Morgunblaðið - 30.07.1996, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUÐAGUR 30. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
MINNINGAR
Oft var þörf
en nú er nauðsyn
Eru málefni
geðfatlaðra í
brennidepli?
Sagt er að við lifum
í landi velmegunar. Hér
komu nokkur ár þegar
atvinnuleysi hrjáði fólk
misjafnlega mikið eftir
landshlutum. En nú er
þjóðin að rísa upp úr
öldudalnum að sögn
forsætisráðherra og
annarra ráðherra.
Reynt er að minnka
atvinnuleysið. Ráða-
menn standa upp á
tyllidögum og tala í
hástemmdum orðum
um hvað fólkið hafí það gott. Sjó-
mennirnir draga fisk úr sjó og afla
landinu ómælds gjaldeyris. Bændur
eru að rétta úr kútnum og finna sér
aðrar leiðir en hinn venjubundna kúa-
búskap. Það eru sem sagt uppgangs-
tímar.
íslendingar flykkjast til útlanda til
að létta sér upp og er það ósköp
skiljanlegt því flestir vinna undir
miklu álagi. Það má víst segja að
íslendingar séu mjög hamingjusamt
fólk, en ég vildi nú bæta því við að
flestallir séu þeir líka harðduglegir,
bjartsýnir og hafi trú á landinu og
þeim sem því stjórna.
Er þá alls ekkert að hér heima?
Eru engir óhamingjusamir, einmana
eða sjúkir? Jú, svo sannarlega. Það
sem ég var að lýsa er bara toppurinn
á kransakökunni, það sem ráðamenn
vilja sjá og heyra.
Ég hafði hugsað mér að tala um
' málefni geðsjúkra. Það eru málefni
sem fæstir vilja heyra um. Þau heyra
til þessum földu málefnum sem helst
er hvíslast á um, en fæstir vilja tak-
ast á við eða gera eitthvað til að
bæta úr.
Ég býst við að margir reki upp
ramakvein og segi sem svo: Eru ekki
geðdeildir hér, Kleppur, sambýli fýrir
geðfatlaða, bama- og unglingageð-
deild og réttargeðdeild? Stöndum við
okkur nokkuð verr en aðrir í þessum
málum? Það er ekki víst, en það er
svo langt frá að það sé
nógu gott. Ef grannt er
skoðað eru málefni geð-
fatlaðra í mjög miklum
ólestri hér á landi. Mér
fínnst það t.d. algjört
hneyksli að deildalokanir
skuli bitna á geðdeildum.
Eru ráðamenn svo blindir
eða siðblindir að þeir leyfi
þessar lokanir? Er þeim
alveg sama um stóran
hóp geðveiks fólks sem
ráfar hér um götur hús-
næðislaust og úrræða-
laust? Hafa þeir ekki velt
því fyrir sér að flestir
geðklofasjúklingar veikj-
ast um 18 ára aldur og
eru flestir vel gefnir
unglingar sem foreldrarnir hafa gert
sér vonir um að eignuðust bjarta
framtíð? Gerið ykkur í hugarlund líð-
an þeirra foreldra sem sjá barnið sitt
verða þessum sjúkdómi að bráð.
En fær það ekki hjálp? Það er
mjög tilviljanakennt því heilbrigðis-
kerfið hefur enga heildarstefnu í
málefnum geðfatlaðra. Líf aðstand-
Ef grannt er skoðað,
segir Sigurlaug
Sveinsdóttir, eru mál-
efni geðfatlaðra í mjög
miklum ólestri.
enda er eilíf barátta alla daga ársins.
Margir brotna niður og gefast upp
og þá er það gatan sem tekur við.
Ykkur finnst ég kannske mála þetta
of svörtum litum. En það er langt í
frá, hlutirnir eru eflaust ennþá verri.
Hvað ert þá gert? Vitað er að marg-
ar konur, verða þunglyndar eftir tíða-
hvörf. Þetta getur vafið upp á sig og
endað með geðveiki. Oft er það geð-
lægð - geðhæð. Þegar svo er komið
er farið til geðlæknis í viðtal og feng-
in lyf sem oft hjálpa. Geta þá flestar
konumar farið heim og tekið sín með-
ul jafnframt því að vera í viðtölum.
Margar hveijar læknast, sérstaklega
ef farið er nógu snemma til geðlækn-
is. Margar konur lenda inn á geðdeild
og þurfa að vera þar mislengi. Sumar
koma aftur og aftur. En þetta er fal-
inn sjúkdómur. Margir vilja ekki láta
neinn vita af þessu. Fordómamir eru
slíkir að fólk skammast sín íyrir
ástand sitt.
Hvað er svo gert fyrir sjúklinga
sem koma inn á geðdeild? Þeir fara
•í læknisviðtal með allslags spurning-
um, nánast yfirheyrslu, um hvernig
sjúkdómurinn lýsi sér, á hvaða með-
ulum viðkomandi sé, hvenær veikind-
in hafi byijað. Eftir það er sjúklingur-
inn nánast látinn afskiptalaus. Það
er matur, lyf, handavinna, kaffi,
matur, lyf. Flestir sitja inni á „reyk“,
drekka kaffi og reykja lungann úr
deginum, fá litla sem enga hvatn-
ingu, nánast afskiptaleysi. Margir
ráfa um gangana. Hjúkmnarfólkið
hefur svo mikið að gera við skýrslu-
gerð, fundahöld og meðalatiltekt að
það hefur sjaldnast tíma til að sinna
sjúklingunum.
Þarna komum við að spamaðinum.
