Morgunblaðið - 13.09.1994, Side 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 13. SEPTEMBER 1994
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+Jóhann Pétur
' Sveinsson hér-
aðsdómslögmður
var fæddur á
Varmalæk í Lýt-
ingsstaðahreppi 17.
september 1959.
Hann lést á Vífils-
stöðum mánudag-
inn 5. september
síðastliðinn. Hann
var sonur Herdísar
Björnsdóttur kaup-
manns, og Sveins
Jóhannssonar,
bónda og kaup-
manns. Jóhann Pét-
ur var tvíkvæntur. Fyrri eigin-
kona hans var Þórhildur Guðný
Jóhannesdóttir. Eftirlifandi
eiginkona Jóhanns Péturs er
Jóninna Harpa Ingólfsdóttir.
Jóhann lauk stúdentsprófi frá
MH 1978 og embættisprófi í
lögfræði frá HÍ 1984. Hann
lauk prófi í norskum félags-
málarétti frá Oslóarháskóla
árið 1985 og varð héraðsdóms-
LÍFIÐ er barátta.
Sumarið 1994 var allróstusamt í
íslenskum stjórnmálum. Væring-
arnar innan Alþýðuflokksins settu
svip sinn á umræðuna. Davíð Odds-
son velti fyrir sér kosningum og
dró aðra inn í þann leik með sér.
Fáir urðu ósnortnir af þessum hrær-
ingum og margir gerðust spámenn
um framtíðina. Stjórnmálaflokk-
arnir hófu fundarhöld mun fyrr en
vant var og menn brýndu kosninga-
sverðin.
Þann níunda ágúst síðastliðinn
boðaði Kjördæmissamband fram-
sóknarmanna í Reykjaneskjördæmi
til fundar um kosningahorfurnar
og tóku þar ýmsir til máls. Ræður
manna vöktu mismikla athygli enda
fer vart hjá því að sumir vekji meiri
athygli en aðrir. Ungur maður,
smár vexti og í hjólastól, sá maður
sem fékk um nokkurra ára bil lang-
flest atkvæði í miðstjórnarkjöri
Framsóknarflokksins, var einn
þeirra sem tóku til máls á fund-
inum. Hann reifaði bæði kosninga-
horfur og ástandið í flokknum.
Kvað hann upp úr með það að nauð-
synlegt væri að tryggja sem flestum
áhrif á gang mála í kjördæminu og
fyrir komandi kosningar hlyti því
að verða efnt til prófkjörs. Auðvitað
fór þannig að ýmsir vildu Lilju kveð-
ið hafa og flestir þeirra sem tóku
til máls eftir þetta lýstu sig sam-
þykka þessari tillögu. Hinir, sem
töldu sig ef til vill hafa annarra
hagsmuna að gæta, sögðu hins veg-
ar fátt. Þama var Jóhann Pétur lif-
andi kominn. Hann stakk þannig á
því kýli sem enginn hafði þorað að
snerta við, en með þeim kímilega
hætti að hugmyndin um prófkjör
var um leið orðin sjálfsögð. Þannig
markaði hann þá stefnu að fram-
undan væri í kjördæminu barátta
sem yrði háð á lýðræðislegum
grundvelli og tekist yrði á um menn
en ekki byggðarlög. Hann sá um
leið og benti á hverjir hagsmunir
væru í húfi fyrir flokkinn og benti
jafnframt á að í Reykjaneskjördæmi
hefðu menn búið við allsérstæðar
aðstæður á undanförnum árum með
foringja flokksins óumdeildan i
fyrsta sæti.
Fleiri minningar sækja á hugann
þegar setið er við lyklaborð tölvunn-
ar og fingurnir leita þess að koma
því á framfæri sem streymir fram
úr uppsprettu hugans. Myndin sem
mótast af þessum einstaka manni
er af glaðlyndum og víðsýnum heið-
ursmanni sem studdi vel þann mál-
stað sem hann hafði ákveðið að
helga krafta sína. Hann raðaði
málefnum upp samkvæmt mikil-
vægi þeirra og skipti þá engu máli
hvort félagar hans voru honum
sammála. Haldið skyldi fram rétt-
um málstað og honum fylgt eftir
þar til sigur ynnist. Um leið skildi
hann manna best að stundum verð-
ur að leggja lykkju á leið sína og
krækja fyrir keldur til þess að
ryggja betri árangur þess sem
lögmaður árið
1988. Jóhann Pétur
varð lögfræðingur
Bjargráðasj óðs
1984. Árið 1986
opnaði hann eigin
lögfræðistofu og
varð lögfræðingur
Öryrkjabandalags
íslands 1987. Jó-
hann Pétur var alla
tíð virkur í starfi
samtaka fatlaðra.
