Morgunblaðið - 25.02.1996, Blaðsíða 16

16 B SUNNUDAGUR 25. FEBRÚAR 1996
'MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 25. FEBRÚAR 1996 B 17
EFTIR aðgerðina var Eva aftur vakin og látin hreyfa fæturna. Vélar voru aftengdar og sjúkrarúmi
rennt inn á skurðstofuna. Með samstilltu átaki var hún færð yfir í rúmið og síðan flutt á gjörgæsludeild.
um hryggjaráverka og hiyggjar-
sjúkdóma. Þeir vinna gjarnan sam-
an þegar gerðar eru aðgerðir vegna
áverka og sjúkdóma í hrygg og
hálsi. Sérhæft starfslið hefur öðlast
mikla þjálfun í að sinna þessum
sjúklingum.
Spítalalífið hefst
Eva mætti með foreldrum sínum
á barnadeildina á 5. hæð Sjúkra-
húss Reykjavíkur í Fossvogi (SRF)
að morgni þriðjudagsins 30. janúar.
Hún fór fyrst í læknisskoðun, var
vigtuð og mæld á alla kanta og
blóðsýni tekin. Á SRF er teymi
hjúkrunarfræðinga sem undirbýr
böm fyrir stórar aðgerðir. Eva var
upplýst um undirbúning og hvernig
aðgerðin færi fram. Henni var sagt
að eftir aðgerðina yrði hún í tvo
daga á gjörgæsludeild. Hún fengi
nóg af verkjastillandi lyfjum og
myndi dorma töluvert mikið. „Þú
verður ekkert látin vera með verki,“
sagði hjúkrunarfræðingurinn hug-
hreystandi.
Loks var Evu sýnd barnadeildin
og stofan þar sem hún yrði fyrstu
nóttina. Eftir að hafa skoðað deild-
ina tók við nokkur bið eftir lungna-
myndatöku. Klukkan var orðin
15.30 þegar loksins var hægt að
sækja yngri systurnar í pössun og
Eva fékk að vera með fjölskyldunni
fram á kvöld.
Eva átti að mæta klukkan 20 á
sjúkrahúsið. Hún kvaddi litlu syst-
ur sínar og kyssti Evu ömmu sína
að skilnaði. Hún neitaði því ekki
að sig kviði svolítið fyrir. Þau Hjalti
og Guðrún voru einnig dálítið kvíð-
in, en reyndu að láta ekki á neinu
bera. Guðrún sagðist reyna að
bægja hugsun um aðgerðina frá
sér. Það væri erfitt því þetta leit-
aði sífellt á hugann. Hjónin sögðu
að það hefði róað þau mikið að
tala við móður stúlkunnar úr Kefla-
vík. Hún hefði gefið þeim góð ráð.
Það hefði h'ka verið hughreystandi
að sjá hve vel stúlkunni hafði reitt
af.
ÞAÐ leyndi sér ekki að Ragnar var
lúinn eftir fjögurra tíma einbeitingu.
sat uppi í rúminu hjá henni. Hún
hafði sofið á spítalanum um nóttina.
Klukkan 9.30 var Evu ekið inn
á skurðdeild. María Sigurðardóttir
svæfingarlæknir og hjúkrunarfræð-
ingar tengdu Evu við öndunarvél,
einnig var settur upp þvagleggur,
slagæðarnál til að mæla
blóðþrýsting og miðblá-
æðarleggur til að fylgjast
með vökvajafnvægi og til
vökvagjafar. Blóðskilvinda
var einnig notuð.
Ragnar beið framan við
skurðstofuna meðan verið
var að tengja tækin. Við
blaðamenn fylgdum Ragn-
ari inn kl. 10.15. Eva lá á
grúfu á hitadýnu á skurð-
borðinu. Ragnar setti rönt-
genmynd af hryggnum á
ljósatöflu. Hann var búinn
að merkja inn hrygg-
skekkjuna í gráðum. Eins
hvar festingamar fyrir
teinana áttu að koma á
hryggjarliðina.
Þegar búið var að hag-
ræða Evu á skurðborðinu
fór Ragnar fram að þvo sér
ásamt Ástvaldi Arthurs-
syni deildarlækni, sem að-
stoðaði við aðgerðina, og
Stefaníu Jónsdóttur skurð-
stofuhjúkrunarfræðingi.
