Morgunblaðið - 20.01.1995, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 1995 B 29
Loftræstar
út vcssja-
klæóningar
Rannsóknarverkefni styrkt af Rannsókna-
sjóði íslands, Húsnæðisstofnun ríkisins o.fl.
ALLT FRÁ upphafi notkunar
steinsteypunnar hér á landi í byrj-
un þessarar aldar hefur húsagerð
með hefðbundnum hætti verið
ráðandi. Eftir uppsteypu hafa
húsin verið einangruð að innan
og múrhúðuð að utan.
Aallra síðustu árum hafa komið
til sögunnar nýjar byggingar-
aðferðir sem sífellt eru að verða al-
gengari. Með tilkomu nýrra klæðn-
ingarefna hefur einangrun utan á
steypta burðarvirkið og ýmiss konar
klæðning yst orðið æ vinsælli bæði
varðandi nýbyggingar og við viðhald
eldra húsnæðis. Ymsir barnasjúk-
dómar hafa þó komið í ljós varðandi
þessa nýju byggingaraðferð sem
ugglaust má komast hjá og enn vant-
ar nýjar lausnir sem nýta þau nýju
efni og aðferðir sem sífellt eru að
líta dagsins ljós. Til að hafa áhrif á
þessa þróun til batnaðar hefur Rann-
sóknastofnun byggingariðnaðarins
(Rb) ásamt Byggingardeild borgar-
verkfræðings og fyrirtækjunum Al-
mennu verkfræðistofunni hf. og Is-
taki hf. hafið vinnu við verkefnið
Loftræstar útveggjaklæðningar.
Verkefnið hefur hlotið styrk frá
Rannsóknarsjóði íslands og Hús-
næðisstofnun ríkisins auk þess sem
fyrirtækin BYKO hf., Garðastál hf.,
Húsasmiðjan hf. og Vímet hf. veita
verkefninu stuðning.
í verkefnisstjóm eru verkfræðing-
arnir Björn Marteinsson, Jón Sigur-
jónsson, Guðmundur Pálmi Kristins-
son, Jónas Frímannsson og Pétur
Stefánsson. Verkefnisstjóri er Jón
Siguijónsson.
Markmið verkefnisins
Markmið verkefnisins eru eftirtal-
in:
Að styrkja þá nýþróun sem felst
í einangrun húsa að utan og loft-
ræstri veðurhlíf.
Að þróa ódýrari festingarkerfi fyr-
ir loftræstar klæðningar.
Að þróa deililausnir sem auðvelda
viðhald og lækka t.d. kostnað við
endurnýjun glugga.
Staða verkefnisins
Verkefninu miðar sem hér segir:
Gagnasöfnun hefur farið fram.
Ástandskönnun hefur verið fram-
kvæmd á helstu gerðum loftræstra
klæðninga með vettvangsskoðun.
Hafin er vinna á rannsóknastofu
við að meta eiginleika og prófa nokk-
ur klæðningarefni.
Mælingar í slagregnsskáp á heppi-
legu fúgubili klæðninga með opnar
fúgur eru hafnar.
Gerð nýrra deililausna er að hefj-
ast.
Vettvangsskoðun loftræstra
klæðninga almennt
Ákveðið var í upphafi að skoða
helstu gerðir klæðninga með það í
huga að afla reynslu og þekkingar
fyrir verkefnið sem nýtast mundi á
síðari stigum við gerð tillagna að
nýjum deililausnum. Einkum voru
eftirfarandi þættir taldir mikilvægir:
festingar, burðar- og loftunargrind-
ur, loftræsting, vindþétting og aðrir
þættir sem hafa áhrif á endingu og
úttlit klæðningarinnar. Ljóst er að
efnisval og hvemig efnin í klæðning-
unum tengjast hvert öðru getur haft
úrslitaáhrif hvað þetta varðar.
Punktar frá vettvangsskoðun
Að vettvangsskoðun lokinni má
benda á ýmsa punkta sem þarfnast
umfjöllunar og endurbóta:
Festingar lekta virðast vera í
mörgtlm tilvikum lítið ígrundaðar
og oft með yfirdrifnum styrk. Á
hinn bóginn virðast ekki nægjanleg-
ar upplýsingar liggja fyrir um tær-
ingu festinga við mismunandi að-
stæður t.d. í gagnvörðum timbur-
lektum og þegar mismunandi
málmar snertast eða tengjast.
