Morgunblaðið - 26.11.1995, Page 7
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 26. NÓVEMBER 1995 B 7
að flytja sem fiest störf frá Dan-
mörku til Grænlands," segir Bene-
dikte.
Hún segir ennfreinur að mikill
skortur hafi verið á menntuðu vinnu-
afli á Grænlandi. Það hafi því þurft
að sækja menntað vinnuafl erlendis
frá og skv. áætlun um framboð og
eftirspurn eftir háskólamenntuðu
vinnuafli verði þörfinni ekki fullnægt
fyrr en árið 1999. „Heist skortir
okkur lækna, tannlækna og annað
menntað fólk í heilbrigðisgeiranum
svo og kennara í listgreinum svo við
getum boðið börnunum okkar upp á
nám í tónlist og myndlist því ég vil
efla menningu og listir á Grænlandi.
Aftur á móti lofar ferðaþjónustan
góðu og vart hefur orðið sívaxandi
fjölda ferðamanna á liðnum árum.
Vandinn er sá að það þyrfti að vera
til staðar meira gistirými yfir sumar-
mánuðina, en vegna þess hversu
ferðamannatíminn er stuttur er erf-
itt að halda hótelum gangandi allan
ársins hring. Sú hugmynd hefur
skotið upp kollinum að gefa skóla-
börnum lengra sumarfrí en nú tíðk-
ast svo hægt yrði að nýta heimavist-
ir skólana undir ferðafólk lengur
yfir háannatímann. Sem stendur fá
skólabörn nú tæplega tveggja mán-
aða sumarfrí.“ Benedikte segir að
jafnframt séu miklar vonir bundnar
við námuvinnslu af ýmsu tagi og
hefðu nú margir sótt um kaup á
réttindum til rannsóknarstarfa.
Sækja þyrfti síðan um sérstakt
vinnsluleyfi ef t.d. olía eða málmar
fyndust í jörðu.
Færeyja-hræðsla
Helsta tekjulind Grænlendinga er
rækjuútflutningur. Ráðherrann seg-
ir að vöruskiptajöfnuður við útlönd
hafi verið nokkuð jafn fyrir þremur
árum, en sé nú farinn að verða
Grænlendingum í óhag. Þó eru
Grænlendingar ekki að glíma við
stórkostlegan ijárhagshalla, eins og
íslendingar. „Okkur leyfist ekki að
hafa fjárhagshalla gagnvart Dönum
því Danir eru haldnir Færeyja-
hræðslu.“
Benedikte segir Grænlendinga
vera nokkuð sátta við það íjárfram-
lag, sem Danir láta af hendi rakna
til Grænlands. Hún telur þó nauð-
synlegt að Grænlendingar fái utan-
ríkismálin alfarið í sínar hendur svo
og eigin Iöggjöf um sifjarétt. „Við
getum ekki samið beint við aðrar
þjóðir, en viljum auðvitað vera sjálf-
stæðari á alþjóðavettvangi. Við
stefnum að auknu sjálfstæði. Aðal-
málið er að við fáum að ráða okkar
málum sjálf, hvort sem það yrði í
samvinnu við Dani eða ekki.“
Hún segist telja að lífið á Græn-
landi yrði töluvert öðruvísi til að
byija með ef Danir veittu Grænlend-
ingum fullt sjálfstæði og ef fjárfram-
lags Dana nyti ekki lengur við. „Við
þyrftum kannski að breyta eilítið um
lífsstíl, jafnvel ganga nokkur ár aft-
ur í tímann. Það yrði mjög erfitt í
fyrstu, en ég er sannfærð um að við
myndum aðlaga okkur nokkuð
fljótt.“
Náttúrufólk og þjóðarböl
Hveiju spáir Benedikte um fram-
tíð Grænlands?
„Ég tel nauðsynlegt að við fáum
í hendur. sjálfstæði, sem lýtur að
aukinni ábyrgð. í því sambandi er
mikið talað um að næst fáum við í
eigin hendur dómskerfið, fangelsis-
málin og löggæsluna. Það er verið
að vinna í því.
