sem greint hefur verið frá. í ljósi
þessarar niðurstöðu er mælt með að
frekari silfurgreining fari fram, til
nánari skoðunar á þeim hlutum sem
hér eru taldir vera nútímafram-
leiðsla, ásamt skoðun á að minnsta
kosti jafn mörgum sýnum úr öðrum
hlutum sjóðsins til samanburðar. Slík
greining yrði best gerð í samráði við
dr. Susan Kruse (nú í King’s Col-
lege, London) sem hefur unnið mikið
við greiningu á silfri frá víkinga-
tíma, í samvinnu við Rannsóknar-
stofu Þjóðminjasafns Skotlands
[undirritað]
James Graham-Campbell
London, 11. júní 1994.