Hann var ritari
Sjálfsbjargar,
landssambands
fatlaðra 1980-
1982, varaformaður Sjálfs-
bjargar 1984-1988, þegar hann
var kosinn formaður samtak-
anna, formaður Framsóknarfé-
Iags Seltjarnarness frá 1990-
1994 og forseti Bandalags fatl-
aðra á Norðurlöndum frá 1992.
Minningarathöfn um Jóhann
Pétur verður í Hallgrímskirkju
í dag, en útför hans fer fram
frá Reykjakirkju á morgun.
unnið var að hveiju sinni. Hann
mun hafa átt sér fáa óvildarmenn
enda var skaphöfn hans þannig
háttað að ákvarðanir þær sem hann
tók meiddu engan og þrátt fyrir
skoðanamun í ýmsum málum sýndi
hann jafnan þeim drenglyndi sem
hann starfaði með.
Síðastliðið vor boðaði Sjálfsbjörg,
félag fatlaðra í Reykjavík og ná-
grenni, til fundar um ferlimál á
Seltjarnarnesi. Voru þangað boðað-
ir bæjarstjórnarfulltrúar og þeir
sem skipuðu lista þá sem bornir
voru fram. Því verður ekki neitað
að heldur fauk í suma samstarfs-
menn Jóhanns á N-listanum sem
töldu að ferlimál væru ekki pólitískt
deiluatriði í bæjarfélaginu og þarna
væri Sjálfstæðisflokknum gefíð
ágætt tækifæri til þess að hrósa
sér af því sem hann hefði átt þátt
í að skapa á undanförnum árum.
Jafnframt töldu þeir N-listamenn
að sumir þeirra hefðu ef til vill
haft nokkur áhrif á gang þeirra
mála. Þegar til fundarins kom brá
hins vegar svo við að fulltrúar
beggja lista urðu sammála um að
íjalla um ferlimálin éins og þau
væru á vegi stödd. Kom þá í ljós
að þeim var að mörgu leyti betur
háttað hjá Seltirningum en víðast
hvar annars staðar. Þegar Jóhanni
Pétri var að fundinum loknum bent
á þá staðreynd að hann væri einn
af frambjóðendum Neslistans og
ætti því ekki að veita Sjálfstæðis-
flokknum annað eins tækifæri og
þetta til þess að slá sér upp sagði
hann þessa eftirminnilegu setningu:
„Hvað sem í skerst er ég þó alltaf
fyrst og fremst Sjálfsbjargarmað-
ur.“ Hann var ekki tilbúinn að fóma
hagsmunum samtaka' sinna fyrir
pólitíska eiginhagsmuni. Málefnin
skyldu ráða og tækifærin skyldu
þjóna málstaðnum en ekki málstað-
urinn tækifærunum. Hann hafði
reyndar einstakt lag á að nýta hvert
tækifæri til þess að hefja máls á
hagsmunamálum fatlaðra og setja
þau í það samhengi að þau urðu
hagsmunir annarra. Þannig eiga
góðir baráttumenn að starfa og
Jóhann Pétur var mikill baráttu-
maður og góður foringi. Hann var
einn þeirra örfáu ungu manna sem
skipuðu þann sess í röðum félaga
sinna að forysta hans var ekki
umdeild.
Þegar taka þurfti afdrifaríkar
ákvarðanir hjá samtökum fatlaðra
eða yfirvöldum var oft ieitað ráða
hjá honum. Hann hafði mikla þekk-
ingu á félagslegum réttindum og
vissi vel hvað við átti hverju sinni.
Stundum fannst okkur félögum
hans að hann slægi úr og í og léki
okkur eins og köttur músina, en
þannig er nú einu sinni eðli gaman-
samra lögfræðinga að þeir hafa
gaman af lagakrókum og þrætu-
bókarlist. En fyrir bragðið fengu
menn betri sýn á mál það sem til
umræðu var hveiju sinni.
Ófáir voru þeir sem hann lið-
sinnti sem lögfræðingur Öryrkja-
bandalags íslands og vafalaust hef-
ur vinnustaður hans goldið að ein-
hveiju fyrir starf hans að málefnum
fatlaðra sem hann vann að af alúð
og einlægni.