Á undanförnum árum hef ég
fundið fýrir gífurlega jákvæðri þróun
og ég er sannfærð um að Grænland
á eftir að verða fyrirmyndarþjóðfé-
lag, ekki síst í sambandi við áfengis-
neyslu, sem verið hefur mikið þjóðar-
böl með tilheyrandi félagslegum
vandamálum. Það er bara bull að
kenna atvinnuleysi um áfengis-
neyslu. Það er vitað mál að Græn-
lendingar, eins og annað náttúru-
fólk, þola illa áfengi. Punktur. Basta.
Þetta fólk hefur aWrei haft með
áfengi að gera, ólíkt ítölum til dæm-
is sem drukkið hafa vín í þúsund ár.“
Benedikte segir að nýlega hafi
verið stofnað meðferðarheimili fyrir
áfengissjúka í Nuuk sem hafi verið
risaskref í átt að bættu mannlífi.
„Allir helstu fyrirmenn þjóðarinnar
hafa nú þegar farið í áfengismeð-
ferð, en fyrir um tíu árum síðan
hefðu þeir hinir sömu ábyggilega
dáið úr hlátri við að heyra um slíka
ansans vitleysu."
AFMÆLI
GUÐMUNDUR
R. EINARSSON
HINIR 11 vinsælustu í jazzinum 1949, samkvæmt skoðanakönnun
jazzblaðsins það ár. Neðri röð frá vinstri: Jón Sigurðsson (kontra-
bassi), Guðmundur R. Einarsson (trommur), Sigrún Jónsdóttir
(söngkona), Haukur Morthens (söngvari), Ólafur Gaukur (gítar).
Efri röð frá vinstri: Gunnar Ormslev (tenorsax.), Bragi Hlíðberg
(harmonika), Steinþór Steingrímsson (píanó), Jón Sigurðsson
(trompet), Vilhjálmur Guðjónsson (altosax., klarinet) og Björn
R. Einarsson (básúna).
HLJÓMSVEIT Björns R. Einarssonar. Við hlið hans er Haraldur
Guðmundsson, Gunnar Egilssoiu Axel Kristjánsson, Guðmundur
R. Einarsson við slagverk og Arni Isleifsson við slaghörpuna.
ÞAÐ hefur sennilega verið seinni
part ársins 1947 að synir Einars
rakara og félagar þeirra lögðu
grunninn að nýjum dansstað í
Reykjavík, Breiðfírðingabúð. Þar
dönsuðu síðan ungir Reykvíkingar
um allar helgar fram á miðjan næsta
áratug.
Þeir bræður voru engir nýgræð-
ingar í tónlistinni. Á æskuheimili
þeirra við Ficherssund lék móðir
þeirra, íngveldur Rósinkranz
Björnsdóttir, á fortepíanó, en faðir
þeirra, Einar Jónsson, var þekktur
liðsmaður, básúnuleikari og akkeri
í Lúðrasveit Reykjavíkur.
Bræðurnir stunduðu snemma
íþróttir með góðum árangri, voru
umtalaðir sundgarpar og aflmenn.
Þeir Björn Rósinkranz og Guðmund-
ur Rósinkranz Einarssynir voru á
sama tíma næmir og tilfínningaríkir
tónlistarmenn. Fyrstu sögur af leik
þeirra má yekja til dansleikja hjá
sunddeild 'Ármanns, þar sem Guð-
mundur R. lék á trommur. Það má
segja að það hafi verið upphafið að
nútíma trommuleik á íslandi.
Um tuttugu árum eftir að Jass-
hljómsveit Reykjavíkur (1926) fór
með strandferðaskipi í kringum
landið til þess að gróðursetja sveifl-
una hérlendis, tók fyrsta alvöru
hljómsveitin, sem Guðmundur R. lék
í, til starfa í Listamannaskálanum
í Reykjavík. Þar voru engir aukvisar
á ferðinni. Guðmundur R. lék á
trommur, eins og áður er sagt, Árni,
núverandi jazzgoði Austurlands,
ísleifsson lék á píanó, Haraldur heit-
inn Guðmundsson á trompet, Gunn-
ar Egilson á klarinet, Axel Krist-
jánsson á gítar og Björn R. Einars-
son á básúnu.
