Morgunblaðið - 16.10.1994, Page 20

20 SUNNUDAGUR 16. OKTÓBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Kristinn
TOLLAÐ
ITISKUNNI
eftir Hildi Friðriksdóttur
ASTÆÐAN fyrir því að
Mörtu datt í hug að opna
fataverslun á sínum tíma
var aðallega sú, að fáar
verslanir voru í Reykjavík fyrir
ungar konur. Á yngri árum saum-
aði amma hennar fötin á hana, en
málið vandaðist þegar hún fór að
kaupa fötin sín sjálf, því fáar versl-
anir höfðuðu til hennar. „Hins veg-
ar var ég heilluð af fötum sem ég
sá í erlendum blöðum. Smám saman
varð hugmyndin til um að opna
verslun."
Hún lét ekki sitja við orðin tóm,
fór til Danmerkur, þræddi verslanir
og aflaði sér upplýsinga. 24 ára
opnaði hún fyrstu verslunina í leigu-
húsnæði á Laugavegi 28.
„Það þótti mörgum algjör fásinna
að ætla sér að halda búð gangandi
uppi á annarri hæð, en við höfðum
ekki efni á öðru. Við byijuðum
smátt en umsvifin uxu mjög hratt.
Það var með ólíkindum hvað var
mikið að gera,“ segir hún þegar
hún rifjar upp fyrstu árin.
„Stundum var biðröð niður stig-
ann, þannig að við þurftum að loka
um miðjan dag og hleypa viðskipta-
vinum inn í hópum. Ég tala nú
ekki um þegar útsölur voru. Þegar
VIDSKIPn AIVINNUIÍF
Á SUNNUDEGI
► Marta Bjarnadóttir er fædd á ísafirði 7. júlí 1944. Hún
og eiginmadur hennar, Þórarinn Olafsson, opnuðu fyrstu
verslun sína, Evu, fyrir 25 árum og með tímanum hafa
fleiri búðir bæst í hópinn eins og fataverslanirnar Gallerí
og Centrum og húsgagnaverslunin Company. Enn standa
breytingar fyrir dyrum. Um mánaðamótin stækkar verslun-
arrýmið með opnun tengibyggingar sem liggur milli Evu
og Companys. Þar verður jafnframt sérstakt horn með
vörum frá hinum þekkta tískuhönnuði Donnu Karan, sem
Marta hefur lengi haft hug á að nálgast en ekki haft mögu-
leika á fyrr en nú með stækkun húsnæðisins.
við mættum á morgnana var fjöld-
inn slíkur fyrir utan, að engu líkara
var en kviknað væri í húsinu. Þetta
var eins og í ævintýri."
Lítil samkeppni í byrjun
Marta segir að velgengnina í
upphafi megi að hluta rekja til þess
að samkeppnin hafi verið harla lít-
il. Viðskiptavinirnir voru aðallega á
aldrinum 18-40 ára og Karnabær
var eina tískuvöruverslunin fyrir
unga fólkið en svo var eingöngu
um að ræða verslanir fyrir eldri
konur. „Við fórum inn á allt aðra
línu og buðum vörur úr hreinni
bómull eins og var mikið í Skandin-
avíu á þessum árum,“ segir Marta
og bætir við að tímasetningin hafí
verið heppileg, nú á tímum sé t.d.
miklu erfiðara að opna tískuvöru-
verslun, því búðirnar séu alltof
margar miðað við mannfjölda.
- Nú hafa margar tískuvöru-
verslanir dottið upp fyrir á undan-
förnum áratugum en þið þreyið
þorrann. Hver er galdurinn við að
halda velli?
„Það er erfitt að segja,“ svarar
Marta og hugsar sig um stutta
stund. „Galdurinn er kannski að líta
ekki á peningana sem koma inn sem
okkar eigin og eyða þar af leiðandi
ekki of miklu í eigin þarfir. Við
höfum reynt að haga fjárhagnum
skynsamlega. Auk þess höfum við
verið heppin með fyrirtæki og sjálf-
sagt hefur eitthvað að segja að
hafa tilfinnningu fyrir því sem
maður er að gera. Það hljóta að
vera mörg smáatriði sem hjálpast
að.