Þegar þessi góði drengur er nú
horfinn héðan á braut leitar ósjálf-
rátt á hugann sá vandi sem fámenn
þjóð á við að stríða og skorturinn
sem forystuleysi veldur ýmsum hóp-
um samfélagsins. Margir hæfir ein-
staklingar verða fyrir þeirri bitru
reynslu að þeir teljast ekki spámenn
í eigin föðurlandi og hrekjast burt
af vettvangi þeirra málefna sem
þeim eru hugfólgin. Þess vegna er
það meiri skaði þegar óumdeildir
forystumenn sem allir virða falla
frá í blóma lífsins. Dæmi Jóhanns
Péturs um manninn sem hafði
áhuga á mörgu, skagfirskum upp-
runa sínum, hestamennsku, akstri,
söng og félagsmálum, er öðrum til
eftirbreytni. Áhugamál sín skyldu
menn ekki binda því sem þeir geta
heldur við það sem þá langar til.
Þannig auka menn þekkingu sína
og útsýn.
Hann setti svip á bæinn. Það
voru góð tíðindi þegar hann flutti
á Seltjarnarnesið og losnaði undan
viðjum verndaðs umhverfis. Hann
sýndi og sannaði að aðgengilegt
umhverfi er allra hagur og allir
nutum við þess að hafa hann á
meðal okkar. Hann var um margra
ára skeið formaður Framsóknarfé-
lags Seltjarnarness og starfaði fé-
lagið með miklum blóma undir hans
stjórn. Við nutum þess stundum
báðir að ganga saman áleiðis af
skrifstofu hans í átt að heimili hans.
Eg gat öðru hveiju aðstoðað hann
smávegis á leiðinni og auðvelt var
að fylgja eftir hljóðinu í hjólastóln-
um. Báðir fundum við til þess að
vera hluti samfélagsins og nutum
þess að vera við sjálfir eins og skap-
arinn ætlaðist til að við værum.
Þegar Jóhann Pétur Sveinsson
hverfur héðan skilja fáir tilgang
skaparans með ótímabærri brottför
hans. Hann átti framtíðina fyrir sér
og enginn vissi hvaða forystustörf
biðu hans. Hitt vissu allir að hann
yrði góður fulltrúi þeirra sem hann
skipaði sér í sveit með. Saga hans
var góð.
Arnþór Helgason, fyrrum for-
maður stjórnar Öryrkja-
bandalags Islands.
Kveðja frá Landssamtökun-
um Þroskahjálp
Jóhann Pétur Sveinsson.lögfræð-
ingur er látinn langt fyrir aldur
fram. Harmafregnin um andlát
hans kom í opna skjöldu. Vissulega
voru Qötrar fötlunar hans miklir,
en andinn var hvílíkur, að fötlunin
gleymdist í návist hans og fátt var
fjarlægara en dauðinn.
Jóhann Pétur var einstakur bar-
áttumaður. Með lífi sínu var hann
framúrskarandi fyrirmynd öðrum,
sem þurftu að takast á við fötlun
og þær hömlur, sem samfélagið
setur þeim. Hann hafði einstakt lag
á að svipta hulinshjúp af fötluninni
með hinum beinskeytta húmor sín-
um, sem á stundum nálgaðist kald-
hæðni. Þessi framkoma Jóhanns
Péturs gerði samferðafólki sem
ófatlað er kleift að takast á við þá
ögrun, sem hann var þeim. Ég býst
við, að um leið og hann létti sam-
ferðafólkinu lífið með þessu viðmóti
sínu, hafi það gert honum léttara
að takast á við það ótrúlega skiln-
ingsleysi, sem fatlaðir mæta oft,
verið honum vörn í hörðum heimi.
Hann vissi manna best að baráttu
fatlaðra fyrir jöfnum kjörum verður
að heyja sem mannréttindabaráttu.
Baráttuaðferðir hans kölluðu einatt
á viðbrögð samferðamanna hans,
bæði jákvæð og neikvæð, en alltaf
hafa þær vakið athygli á stöðu fatl-
aðra í samfélaginu og því stuðlað
að mikilvægum áfangasigrum.
Þrátt fyrir alvöru daglegrar bar-
áttu var gleðin aldrei langt undan.
