Morgunblaðið - 16.09.1995, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 16. SEPTEMBER 1995 21
ERLENT
Reuter
RICHARD Holbrooke, samningamaður Bandaríkjamanna, á fundi í Zagreb í fyrradag.
Holbrooke, samningamaður Bandaríkjanna í Bosníu
Kunnur fyrir gáfur
og beinskeytt svör
Washington. Reuter.
RICHARD Holbrooke, sem á mest-
an þátt í samningum um, að Bos-
níu-Serbar aflétti umsátrinu um
Sarajevo, er reyndur samninga-
maður og kunnur fyrir mikinn
metnað, gáfur og beinskeytt svör.
I meira en mánuð þeyttist hann
fram og áftur milli höfuðborga
Evrópu og um lýðveldin, sem risu
upp á rústum Júgóslavíu, og hugs-
anlega hefur honum tekist það,
sem margir hafa reynt við lítinn
orðstír, að leggja drög að friði í
Bosníu.
Holbrooke, sem er 54 ára gam-
all, var skipaður aðstoðarutanrík-
isráðherra í málefnum Evrópu og
Kanada í júní 1994 en þá hafði
hann verið sendiherra Bandaríkj-
anna í Þýskalandi um eins árs
skeið. Áður hafði hann starfað sem
bankamaður og í byrjun ágúst sl.
var orðrómur um, að hann hygðist
snúa aftur í Wall Street ----------
vegna ágreinings við Hrósað fyrir að
Clinton-stjórnina. Sner- |eggja drög að
Það duldist engum, að Holbrooke
taldi sig hafa hlutverki að gegna
og dugnaður hans og staðfesta
urðu til þess, að franska dagblaðið
Le Figaro kallaði hann „Kissinger
Balkanskaga“.
Fyrir aðeins þremur dögum virt-
ist Holbrooke í vafa um, að samn-
ingar um friðsamlega lausn myndu
takast. „Ég veit hvernig til tókst
í Víetnam og gleymi því ekki, að
Kissinger samdi um tvö ríki í land-
inu. Því var síðan kollvarpað með
valdi og Norður-Víetnamar lögðu
Suður-Víetnam undir sig,“ sagði
Holbrooke í viðtali við New York
Times sl. miðvikudag. „Ef ég á
mér martröð þá er hún þessu lík.“
Milosevic „ekki geðþekkur“
friði í Bosníu
ist hann aðallega um
Bosníu og stefnuleysið,
sem honum fannst ein-
kennandi fyrir afstöðu stjórnarinn-
ar í þeim málum.
„Kissinger Balkanskaga"
Frá því um miðjan ágúst hefur
Holbrooke lagt nótt við dag við að
kynna nýja stefnu Bandaríkjanna
i Bosníu og hann gafst ekki upp
jafnvel þótt hann sæi á bak þremur
nánum aðstoðarmönnum sínum í
bílslysi í Bosníu í síðasta mánuði.
Holbrooke nýtur mikillar virðing-
ar meðal fréttamanna fyrir hrein-
skilin svör og sem dæmi má nefna,
að einu sinni sagði hann
um Siobodan Milosevic,
forseta Serbíu, sem
hann hefur nú samið við,
_________ að hann væri „ekki geð-
þekkur rnaður". Breskur
embættismaður sagði nýlega, að
Holbrooke ætti það til að haga sér
„eins og fíll í glervörubúð og gerði
það oft“.
Holbrooke hefur starfað lengi í
bandarísku utanríkisþjónustunni
eða meira eða minna frá árinu
1962. Hann gat sér fyrst orð sem
ráðgjafi um víetnömsk málefni og
var síðar í forsetatíð Jimmy Cart-
ers aðstoðarutanríkisráðherra með
málefni Austur-Asíu og Kyrrahafs-
svæða sem sérgrein. Ásamt Anth-
ony Lake, öryggismálaráðgjafa
Bills Clintons, stofnaði hann utan-
ríkismálatímaritið Foreign Affairs
sem nokkurs konar mótvægi við
Foreign Affairs Journal og skrifar
mikið um utanríkismál í blöð og
tímarit.
Frá 1985 og þar til varð sendi-
herra í Þýskalandi var Holbrooke
framkvæmdastjóri fjárfestingar-
fyrirtækisins Lehman Brothers í
New York og hann var meðhöfund-
nr að ævisögu Clarks Cliffords,
fyrrverandi varnarmálaráðherra.
Hefur sú bók hlotið mikið lof.