Loftræsting klæðninga virðist í
mörgum tilvikum ómarkviss og
óvíst hvað úrkomuvatn kemst langt
inn fyrir ystu klæðningu.
Val klæðningarefna þarf að
vanda betur þannig að klæðning
hæfi aðstæðum hveiju sinni. T.d.
krefst skólahúsnæði þess að tekið
sé tillit til uppátektasamra unglinga
o.s.frv.
Við ákvörðun fúgubreidda milli
klæðningarplatna þarf að taka tillit
til efniseiginleika klæðninga sem
ekki eru alltaf nógu vel þekktir.
Eiginleika þeirra þarf að rannsaka
og benda á mikilvæga þætti.
íslensk klæðningarefni eru óal-
geng sem þarf að bæta úr hið bráð-
asta. Stuðla þarf að því að gera
íslenskar steinklæðningar ódýrari
og einnig að auka framboð á ís-
lenskum klæðningarefnum.
Frágangur kringum glugga,
vatnsbretti o.fl. er oft vandræðaleg-
ur og skapar ekki klæðningunni það
eftirsóknarverða útlit og húsinu þá
vatnsvörn sem að er stefnt.
Þrátt fyrir allt eru mörg dæmi
um ágætlega heppnaðar klæðning-
ar, sem geta enst áratugum saman
án viðhalds.
STEINSTEYPT hús sem þarfnast viðhalds
FALLEG klæðning á Þjóð-
arbókhlöðunni.
BÁRUJÁRNSKLÆTT hús, Ráðherrabústaður- ÍSLENSK grásteinsklæðning, Vesturgata 7
inn við Tjarnargötuna í Reykjavík. í Reykjavík.
■■ <"" "" '"‘"“'i1"1!1"1 pr
i
P.|: U|l .Lj

1 \
»
1 1
1
MÆLITÆKI
KLÆÐNINGAREFNI
í veðrunarþolsprófun
Lottrœst klœðnlng - mœllglldl á loftraka (%HR)
LoItbH
Elnangrun
Stoypa
Klukkuitundlr frú byijun mcsllnga
HITA- og loftrakastig bak við klæðningu
Vettvangsmælingar
Klæðningu húsa er ætlað að veija
veggi hússins gagnvart veðráttu,
m.a. slagregni, en ekki er hægt að
útiloka að eitthvað vatn komist inn
fyrir klæðningu. Með klæðningu
ætti veggurinn innan við hana þó
að vera mun þurrari heldur en án
klæðningar og því síður hætta á
skemmdum í steypu eða öðru burðar-
efni. Eldri hús þar sem steypu-
skemmdir eru orðnar áberandi, oft
samfara miklum steypuraka, eru því
iðulega klædd til að þurrka vegginn
og koma þannig í veg fyrir áfram-
haldandi skemmdir.
Menn velta því oft fyrir sér hvem-
ig ástand sé aftan við klæðningu og
inni í klæðningakerfinu, t.d. hvernig
raki og hiti er á mismunandi stöðum,
og hvort klæðningin sé sú hlíf fyrír
vegginn sem leitað er eftir. í þessu
sambandi skiptir rakastig í steypu
vitaskuld miklu máli, en einnig loft-
raki þar sem mikill raki getur valdið
skemmdum á klæðningu eða festing-
um. Til þess að svara slíkum spurn-
ingum hefur til þessa einvörðu iverið
mælt rakstig í steypu bak við klæðn-
ingu og þá alltaf aðeins stakar mæl-
ingar með margra vikna millibili.
Þessar mælingar hafa sýnt að út-
þomun í steypu bak við klæðningu
á sér stað, en ekki er vitað hver hlut-
fallsraki er í reynd á hveijum tima.
Að þessu sinni var ákveðið að kanna
aðstæður bak við klæðningu og í
steyptu undirlagi samfellt um lengri
tíma með mælingum á hlutfallsraka.