Þau komu síðan inn og
voru færð í dauðhreinsaða
Viðamikill undirbúningur
Eva var vakin snemma að morgni
31. janúar og látin baða sig upp
úr sótthreinsandi sápu öðru sinni
frá því kvöldið áður. Hún hafði
fastað frá miðnætti og fékk for-
lyfjagjöf sem gerði hana afslappaða
og syfjaða. Hún dormaði og Guðrún
sloppa og klæddust í tvöfalda
gúmmíhanska. Þeir Ragnar og Ást-
valdur þrifu sótthreinsunarefni af
bakinu á Evu og lögðu plastfilmu
á skurðsvæðið áður en það var af-
markað með dauðhreinsuðum dúk-
um. Eins var tjaldað fyrir svæfing-
artækin við höfðalagið með græn-
um dúk. Handan við tjaldið voru
María svæfingar-
læknir og Ásgeir
Snorrason hjúkrunar-
Morgunblaðið/RAX
„EVA, getur þú hreyft fæturna," kallaði María svæfingarlæknir og klappaði á handarbakið á henni. Loksins lyftist vinstri fótur og sá hægri
bærðist einnig. „Hún er búin að hreyfa, hún er búin að hreyfa,“ hrópaði Aldís hjúkrunarfræðingur, sem fylgdist með fótunum.
SÓTTHREINSANDI efni var tvívegis borið á bakið á Evu. Ragnar, Ástvaldur og Stefanía fóru í
dauðhreinsaða sloppa. Stefanía aðstoðaði Ragnar við að fara í tvö pör af hönskum.
þrengsli í brjóstholinu geta valdið
skemmd á lungum. Að sögn Ragn-
ars fylgdi aukin dánartíðni alvar-
legri hryggskekkju áður en byrjað
var að lagfæra hana með læknisað-
gerðum. Sjúklingamir dóu upp úr
miðjum aldri af lungna- og hjarta-
bilun ef ekkert var að gert.
Járnabinding í baki
Bylting varð í meðferð á hrygg-
skekkju um 1960, að sögn Ragn-
ars. Þá kom bandarískur læknir að
nafni Harrington fram
með stálteina sem festir
voru á hryggjarliðina til
að spengja þá fasta, jafn-
framt því að liðimir vom
græddir saman. Ragnar
segir að þá fyrst hafi ver-
ið hægt að rétta úr skekkj-
unni og halda réttingunni
meðan hryggurinn greri
saman.
Teinarnir og festibúnaðurinn sem
Ragnar notar við sínar aðgerðir er
af gerðinni Isola og er þróaður út
frá hugmynd Harringtons af Marc
Asher, bandarískum lækni og ein-
um af lærifeðmm Ragnars. Hér er
um að ræða stálteina að sverleika
rA eða 3/ie úr þumlungi og fylgja
margar gerðir af festistykkjum sem
ýmist em skrúfuð í beinin eða
klemmd á hryggjarliðina. Einnig er
grannur vír þræddur í gegnum
mænugöng einstakra hryggjarliða
og þeir hreinlega vírbundnir við
teininn. í skurðstofunni er því not-
ast við járnaklippur, vírklippur og
skrúflykla auk hefðbundinna lækn-
ingatækja. Jafnframt .járnabind-
ingunni" er nauðsynlegt að græða
saman hryggjarliðina og mynda
staurliði á því bili sem spengt er.
Sé það ekki gert brotna stálteinam-
ir af málmþreytu með
tímanum. Svo mikil
era átökin í bakinu.
Stækka við aðgerðina
Þegar rétt er úr hryggnum með
spengingu, áður en líkamsvexti lýk-
ur, réttist einnig úr rifbeinum og
afmyndun á bijóstkassa gengur til
baka um 20-30%. Sjúklingurinn
hækkar oft um 1-2 sentimetra við
réttinguna, en spengingin hindrar
frekari vöxt á því bili hryggjarins
sem er spengt. Ef sjúklingurinn á
eftir um tveggja ára vaxtartíma eða
meira getur aðgerðin því dregið úr
endanlegri líkamshæð.