Forðast ekki fjölmiðla
Holbrooke hefur aldrei verið
feiminn við sviðsljósið og brúðkaup
hans og Kati Martons, útvarps-
fréttamanns og fyrrverandi eigin-
konu Peters Jennings hjá ABC, í
Washington í maí þótti mikill við-
burður. Það var í þriðja sinn, sem
hann gekk í það heilaga en hann
á tvo syni frá fyrsta hjónabandi
sínu. Þá voru þau Diane Sawyer,
hin kunna fréttakona, saman í all-
mörg ár á síðasta áratug.
Menn velta því fyrir sér hvað við
taki hjá Holbrooke gangi samning-
arnir um Bosníu upp en í viðtali
við tímaritið Time í ágúst kvaðst
hann hafa skýrt Clinton frá því
strax, að hann ætlaði ekki að starfa
út kjörtímabilið. „Ég lofaði Kati að
koma aftur heim til New York,“
sagði hann.
Reuter
Fræknir
málaliðar
í Singapore
LÖGREGLAN í Singapore hef-
ur ráðið nokkra málaliða úr
röðum gúrkha í þjónustu sína.
Gúrkhar eru hindúaþjóðflokk-
ur í Nepal sem er frægur fyrir
framgöngu sína í hernaði og
eru áræðnari bardagamenn
vandfundnir. Á myndinni
standa málaliðarnir með þekkt-
asta vopn gúrkha, khukri-
hnífa.
LISTIR
• Bókmenntahátíð’ 95
Raunveru-
leikinn er í sof-
andi bókum
Bókmenntir og raunveruleiki var umræðu-
efnið. Jóhann Hjálmarsson hlustaði á
höfunda skilgreina veruleikann og lesa upp.
Patrick Chamoiseau William Styron
Morgunblaðið/Ásdís
KJELL Askildsen er ekki
meðal hinna orðmörgu
höfunda og mælsku
ræðumanna, en hefur lag á að
orða hugsanir sínar í fáum orð-
um. Hann sagði í pallborðsum-
ræðu í Norræna húsinu að starf
sitt væri að segja lesandanum
hvað hann ætti við. Þegar farið
var að tala um samtímann og
það að menn óskuðu eftir Hinni
Stóru Samtímakrufningu í formi
skáldsögu vék hann að kjama
máls.
Góður listamaður á heima í
tímanum að mati Kjeld Askilds-
ens, finnur raunvemleikann án þess
að leita hans. Það að skrifa er rann-
sókn sem fer fram meðan rithöfundur-
inn skrifar. Og um fylgifiska raun-
veruleikans, sannleika og lygi, sagði
Askildsen: „Sá sem segir satt lýgur,
sá sem fæst við skáldskap lýgur ekki.“
Trúðu ekki orði
Einar Kárason velti því fyrir sér
að gefnu tilefni hvernig bókmenntir
eigi að hafa áhrif á veruleikann og
öfugt. Niðurstaðan var að því minna
sem rithöfundur hugsar um að breyta
heiminum í kringum sig því meiri séu
líkurnar á að hann geri það.
Solvej Balle kvaðst ekki geta skrif-
að án raunveruleikans. Hún sagðist
aftur á móti ekki hafa trú á því að
bókmenntirnar endurskapi raunveru-
leikann. Á svipaðri bylgjulengd var
Mártha Tikkanen þegar hún sagði
um raunveruleikann að þótt við sner-
um við honum baki tækjum við engu
að síður þátt í honum. Hún rifjaði
upp einkunnarorð einnar bókar
sinnar: „Trúðu ekki orði sem ég segi,
allt er satt.
Sigrid Combuchen, sem reyndist
margrfróð um bókmenntir og höf-
unda, taldi að pólitískar bókmenntir
gætu komið aftur, einkum stjórnleys-
isskoðanir yngri kynslóðar. Það
mátti skoða í framhaldi þess sem
Torben Rasmussen stjórnandi um-
ræðnanna benti á að stórar samfé-
lagsskáldsögur væru eftirlýstar í
Danmörku og ýmislegt benti til nýrr-
ar raunsæisstefnu. Þetta fékk eftir-
farandi andsvar frá Solvej Balle: „Ef
maður krefst meiri veruleika en felst
í frásögninni er maður á rangri leið.“
Leifar Byrons
Á upplestrarkvöldi var kynnt bók
Sigrid Combuchen um Byron lávarð;
það önnuðust höfundurinn og þýðand-
inn Kristján Jóhann Jónsson. Sagan
er ekki ný af nálinni, en
engu að síður áhrifarík.