Þessar mælingar munu gera kleift
að meta áhrif rakans á bendistál,
steypu, festingar, timburgrind, ein-
angran og klæðningu. Mælingarnar
verða gerðar í þrem húsum um
minnst 2 ára skeið og er um að
ræða eldri hús sem eru ný klædd og
klædda nýbyggingu. Mælingar hóf-
ust í október 1994. Hita- og raka-
nemum er komið fyrir í steyptum
veggjum í einangran utan í útilofti
utan við klæðningu. Með sírita verð-
ur síðan fylgst með og skráð sjálf-
virkt mæligildi í ölluin þessum punkt-
um, á klukkustundarfresti til að byija
með en síðar ef til vill með eitthvað
lengra millibili. Mælitækin sem eru
notuð era íslensk hönnun frá Fjöl-
nemum hf. og getur hvert tæki, í
þeirri uppsetningu sem hér er notuð,
tekið við boðum frá tveim hitanemum
og sex rakanemum.
Skráningartækin geyma upplýs-
ingamar á tölvutæku formi og með
tölvu má lesa upplýsingarnar og
vinna úr þeim. Á meðfylgjandi línu-
riti er sýnt dæmi um hvernig útiloft-
raki og hiti annarsvegar og lofthiti
og raki bak við klæðningu hinsvegar
sveiflast. Niðurstöður mælinga era
þegar famar að gefa athyglisverðar
upplýsingar en það þarf mælingar
um mun lengri tíma til að geta met-
ið áhrif klæðninganna betur.
Væntanlegai’ niðurstöður
úr 1. áfanga
Þótt verkefnið Loftræstar
útveggjaklæðningar sé á byijunar-
stigi og aðeins hluta af 1. áfanga
þegar lokið er ljóst að búast má við
hagnýtum niðurstöðum úr verkefn-
inu. Ur fyrsta áfanga má búast við
leiðbeiningum um val festinga og
hvaða eiginleikum þær þurfa að vera
búnar varðandi styrk og tæringar-
þol. Einnig er stefnt að því að miðla
FRÁ slagregnsskáp Rb.
reynslu sem fengist hefur með vett-
vangsskoðunum og mælingum. Nið-
urstöður athugana og prófana á
klæðningarefnum sem verið er að
gera á rannsóknastofunni verða einn-
ig birtar.
Allar þessar upplýsingar ættu að
auðvelda val klæðninga og frágang
í framtíðinni. Mælingar í slagregns-
skáp munu skapa aukna þekkingu á
áhrifum mismunandi fúgubils við erf-
iðar veðuraðstæður hérlendis og ef
vel tekst til munu nýjar deililausnir
verða birtar í lok 1. áfanga. Vett-
vangsmælingar munu afla upplýsinga
um ýmsa þætti sem ekki hafa verið
mældir áður a.m.k. hérlendis. Hér er
átt við loftraka og efnisraka auk
mismunandi loftþrýstings sem getur
skapast við klæðningarnar vegna veð-
urfarsáhrifa Allir þessir þættir koma
hönnuðum og notendum loftræstra
klæðninga til hjálpar til betri ákvörð-
unartöku sem byggir á traustari
þekkingu.
Upplýsingar um klæðningar eru
mjög þarfar vegna þess að heildar-
kostnaður við loftræstar klæðningar
er oft á bilinu 15.000-20.000 kr/m2 1
en getur þó verið bæði hærri og lægri.
Næstu áfangar
í 2. og 3. áfanga verkefnisins verð-
ur haldið áfram að vinna á sömu braut
og í 1. áfanga. Mælingar og prófanir
á klæðningarefnum halda áfram bæði
á vettvangi og inni á rannsóknastofu.
Enn meiri áhersla verður lögð á gerð
leiðbeininga til notenda og deililausna
til að draga úr mistökum við fram-
kvæmdir. Áhersla verður einnig lögð
á nýþróun íslenskra klæðningarefna.
I lokaskýrslu verður reynt að miðla
allri reynslu og þekkingu sem verk-
efnið skapar og ef vel tekst til gerð
handbók með úrlausnum og leiðbein-
ingum.
Verkefnið er sarnstarfsverkefni
Almennu verkfræðistofunnar,
Byggingadeildar borgarverkfræð-
ings, Istaks hf. og Rannsókna-
stofnunar byggingariðnaðarins.