Guðmundur R. Einarsson fæddist
í Gijótaþorpinu 26. nóvember 1925.
Systkinin voru þijú talsins, Elín
Hulda, Björn og Guðmundur. Guð-
mundur kvæntist Höllu Kristins-
dóttur árið 1949, en sama ár fædd-
ist frumburðurinn, Matthildur, en
síðar bættist í hópinn Elín Birna,
1952 og Trausti Þór, 1953. Barna-
börnin eru sjö.
Þær eru því næst óteljandi hljóm-
sveitirnar sem Guðmundur R. Ein-
arsson hefur leikið með. Oftast hef-
ur hann ieikið á trommur, en það
eru margir sem þekkja hann sem
prýðilegan básúnuleikara. Hann lék
á það hljóðfæri í Sinfóníuhljómsveit
íslands hátt á þriðja áratug. Þá má
ekki gleyma áhuga hans á_ öðru
blásturshljóðfæri og óskyldu. Á góð-
um degi á hann það til að leika
fallegar ballöður Ellingtóns á klari-
nettið sitt.
Þótt að Guðmundur R. hafí haft
afgerandi áhrif á unga tónlistar-
menn og tónlist þeirra í hálfa öld,
hefur aldrei farið mikið fyrir honum.
Guðmundur R. er að eðlisfari frem-
ur hlédrægur og hefur sig ekki mjög
í frammi - nema að honum sé mik-
ið niðri fyrir. Hann er fæddur kenn-
ari og hefur einstakt lag á ungu
fólki í mótun. Næmi og fáguð spila-
mennska einkenna tónlistarflutning
hans. Finni hann slíkt í fari nem-
enda sinna annast hann þá með
örvandi alúð og nærgætni.
Guðmundur R. hefur kennt öll
hin síðari ár og þá sérstaklega í
lúðrasveitum barna og unglinga.
Hann hefur starfað við Breiðholts-
skóla. Það eru mikil forréttindi fyrir
skólann að hafa kennara með jafn
víðtæka reynslu og þekkingu á
blásturshljóðfærum og slagverki.
Þá eykur það örugglega árangurinn
að Guðmundur R. hefur mikla kímni
og hlýju til að bera.
Á meðan að jazz- og danstónlist
voru mikið til samhliða var varla
sú ,jam session" haldin í landinu
að Guðmundur R. væri ekki nálæg-
ur. Áhugi hans á jazztónlist hefur
verið ódrepandi frá fyrstu tíð. Það
má teljast óvenjulegt um tónlistar-
mann sem hefur haft klassíska tón-
list að aðalstarfi svo lengi sem raun
ber vitni. Guðmundur R. hefur leik-
ið með flestum íslenskum jazzleikur-
um og mörgum erlendum kollegum
sem lagt hafa leið sína hingað til
lands. Þá iék hann m.a. á fyrstu
íslensku jazzplötunni, sem HSH gaf
út, með Gunnari Ormslev og félög-
um.
Undanfarin ár hefur Guðmundur
R. Einarsson leikið jazz með þeim
Tómasi R. Einarssyni og Ólafi
Stephensen. í leik tríósins ■ kerhur
það vel í Ijós hve aldurslaus þessi
tónlist er. Þar er Guðmundur R.
ótrúlegur, - vakandi og drífandi.
Leiki hann með stærri hljómsveitum
sýnir hann og sannar að það eru
fáir slagverksleikarar sem kunna
betur til verka.
Þó að Guðmundur R. hafi farið
af bæ á afmælisdaginn, þá vilja
tveir „ungir sveinar“ sem hlýtt hafa
á leik hans með velþóknun síðan
þeir voru tólf ára gamlir (og gera
enn!) þakka honum kærlega fyrir
og hvetja hann til frekari dáða.
Hrafn Pálsson,
Olafur Stephensen.