Þetta er „töff bransi“ og því verð-
ur maður að vera natinn og passa-
samur. Tvisvar á ári, vor og haust,
eru lagðir miklir fjármunir undir
og það er alltaf jafn mikið happ-
drætti, því tískan breytist svo ört.“
Marta segist nokkrum sinnum
hafa lent í því að hafa tekið rangar
ákvarðanir en þó aldrei þannig að
skipt hafi sköpum. „Einhvern veg-
inn hefur þetta gengið. Við höfum
oft verið í þeirri aðstöðu að vera á
undan öðrum verslunum með haust-
og vorlínurnar og því fylgir ákveð-
inn styrkur. Einnig hefur fólk tekið
svolítið mið af okkar stefnu vegna
langrar reynslu okkar. Það gefur
mér mikið og maður fyllist sjálfstra-
usti.“
Hver verslunin á fætur annarri
Upprunalega hafði Marta aðeins
hugsað sér að vera með „litla, sæta
búð fyrir sjálfa sig“, eins og hún
orðaði það. Fyrirtækið hefur þó
stækkað smátt og smátt eftir því
sem tilefni hefur gefist til. Eftir að
hafa verið í leiguhúsnæði fyrstu 5-7
árin keyptu þau hjón jarðhæð á
Laugavegi 42, þar sem Eva er til
húsa. Stuttu seinna bættist horn-
húsið við og verslunin Gallerí var
opnuð. Nokkrum árum síðar festu
þau kaup á bakhúsinu, þar sem
Company er, en síðasta fjárfesting-
in var húsnæði í Kringlunni.
Marta segir að þeim hjónum hafi
ekki fundist þörf fyrir Kringluna,
sérstaklega ekki þar sem henni
hafí verið valinn staður. „Við þorð-
um samt ekki annað en vera með
og keyptum gott verslunarpláss,
sem við höfum nýlokið við að greiða
upp.“
Fyrstu tvö árin í Kringlunni
gengu ekki sérlega vel, þrátt fyrir
að Marta telji að búðin hafi verið
falleg og vörurnar líka. Hún hefur
þó ekki skýringu á hvers vegna en
bendir á að verslunarrekstur sé
dyntóttur. „Dæmi eru um verslanir
í Kringlunni sem náðu góðri byijun
en hafa síðan þurft að láta í minni
pokann," segir hún.
- Hver af verslunum ykkar gef-
ur best af sér?
„Salan er mjög góð í Centrum
en auk þess hefur Eva haldið sínum
hlut gegnum tíðina. Þar eigum við
stóran, tryggan viðskiptamanna-
hóp. Reyndar er hægt að tala um
ákveðinn hóp viðskiptavina sem
„Kringlufólk" og annan sem
„Laugavegsfólk".
- Þannig að þú ert ennþá á þeirri
skoðun að nauðsynlegt sé að vera
á báðum stöðum?
„Já,“ svarar hún og bætir síðan
við: „Að minnsta kosti ennþá.“
- Eru verslunareigendur við
Laugaveg ánægðir með hvernig til
hefur tekist með „langan laugar-
dag“?
„Já, ég held að hægt sé að full-
yrða það. Þessir dagar hafa unnið
mjög á og eru orðnir góðir. Ég hef
samanburðinn við Kringluna og
verð vör við að á sumrin er stundum
alls ekkert að gera þar en aftur á
móti mikið á Laugaveginum. Auð-
vitað fer það mikið eftir veðri og
færra fólk er á ferli á veturna."
- Svo við snúum okkur að ann-
ars konar samkeppni. Talið er að
íslendingar kaupi inn fyrir 2-3 millj-
arða íslenskra króna í haustferðum
sínum og þar sé uppistaðan fatnað-
ur. Finnið þið marktækan mun á
viðskiptum á haustmánuðum?
,Já, viðskiptin eru mun minni í
október og nóvember. Fataverslanir
á íslandi eru ekki á samkeppnis-
grundvelli við erlendar verslanir,
því almenningur fær endurgreiddan
virðisaukaskattinn sem er 'A af
vöruverðinu hér heima. Verslanir
þurfa aftur á móti að greiða toll
og virðisaukaskatt af öllum vörum
sínum, jafnvel þótt um sýnishorn
sé að ræða eins og einar buxur.
Hins vegar hefur sýnt sig að eft-
ir því sem varan er dýrari, eins og
t.d. í merkjavöru, er hagstæðara
að kaupa hana hér heima vegna
þess að erlendis er álagning mun
meiri.“
Forsætisráðherra hvatti tjl
innanlandsverslunar
Marta bendir á að þó svo að
mikið sé keypt inn í svokölluðum
verslunarferðum sé óhemju magn
fatnaðar keypt erlendis allt árið.
Hún segir að innan raða verslunar-
manna hafi oft borið á góma hvern-
ig hægt sé að hvetja fólk til að
kaupa innanlands í auknum mæli
og nefnir að þegar Danir lentu í
efnahagskreppu sinni hafi forsætis-
ráðherra landsins talað til lands-
manna í sjónvarpi og beðið þá um
að beina allri þeirri verslun inn í
landið sem þeir mögulega gætu.
Það hafi dugað vel, því það sé að
sjálfsögðu einnig hagur ríkisins að
verslunin sé sem mest innanlands.