Aðrir fylgikvillar em
helstir þeir að meira reyn-
ir á bakið ofan og neðan
við spenginguna, en það
virðist sjaldan koma að
sök. Hryggurinn er tiltölu-
lega stífur á því bili sem
spengt er. Einnig má
nefna örin og óþægindi við
sjúkrahúsleguna, sem
fylgikvilla.
Vakið upp í miðri aðgerð
Skurðaðgerðir af þessu tagi eru
umfangsmestu hryggjaraðgerðir
sem gerðar eru hér á landi. Aðgerð-
in sjálf stendur oft 4-6 tíma og þar
við bætist undirbúningur á skurð-
stofu. Þegar búið er að koma tein-
unum fyrir í bakinu, en skurðsárið
enn opið, er sjúklingurinn vakinn
upp á skurðarborðinu og hann beð-
inn um að hreyfa fæturna. Um leið
og sjúlkingurinn bregst við þessu
er hann svæfður aftur. Þessi upp-
vakning er gerð við mikla deyfíngu
og sjúklingarnir muna ekkert eftir
þessu, að sögn Ragnars.
Hann segir þetta próf gert til
þess að ganga úr skugga um að
ekki hafi of mikið verið strekkt á
bakinu því þá er hætt við lömun.
Þarna er verið að vinna í millimetra
fjarlægð frá mænunni og viðkvæm-
um taugum. Verði mænan fyrir ein-
hveiju hnjaski eða álagi getur það
valdið lömun. Ef nógu fljótt er slak-
að á spennunni em meiri líkur á
að lömunin gangi til baka. Ragnar
segir þetta sjálfsagða varúðarráð-
stöfun, en sem betur fari hafi hann
ekki enn orðið fyrir því að spenging
af þessu tagi ylli lömun.
Það tekur hrygginn um eitt ár
að gróa eftir aðgerð. Eftir það má
fólk með hryggspengingu gera flest
sem það vill. Fara á hestbak og
annað slíkt, en óæskilegt er að það
steypi sér oft í kollhnís!
Sérhæft hryggjarteymi
Ragnar gerir yfirleitt allar sínar
hryggjaraðgerðir á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur (SRF). Þar eru gerðar
10-15 aðgerðir vegna hryggbrota á
hveiju ári og um 10 aðgerðir vegna
hálsbrota. Þar við bætast aðgerðir
vegna æxla, liðskriðs og bijóskloss
þar sem beitt er spengingu. Reynt
er að gera eina til tvær hryggjarað-
gerðir í viku fyrir utan þær sem
gera verður vegna slysa. Ragnar
segir svipaða tækni notaða við flest-
ar þessar aðgerðir þannig að fjöldi
þeirra er nægur til að halda starfs-
fólkinu í góðri þjálfun.
Á SRF er til staðar sérþjálfað
teymi starfsfólks sem býr yfir mik-
illi reynslu af hryggjaraðgerðum.
Þetta teymi, eða „hryggjareining“,
var sett saman fyrir um tveimur
árum. Tengsl slysadeildarinnar við
sjúkrahúsið gera að verkum að
þangað berast nánast öll hryggbrot
sem verða hér á landi.
Hryggjareiningin byggir á sér-
þekkingu og samstarfi lækna bækl-
unardeildar og taugaskurðlækna
AÐGERÐIN
'mm
RAGNAR mældi út rétta lengd af stálteini og klippti í voldugri járnaklippu. Síðan
sveigði hann teininn í rétt form og kom honum fyrir við hrygginn.
FYRSTA verk Ragnars eftir aðgerð var að hringja til foreldra Evu og láta vita að
allt hefði farið vel. Astvaldur lét grímuna falla á ganginum.
Á KAFFISTOFUNNI fengu Ragnar, Stefanía og Ástvaldur sér hressingu eftir að-
gerðina með öðru starfsfólki á skurðstofum Sjúkrahúss Reykjavíkur.
SKEKKJAN í bakinu á Evu var um 50° þar sem hún var mest og fór niður I um 26°
að sögn Ragnars. Á röntgenmyndunum má sjá hrygginn fyrir og eftir aðgerð.