Combuchen hefur einbeitt
sér að því að lýsa heimi
skálda, að þessu sinni ekki
sist aðdáendum þeirra. „Er raunveru-
leikinn til?“ geta menn spurt eins og
danska skáldið Thorkild Bjornvig
gerði í samnefndri bók. „Hvað kemur
upp úr gröfinni?" spurði Sigrid
Combuchen?
Einkar áheyrilegur var Tor Norr-
etranders sem kunnastur er fyrir
metsölubókina Mærk verden (1991).
Hann gerir kenningar í náttúruvís-
indum og um heimsmynd nútímans
aðgengilegar, skrifar ljóst og læsi-
lega. „Fólk hefur not fyrir meiri
upplýsingar en meðvitundin hefur
að geyma“ og „Ég er ekki miðpunkt-
urinn í mér“ eru dæmi um málflutn-
ing Norretranders sem Þorsteinn
Vilhjálmsson túlkaði og skýrði.
Patrick Chamoiseau frá Mart-
inique las ekki úr verðlaunasögunni
Texaco (1992), bókinni sem gerði
hann frægan, heldur bók sem kemur
út í Frakklandi í janúar og mun
heita Að skrifa í landi þar sem aðr-
ir ráða ríkjum eða eitthvað í þá átt-
ina, að sögn Friðriks Rafnssonar sem
kom texta Chamoiseaus til skila á
íslensku. í sögunni sem er afar ljóð-
ræn og skemmtileg, stíllinn minnir
á ævintýri í munnlegri frásögn, er
fjallað um sofandi bækur í kassa
og hvernig þær vitrast barni sem
líklega er höfundurinn sjálfur. „Sof-
andi bók breytir ekki heiminum held-
ur Iesandanum,“ stendur þar.
írinn Desmond O’Grady, sem gekk
í skóla í Tipperary, orti líka um þessa
rómuðu borg. í ljóði hans er eini
kompásinn sem vísar þangað eigið
hjarta skáldsins. Ekkert bíður þín
þegar þú loksins kemst til Tipperary.
Thor Vilhjálmsson las þýðingar sínar
á ljóðum vinar síns og var mikil músík
í lestri hans.
Michael Kruger las ljóð eftir sig
á ensku, eitt þeirra var um bjarg-
leysi dódófugls sem búið er að út-
rýma fyrir löngu. Lífið er dódófugl
og þess vegna í útrýmingarhættu.
Ingunn Ádsísardóttir las upphaf
skáldsögunnar Himmelfarb (1993) í
þýðingu sinni.
Hræðileg skömm
William Styron, eilítið þreytulegur
eftir ferðalagið til hins „fallega og
rómantíska íslands" og átök við tilver-
una yfírleitt las upphaf smásögu,
Virginía sögusviðið eins og oft áður,
og nýbirtan minningakafla úr New
Yorker um pilt sem er lokaður inni
á sjúkrahúsi vegna gruns um sífílis.
Frásögnin dregur upp mynd frá
fimmta áratugnum þegar sífílis var
hræðileg skömm og talinn jafnhættu-
legur og eyðni nú, að sögn Styrons.
Í smásögunni birtist hinn næmi skoð-
andi sem Styron er og í frásögninni
hið kjarnmikla hispursleysi og fýndni
sem hafa gert hann svo
eftírminnilegan.
Ólafur Jóhann Ólafsson
las hluta úr Sniglaveisl-
unni, kostulega lýsingu á
óhófi og veisluhöldum betri borgara
í Reykjavík. Hann sagði að þetta væri
í fyrsta skipti sem hann læsi úr verk-
um sínum hér heima.
Ólafur Jóhann las skýrt og hélt
söguefninu í dálitlum fjarska frá sér
með vott af kaldhæðni, en ekki á
þann hátt að fordæma þann úrkynj-
unarheim sem sagan leiðir í ljós,
enda þarf rithöfundur að hafa samúð
með persónum sínum þótt hann geti
gagnrýnt gerðir þeirra.
Ölesnu bækurnar dularfullu í
kassa móðurinnar í Martinique voru
Patrick Chamoiseau ögrun og vöktu
hjá honum furðu. Þær sváfu og það
var nautn að snerta þær. Hlutverk
rithöfundarins getur verið að skapa
þann bókmenntalega raunveruleika
sem gerir bækur líka eftirsóknar-
verðar eftir að barnið er orðið læst.
Að skrifa er
rannsókn