Morgunblaðið - 14.04.1996, Blaðsíða 15

14 B SUNNUDAGUR 14. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 14. APRÍL 1996 B 15.
EIN AF ástæðunum fyrir því
að Jósef vildi ganga á
skíðum sínum einn yfir
ísland frá Skagafirði og
niður í Bása er sú að hann er fimm-
tugur í september og hann vildi
dekstra aðeins við sig. Þetta var
„lúxusferð" eins og hann kallar
það, „þar sem maður veit ekki af
tímanum og gefur sér frídaga við
skálana," bætir hann við. En til-
drögin teygja sig til æsku hans í
Skagafirði.
Jólasveinn á Kili
Faðir Jósefs, H.J. Hólmjám, bjó
að Vatnsleysu í Viðvíkursveit og
skóli var stundaður í þijá mánuði á
vetri með þeim hætti, að einn
mánuðinn var hann á einum bæ,
þann næsta á öðrum bæ og þann
þriðja á þriðja bænum. Þetta var
kallaður farskóli. „Nú til dags er
ekki annað að gera en að aka skóla-
börnum upp að dyrum, en við mátt-
um ganga 5-10 kílómetra á dag til
að stunda skóla og þótti mér það
ekki mikið.
Mér fór að þykja þetta verulega
skemmtilegt og áhuginn á fjöllunum
og óbyggðunum jókst til mikilla
muna er ég fór í göngur í fjöllin á
Tröllaskaga. Einhveiju sinni var ég
að lesa gamla árbók frá Ferðafélagi
íslands og þar var frásögn af ein-
hveijum jólasveini sem fór einn síns
liðs á skíðum yfir Kjalveg. Hann
var fremur illa búinn, en meðal þess
sem hann bar á sér var eitt kerti
sem hann notaði þannig að með
öðrum endanum bar hann á skíðin
sín, en með hinum lýsti hann í kof-
unum á nóttunni.
Fólk hristi hausinn yfir svona vit-
leysu, taldi þetta hið mesta óráð,
en ég ákvað á staðnum að þetta
ætlaði ég sjálfur að gera. Loksins
lét ég nú verða af því og þarna er
komin ástæðan fyrir því að ég lagði
upp úr Skagafirði. Það er tákn-
rænt, því þar vaknaði hugmyndin.
Og ég ætlaði að enda í Básum, því
ég hef töluvert starfað með Útivist
síðustu árin og ætlaði að veija pásk-
unum þar í góðra vina hópi“
En hvernig tók fólk hugmynd-
inni, var það ekki eins og forðum,
að þetta væri hið mesta óráð?
„Fólk skiptist alveg í tvo hópa.
Mörgum fannst þetta alveg fárán-
legt og ég heyrði svona frasa á
borð við „það fréttist fátt af einum“
og fleira svoleiðis kjaftæði. Þeir sem
þekkja mig vel voru hins vegar yfir-
leitt þeirrar skoðunar að þetta væri
hið besta mál og óskuðu mér vel-
farnaðar. Svo var ég líka með þetta
nýja senditæki sem er þannig gert
að færi eitthvað úrskeiðis þá myndu
menn vita upp á hár hvar ég væri
staddur. Senditækið var tengt gervi-
tungli og sendi staðarákvörðun á
tveggja mínútna fresti til móður-
tölvu í Frakklandi. Jósef segir þetta
svipaðan búnað og álftimar báru á
ferðum sínum til og frá Skotlandi.
Betra að vera einn
í þessu sambandi er vert að
minna á að það er ekki sjálfgefið
að það sé verra að vera einn á ferð
en í hópi. í hópi getur ástandið orð-
ið alvarlegt ef eitthvað bjátar á.
Menn verða kannski viðskila í óveðr-
um eða slasast og ef hópurinn er
ekki þeim mun samstilltari fer mik-
il orka í að ná áttum og finna út
hvað best sé til bragðs að taka. Ef
maður verður viðskila við hóp þá
veit ég, að sjálfur hefði ég miklar
áhyggjur af hópnum vegna þess hve
þeir hefðu miklar áhyggjur af mér.
Og öfugt. Ég hef oft verið leiðsögu-
maður hópa á íjöllum og lent í því
að menn hafa orðið viðskila um tíma
og veit því hvað ég er að tala um.
Ef maður er einn á ferð þarf ekki
að hafa áhyggjur af þessu tagi.