Það sem einkenndi Jóhann Pétur
ekki síst var hans létta lund. Hann
var hrókur alls fagnaðar á manna-
mótum, söng- og gleðimaður mik-
ill. Það var mér dýrmætt að hafa
átt þess kost að deila með honum
jafnt' baráttu sem gleði. Mér er ljúft
að minnast góðra stunda á
Hvammstanga fyrir réttu ári, þar
sem heil sýsla sameinaðist í því að
búa fötluðum betri kjör, nánar til-
tekið á Gauksmýrarhátíð. Þar
stjórnaði Skagfirðingurinn Jóhann
Pétur hinni húnvetnsku samkomu
með hæfilegri blöndu af gamni og
alvöru og árangur hátíðarinnar fór
fram úr björtustu vonum.
Leiðir samtaka okkar hafa oftar
en ekki legið saman í mannréttinda-
baráttu fatlaðra. Landssamtökin
Þroskahjálp og Sjálfsbjörg, lands-
samband fatlaðra, hafa sameigin-
lega bryddað á ýmsum þeim helstu
umbótum, sem unnist hafa í málefn-
um fatlaðra á undanfömum árum.
Nægir þar að nefna nýmæli í lögum
um málefni fatlaðra, sem nefnist
liðveisla og miðar að því að gera
fötluðum kleift að lifa sjálfstæðu
lífi á eigin heimili. Þetta má tví-
mælalaust telja til þeirra sigra sem
eiga eftir að breyta lífi fatlaðra
hvað mest á komandi árum og færa
þá nær því markmiði að lifa sem
eðlilegustu lífi í samfélaginu. Þarna
má sjá svo um munar áhrif Jóhanns
Péturs. Það er mikið áfall fyrir fylk-
ingu fatlaðra og stuðningsmanna
þeirra hér á landi að missa svo
öflugan baráttumann áður en dags-
verkinu er lokið.
Það er sárt að horfa á eftir manni
sem Jóhanni Pétri. Sár er harmur
allra samferðamanna hans, ætt-
ingja og vina. Sárastur er harmur
Hörpu, sem stóð við hlið hans eins
og klettur. Henni og ófæddu barni
þeirra Jóhanns Péturs sem og öðr-
um ættingjum er hér vottuð dýpsta
samúð.
F.h. stjórnar Landssamtakanna
Þroskahjálpar,
Ásta B. Þorsteinsdóttir,
formaður.
Jóhanni Pétri Sveinssyni varð
ekki langra lífdaga auðið. Þrátt
fyrir það hefur hann eflaust lifað
og reynt fleira en margur maðurinn
sem kemst á efri ár. Hann virtist
hafa óbugandi andlega krafta, þótt
líkamsburðir væru veikir. Þessa
krafta notaði hann óspart til þess
að setja mark á samtíð sína, gleðja
menn og hvetja. Þessi glaðbeitti,
söngvinni Skagfírðingur sýndist
aldrei láta bugast og skilur eftir sig
verkadrjúgan vinnudag.
Jóhann Pétur var héraðsdóms-
lögmaður og tíðum í Héraðsdómi
Reykjavíkur að málflutningsstörf-
um. Þar var mönnum aufúsa að
komu hans, brunandi á hjólastóln-
um um ganga og sali. Þrátt fyrir
alvöru starfsins var gamansemin
ætíð á næsta leiti og til hennar
óspart gripið þegar færi gafst. Jó-
hann Pétur hafði prýðileg tök á
málflutningi, og þótt hann hefði
ekki stundað þau störf lengi, veit
ég, að sá tími var honum nógu lang-
ur til að ávinna sér virðingu bæði
dómara og lögmanna. Nú sjáum við
á bak þessum góða dreng og víst
er að hans er sárt saknað.
Ég vil fyrir hönd okkar sem í
Héraðsdómi Reykjavíkur störfum
færa eiginkonu Jóhanns Péturs,
vandamönnum hans og vinum
dýpstu samúðarkveðjur.
Friðgeir Björnsson.
Þegar vinur deyr fyllist hugurinn
söknuði og sorg. Sorginni fylgir
eftirsjá, tregi og tóm sem aldrei
verður fyllt.
Þegar forystumaður eða frum-
heiji er kallaður burt á miðjum
starfsdegi mætir okkur óvissa um
hver axli byrðarnar. Okkur mætir
óöryggi um framgang mikilvægra
verkefna eða hver eigi nú að verða
meðbræðrunum sú stoð og stytta
sem skyndilega er horfin.
Við fráfall hins bjartsýna bar-
áttumanns Jphanns Péturs Sveins-
sonar bæra allar þessar tilfinningar
á sér, en líka aðrar og miklu sár-
JÓHANN PÉTUR SVEINSSON
ari. Virðingu fyrir honum og óvenju
jákvæðu lífsviðhorfi hans hljóta
óhjákvæmilega að fylgja tilfinning-
ar sem afhjúpa okkur sjálfum van-
mátt okkar, smæð og þröngsýni.