Utanríkisráðherra segir að markmið um 12.000 ný störf fyrir aldamót muni nást
Atvinnuþátttaka fólks
hefur verið að aukast
0 Morgunblaðið/Þorkell
HALLDÓR Asgrímsson, formaður Framsóknarflokksins, flutti
ræðu við upphaf miðstjórnarfundar flokksins.
HALLDÓR Ásgrímsson, formaður
Framsóknarflokksins, sagði á mið-
stjórnarfundi flokksins að allt benti
til að markmiðið um að skapa
12.000 ný störf fram til aldamóta
muni nást. Nýjar upplýsingar frá
Hagstofnunni sýndu að störfum
fjölgaði meira en venjulega.
Framsóknarflokkurinn lofaði því
í kosningabaráttunni í vor að skapa
12.000 ný störf fram til aldamóta.
Þjóðhagsstofnun spáir því að með
aðgerðum í ríkisfjármálum og lækk-
uðum vöxtum skapist 9.200 störf
til aldamóta. Halldór sagði að þar
til viðbótar kæmu ný störf sem yrðu
til með tilkomu álvers og fleiri verk-
efni væru í undirbúningi til að
styrkja atvinnulíf þjóðarinnar.
„Á næstunni eru væntanlegar
athyglisverðar upplýsingar frá
Hagstofnunni um vinnumarkaðinn.
Þar kemur fram að atvinnuþátttaka
á vinnumarkaði hefur aukist veru-
lega að undanförnu, þ.e. þeim, sem
eru við nám og heimilisstörf hefur
fækkað og að sama skapi hefur
fjölgað á vinnumarkaðnum. Þrátt
fyrir það hefur atvinnuleysi minnk-
að, sem sýnir að störfum fjölgar
meira en venjulega. Þetta gefur enn
frekari tilefni til bjartsýni," sagði
Halldór.
Þörf á breytingum
á vinnumarkaði
Halldór sagði að reglur sem gilda
á vinnumarkaði væru að mörgu
leyti orðnar úreltar. Ákveðnir þjóð-
félagshópar hefðu dregist aftur úr
launum og fámennir hálaunahópar
beittu þvinunum til að knýja fram
hækkanir. Fordómar um hvenær
vinna skuli fara fram væru farnir
að valda misræmi sem varla yrði
við unað.
„Þjóðfélagið hefur þróast hratt
að undanförnu og verður áfram í
hraðri þróun. Til þess að svo megi
verða verður að varpa af sér ýmsum
venjum, sem byggjast á því að ein-
hvern tímann hafi þetta verið svona
og gefist vel. Nýir tímar krefjast
nýrra aðferða og oft verður að
breyta grundvellinum sjálfum, ef
aðstæður knýja á um það, jafnt í
starfi stjórnmálaflokka, félagasam-
taka á vinnumarkaði og annarra
áhrifavalda í þjóðfélaginu. Sem
nátttröll þess gamla og liðna vinn-
um við framtíðinni lítið gagn.“
Vanþekking
á íslandi í ESB
Halldór lýsti sem fyrr yfir and-
stöðu við aðild íslands að ESB.
„Sjávarútvegsstefna ESB er óað-
gengileg fyrir ísland og engar vís-
bendingar eru um að sambandið sé
reiðubúið að taka tillit til sérað-
stæðna íslands. Ég hef hins vegar
orðið var við að nokkurrar vanþekk-
ingar gætir meðal aðildarríkjanna
á sérstöðu okkar. Það er afar mikil-
vægt að fullur skilningur ríki bæði
meðal aðildarríkjanna og fram-
kvæmdastjórnar ESB í hverju and-
staða okkar við aðilda að ESB er
fólgin. Ég mun því kappkosta að
kynna betur að hvaða leyti hags-
munir okkar og stefnumál ESB eru
ósamrýmanleg. Til þess að gera
betur kleift að varpa ljósi á þessi
atriði er hins vegar nauðsynlegt að
gera faglega úttekt á því hvað það
er í stefnumálum ESB sem er ósam-
rýmanlegt fyrir ísland og Sslenska
hagsmuni," sagði Halldór.