Því hefur veríð fleygt eftir allan
fréttaflutninginn að þú hljótir að
vera einrænn sérvitringur úr því að
þú leggur upp í ferð af þessu tagi?
Jósef glottir að spurningunni og
svarar síðan: „Ég er einrænn og
ÓVEÐRIÐ brostið á, myndin sýnir tjaldstað við Syðri Ófæru.
í fótspor
jólasveins-
ins á Kili
Jósef Hólmjám er fæddur í Reykjavík, en
alinn upp í sveit við farskóla þar sem tíu kíló-
metra göngur á degi hveijum voru nauðsyn-
legar og ekki tiltökumál. „Fjallabakteríuna“
fékk hann hins vegar á unglingsárunum er
hann fór í göngur á Tröllaskaga. Þá hvísluðu
óbyggðimar og síðan hefur hann best kunnað
við sig á fjöllum. Fyrir skemmstu þurfti hann
þó að fá hjálp góðra manna til að komast frá
þeim til byggða eftir 18 daga viðburðaríka
gönguskíðaferð yfír endilangt landið. Guð-
mundur Guðjónsson hitti Jósef í vikunni.
eflaust er ég sérvitringur. En ég er
einnig mikill hópmaður og hef gam-
an að því að ferðast með hópum,
sbr. að ég starfa mikið sem leiðsögu-
maður. Hitt er svo annað mál að
ég get ekki notið kyrrðar og friðar
fjallanna sem skyldi ef ég er með
öðru fólki. Ég nýt þess best þegar
ég er einn með sjálfum mér. Þess
vegna fer ég mikið einn, því kyrrðin
og friðurinn er ríkur hluti af því sem
ég sæki í fjallamennskuna. Mér
bauðst staða á Orkustofnun árið
1974. Sú staða bauð upp á að vera
mikið á fjöllum. Ég var búinn að
vera á sjó með rokkaup í sjö ár og
varla komið í land, hvað þá gengið
á fjöll. Ég þurfti ekki að hugsa mig
um tvisvar áður en ég hljóp frá
góðu laununum í sjómennskjunni í
skítakaup opinbera starfsmannsins.
Það er til marks um hversu mjög
ég ann fjöllunum."
í ríki öræfanna
- í blíðu og stríðu
Ferð Jósefs sem slík mun lifa í
minningu hans þar til yfír lýkur.
Aður en hann lenti í páskahretinu
skiptust á skin og skúrir, ýmist fauk
' í l, M'
JÓSEF skriðinn í pokann.
Morgunblaðið/Jósef Hólmjárn.
Á GÖNGU á fjöllum.
hann á skíðunum í vestan rííu og
þakkaði fyrir að þeytast ekki um
koll, t.d. á leiðinni í Laugafell
snemma ferðar, eða að hann upp-
lifði „blóðrautt sólarlag yfir Hofs-
jökli og djúpgrænan og purpura-
rauðan himinn sem leið inn í svarta
heiðskíra stjörnubjarta nótt með
leiftrandi norðurljósum í ýmsum lit-
um,“ eins og hann lýsir því. Og það
var daginn áður en hann beið í tjald-
inu í 16 klukkustundir á meðan
vestan stormur upp á tíu vindstig
með skafrenningi Iauk sér af. Að-
faranótt miðvikudagsins fyrir páska
var „góð“, en þá gisti hann einn í
kofa nærri Lónakvíslum.
Á miðvikúdeginum var hann
langt kominn að skála Landsvirkj-
unnar við Línuveg á Fjallabaksleið
nyrðri er mikil slydduhríð brast á.
Hann komst í skálann, en á fimmtu-
deginum „moksnjóaði" þannig að
hann hélt kyrru fyrir. Síðan kom
þokkalegt veður, „en alveg blint"
Spáin var hins vegar enn fremur
jákvæð. Næstu þtjá daga paufaðist
Jósef því áfram yfir giljótt landið í
„mok lausasnjó". Þegar hann kom
suður fyrir Syðri-Ófæru var hins
„ Morgunblaðið/Einar Falur.
JÓSEF Hólmjárn.
vegar aftur komin. slydda og þegar
hann var búinn að vaða yfir Ofær-
una og var að setja upp tjaldið,
brast á þvílík lemjandi rigning að
hann þurfti að ausa nokkrum lítrum
af vatni út úr tjaldinu eftir þá at-
höfn eina að setja ytra tjaldið yfir
innra tjaldið.