Eða hversu oft reynum við hin ekki
að breyta því sem enginn getur
breytt? Hvert okkar þekkir ekki
sjálft sig stúrið gera samanburð við
aðra? Og hvert okkar þekkir ekki
sjálfsvorkun, aumari en flest sem
aumt er?
Við kveðjum nú góðan dreng,
þroskaða sál í líkama sem takmark-
aði hreyfiþörf án þess að hemja
athafnaþrá. Við kveðjum ungan
mann sem átti svo marga erfiða
þraut að baki, en var kallaður burt
þegar hamingjan blasti við honum
sem aldrei fyrr. Við kveðjum vin
og samheija, við kveðjum bjartsýn-
an baráttumann, við kveðjum lag-
inn foringja samhentra samtaka.
Við verðum að trúa því að í anda
hans verði tekist á við þau verkefni
sem hann átti eftir ólokið jafnt og
við störf samheija hans í framtíð-
inni.
Um leið og ég þakka Jóhanni
Pétri fyrir innilega vináttu, ómetan-
lega aðstoð við Ólafsbók og svo
margt annað, vona ég að af honum
höfum við öll lært hvernig takast
megi á við vandamál af einurð og
festu, en um leið bjartsýni og dug
- með alvöruþunga án þess að
gleyma því nokkurn tíma að gleðin
er það sem gefur lífinu gildi.
Éiginkonu og fjölskyldu hans
allri votta ég innilega samúð, en
einnig samstarfsmanni hans, sem
reyndist honum svo vel allt frá
skólaárum.
Megi minning Jóhanns Péturs
lengi fylgja okkur öllum.
Leó E. Löve.
Á morgnana var oft eins og
dagurinn á stofunni hefði ekki enn
lyft þungum augnlokum sínum til
fulls. Hann var bragðdaufur og við
fundum ekki fyrir því að hann
hefði lögun eða áþreifanleik fyrr
en Jói kom. Létt flaut fyrir utan,
suðandi hljóðið í stólnum þegar
hann renndi sér bjartleitur inn,
glaðvær rödd sem bauð góðan dag
- og dagurinn fékk hljóm og lit.
Jóhann Pétur fyllti út í tilveruna
á mjög sérstakan máta. Hann bar
menjar alvarlegra og erfiðra veik-
inda er hertóku hann barn að aldri.
En hann sýndi og sannaði það
betur en nokkur annar að stærð
manneskjunnar er ekki í líkamlegu
atgervi fólgin. Hann tók aldrei
mark á hindrunum; leyfði þeim
ekki að verða ráðandi afl í lífi sínu
heldur gerði þær ómerkar jafn-
skjótt og þær sýndu sig. Fyrir það
ávann hann sér aðdáun og virðingu
allra. Og víst er að hana átti hann
skilið. En merkasti bautasteinninn
hans verður þó alltaf sá sem hann
reisti í hjörtum okkar sem kynnt-
umst honum og eyddum með hon-
um dýrmætum tíma í lífi og starfi.
Með hljóðum ljúfmannleik í dag-
legum fangbrögðum við lífið
kenndi hann okkur að bera virð-
ingu fyrir því og gjöfum þess. Því
leiðsögn hans lá minnst í orðum.
Hún lá í tökum hans á lífinu, birt-
unni, kraftinum og bjartsýninni og
þeirri sátt sem hann var í við Guð
og menn.
Haustið var uppáhaldstími Jó-
hanns. Þó glóa litirnir glaðast og
fjölbreyttast í laufskrúði tijánna.
Þannig finnst okkur að Jói hafi
geislað allri þeirri litafegurð sem
hann átti til einmitt í þann mund
að lífsblað hans féll til jarðar. En
hann var ríkur maður sem skildi
eftir sig fjársjóði. Þeir eru nú vel
geymdir í hugum og hjörtum vina
og ættingja. Djásn hans og lífs-
blóm lítur svo brátt dagsins ljós
þegar Harpa kona hans elur ófætt
barn þeirra. Þannig skilur hann
eftir sig bæði anda og efni.
Með harm í hjarta kveðjum við
elskulegan vinnufélaga og vin og
biðjum Hörpu og ófædda barninu,
svo og ijölskyldu hans allri, Guðs
blessunar.
Margrét, Bryndís, Björg
og Heiðrún.