Alla nóttina og næsta dag var
ekkert lát á veðrinu. Hinn nýfallni
snjór varð að krapaflóði og nú var
úr vöndu að ráða. Jósef hlustaði á
veðurspána og að þessu sinni var
ekkert lát á óveðurssspám. Hann
breytti um ferðaplan, ákvað að
gleyma páskahaldi í Básum og halda
stystu leið til byggða, að Snæbýli
fyrir austan Mýrdalsjökul.
Þrekraunin í giljunum og lausa-
snjónum breyttist í barnaleik er við
tóku næstu þrír sólarhringar er Jó-
sef þrælaðist áfram í slagveðrinu
og krapaelgnum og hafðist við þess
"a milli í vatnsmettuðum svefnpokan-
um og tjaldinu. Hann óð krapaelg-
inn í hné og yfirferðin var u.þ.b. tiu
kílómetrar á dag í stað 30-35 kíló-
metra ef kringumstæður hefðu ver-
ið eðlilegar. Hann var búinn hinum
besta hlífðarfatnaði, en það dugði
JÓSEF býr sig undir að halda úr Nýjadal.
ekki gegn íslensku vatnsveðri í sín-
um versta ham. Vatn rann með
hettunni í stríðum straumum og
fljótlega var allt orðið svo gegnsósa
að skórnir voru orðnir fullir af vatni.
Þegar heim var komið vógu fatnað-
ur og farangur alls yfir 50
kílógrömm. Þar af voru um 10 kg
vatn.
Látið undan
Þegar Jósef vaknaði á þriðja
morgni í krapa var ástandið sem
sagt afleitt. í ofanálag við almenna
vosbúð og vanlíðan var hann farinn
að hósta óþyrmilega og óttaðist því
um heilsuna. Enn voru 30 kílómetr-
ar til næsta bæjar og miðað við
yfirferð síðustu daga myndi það
taka hann þijá daga til viðbótar að
brjótast þá leið. I kaupbæti sagði
útvarpið að veðurspáin væri hin
sama. „Ég reyndi að líta á málið
af skynsemi, vó og mat líkur og
valkosti. Niðurstaðan var sú að taka
ekki áhættu. Ég sendi því frá mér
neyðarkall," segir Jósef.
Iljá Flugbjörgunarsveitinni gátu
menn fylgst með framvindu mála í
eigin tölvubúnaði og þegar Jósef
þrýsti á hnappinn, kom orðið „Neyð-
arkall" upp á skjáinn, rauðum stöf-
um.
„Það var í og með út af þessu
tæki, sem þeir kalla Argos-kerfi,
sem ég afréð að senda neyðarkall.
Ég vissi að þeir myndu vita ná-
kvæmlega hvar ég væri og það
þyrfti ekki að blása í herlúðra. Það
myndi duga að senda 2-3 sleða eft-
ir mér. Svo beið ég í nokkra tíma
og ekkert gerðist. Ég var sáttur,
þreytan fór að minnka, spáin að
batna og veður að lagast. Klukkan
2 lá ég yfir kortunum er ég heyrði
í þyrlunni. Ég skaut upp nokkrum
neyðarblysum, en veit ekki hvort
þeir sáu þau. Ég heyrði síðan nokkr-
um sinnum í þyrlunni aftur og
tveimur tímum seinna heyrði ég í
vélsleðum. Aftur skaut ég upp
nokkrum blysum, en það bar ekki
árangur.
Þá fór ég af stað, niður með
Tungufljóti og sá þar álengdar til
tveggja manna á vélsleðum. Þeir
voru upp á hóli. Ég skaut enn upp
blysi og þeir komu þá auga á mig.
Þetta voru tveir hressir bændur sem
þekktu landið þarna út og inn og
urðu þarna fagnaðarfundir. Það má
eiginlega segja að ég hafi fundið
þá,_en ekki öfugt!
Ég frétti síðan, að tveir strákar,
sem voru í hópi sem ég hafði hitt
í Nýjadal, höfðu lagt saman tvo og
tvo. Þeir gátu sér til um að ég
myndi lenda í vanda og voru lagðir
af stað að ná í mig. Eg vissi þetta
auðvitað ekki og hef hugsað síðan,
bara ég hefði ekki ýtt á helvítis
takkann. Þá hefði ég slopþið við
allt þetta fjölmiðlafár. Það var ekki
þannig hætta á ferðum. En valkost-
irnir sem við mér blöstu voru hvorki
margir né góðir, þennan morgun
var allt í mínus hjá mér.“
Og Jósef heldur áfram: „Ég
spurði um það er ég var í skýrslu-
töku á Vík í Mýrdal, hvers vegna
svona mikið lið hefði verið sent á
vettvang og fékk þau svör að færið
hefði verið erfitt og menn hefðu
óttast ýmiss konar vandræði og
vesen. Það er svo sem ekki hægt
að ásaka menn, en uppákoman bauð
ekki upp á viðbrögð af þessu tagi,
hvað þá alla umfjöllunina sem í kjöl-
farið hefur komið.
Þessi ferð mín var í og með prufa.
Það fékkst dýrmæt reynsla á Argus-
kerfið. Það er framtíð í þessari
tækni. Það er ætlunin að leigja þessi
tæki út og munu þau auka öryggi
ferðalanga til mikilla muna. Þetta
er eiginlega bylting."
Félaginn á alnetinu
Skemmtileg hliðarsaga við
reynslusögu Jósefs hefst áður en
lagt var upp í hina minnistæðu ferð.
Jósef hafði um tíma verið í sam-
bandi við svissneskan gönguskíða-
mann á alnetinu. Það vildi svo til
að sá var að skipuleggja hálendis-
ferð um Iíkt leyti og Jósef. „Þetta
voru sérkennilegar bréfaskriftir, því
við reyndum báðir að víkja okkur
undan því að greina frá ferðaplönum
okkar. Báðir ætluðum við að vera
einir og hvorugur vildi hitta hinn.
Svo vissi ég ekkert af þessum vini
mínurn fyrr en eftir að mér hafði
verið hjálpað til byggða eftir hrakn-
ingana. Þá heyrði ég þá sögu, að
menn sem staddir voru inni í Þóris-
ósi hefðu rekist þar á hrakinn ferða-
lang í krgpinu. Þar var þá kominn
Alex vinur minn af alnetinu. Hann
var á miðjum Sprengisandi er
ósköpin dundu yfir og ákvað hann
þá að halda stystu leið til Sigöldu.
Hann var svo glaður að sjá vélknú-
in ökutæki, að hann skildi snjóþot-
una með farangrinum eftir og nán-
ast hljóp á vit björgunarmanna
sinna. Hann fékk þær fréttir að leit
að mér væri hafin og fylgdist hann
með af áhuga. Hringdi svo í mig
er ég var kominn til byggða. Því
miður náðum við ekki að hittast,
en ætlum að segja hvor öðrum
ferðasögurnar með tölvupósti."
Og lokaorð Jósefs, áður en hann
fór á fjöll á ný voru: „Hluti af um-
ræðunni hefur verið sannkallað kerl-
ingarfóður, beggja kynja, þetta hafi
verið feigðarflan, þessir vitleysingar
eru alltaf að tínast og hundruð
manna þurfa alltaf að vera að leita
að svona afglöpum. Ég segi nú bara:
Hvar er maður í mestri hættu að
einangrast? Ætli það sé ekki í borg-
inni. Sá sem truflast á fjöllum hlýt-
ur að hafa verið truflaður fyrir. Á
fjöllum ert þú kóngur."
Ódýrari ferðir
jýrir Islendinga!
10
SPRENGITILBOÐ
ALGARVE
24 dagar
• / V Vt
pr. mann.
Verð miðað við tvo í stúdíó d Feliz Choro íbúðahótelinu.
Innifalið: Flug, flugvallaskattar og gisting.
Brottför 28. apríl.
Heimkoma: 22. maí
Farþegar PLÚSferða Jljúga
eingöngu með Flugleiðum.
V/SA
f.
SJÓVÁ-AIMENNAR
FERÐIR
Faxafeni 5 108 ReyhjavCk SCmi: 568 2277 Fax: 568 2274
§ Erum við með
J bestu gjafavörurnar?
Oi Myndlist - Leirlist
p 11 r ^ Glerlist - Smíðajárn
Lralleri Listspeglar-Vindhorpur
Listhúsinu í Laugardal Fermingargjafir
LIST
Hvad
BVO?