Það eru allt of fáir sem eiga að sinna
erfiðum verkefnum. Oft á tíðum sér
maður starfsfólkið á hlaupum þegar
álagið er mest. Margir útskrifa sig
sjálfir, þótt veikir séu, án þess að
aðstandendur séu látnir vita. Það
finnst mér ekki ná nokkurri átt.
Að lokum þetta: Við æskjum þess
að með því verði fylgst á hvern hátt
fé sem veitt er til þjónustu við geð-
sjúka er notað og við viljum að fag-
menn starfí á þeim stöðum sem styrk-
ir renna til.
Hvernig væri að stöndug félög
veiti styrki til stofnana sem styðja
geðsjúka? Nú er mikið um það að
allslags fyrirtæki og félög styrki
marga áhugaverða hluti, listir, land-
vernd og guð má vita .hvað. Hvernig
væri að þau sneru sér að þeim sem
minna mega sín? Við eigum rétt á
að okkur sé sýnd virðing, skilningur
og nærgætni þannig að geðfatlaðir
geti kinnroðalaust og opinskátt rætt
málefni sín. Því hveijum glymur
klukkan næst?
Höfundur er starfsmaður
hjá Geðhjálp.
Sigurlaug
Sveinsdóttir
ÁGÆT grein Helga
Hálfdanarsonar um golf
í Morgunblaðinu varð
til þess að ég kylfdi til
orða í góðum bókum og
fann þar sitthvað fróð-
legt um íþróttina og
málfar henni tengt, hér
á landi og ytra.
Tillaga hans um að
nota orðið gylfingar
þykir mér athygliverð.
Orðið er hljómfagurt og
ber konunglegan keim.
Ég hef áður ritað grein-
arstúf í golfblað og var-
ið orðið kylfingur og
hvatt til notkunar þess
í stað orðsins golfari
sem er útbreitt og mér
þykir lítil prýði að. Golf er gömul
íþrótt, talin hafa orðið tíl í Skotlandi
í þeirri mynd sem við þekkjum hana
nú á dögum. Heimildir um hana er
m.a. að finna í skoskum lögum frá
stjórnartíð Jakobs II á 15. öld en þar
var reynt að hamla gegn íþróttinni
því hún þótti draga úr áhuga manna
á bogfimi sem var nytsamlegri að
áliti valdhafa.
Talið er að rekja megi íþróttina
til Rómverja sem stunduðu leik er
nefndist paganica af paganus,
sveitamaður). í leiknum notuðu
menn kylfu og bolta sem kýldur var
með fjöðrum. Ætla má að rómveijar
hafi breitt þennan leik út er þeir
fóru um Evrópu. Svipaðir leikir eru
þekktir frá fornu fari í Frakklandi,
Englandi og í Hollandi. Hollendingar
léku het kolven sem skylt er Kolbe
í þýsku sem merkir „kylfa.“ Sé þetta
haft í huga fer vel á
því að kenna iðkendur
við áhöldin og nefna þá
kylfinga. Orðin kylfa
og kólfur (kolfrí fornís-
lensku) eru skyld og því
hefði eins mátt kalla
íþróttina kólf og iðk-
endur kólfunga. Starfs-
maður Íslenskrar mál-
stöðvar benti mér á
grein eftir Baldur Jóns-
son þar sem hann rekur
skyldleika orðanna
kólfur og klúbbur.
Enska orðið club merk-
ir upphaflega kylfa, en
í nútímamáli ennfrem-
ur klúbbur eða lokaður
félagsskapur. Baldur
vitnar í grein sinni í íslendinga sögu
Sturlu Þórðarsonar en þar kemur
fyrir orðið hjúkólfur sem mun hafa
verið notað um fagnað hjúa eða teiti.
Baldur veltir því fyrir sér hvort kólf-
ur í þeirri merkingu hafi orðið til
vegna þess að kallað hafi verið til
samkomu með klukknahringingu
eða að klubba eða kylfa hafi verið
látinn ganga á milli manna sem
fundarboð.
í ljósi alls þessa tel ég að það fari
vel á því að nefna íþróttina kólf og
iðkendur kylfinga og óneitanlega er
ánægjulegt til þess að vita að orðið
klúbbur sé skylt orðinu kólfur. í stað
þess að tala um golfklúbb mætti því
einfaldlega tala um kólf sem er alveg
gagnsætt í þessu sambandi og merk-
ir klúbbur eða félagsskapur kylfinga.
Golfklúbbur Reykjavíkur yrði þá
Kólfur Reykjavíkur, skammstafað
Umræðu um golf og
orðnotkun í golfí ber
að fagna. Orn Bárður
Jónsson kylfdi til orða
í góðum bókum og
fann þar sitthvað fróð-
legt um íþróttina.
KR! Tillaga höfundar um að nota
orðið stunga í stað pútts þykir mér
ágæt en mætti ekki alveg eins tala
um að pota, skylt orðinu stinga. Auk
þess rímar það við enskuna. í orða-
bók Menningarsjóðs segir m.a. um
orðið pota að það merki að ota, reka
í; fara hægt, varlega, komast áfram
með lagni. Golfíþróttin krefst mikill-
ar nákvæmni, ekki síst við að pota
boltanum síðustu þumlungana í hol-
una. Þá verða menn að pota sér
áfram, fara hægt og varlega, koma
sér áfram með Iagni. Gott þykir að
Ijúka par 4 holu á tveimur höggum
og jafnmörgum potum. Best þykir
þó að pota sem minnst og kylfingar
fagna ákaft þegar þeir komast í holu
án nokkurs pots. Umræðu um goff
og orðnotkun í golfi ber að fagna.
Það gleður án efa marga kylfinga
að heyra farið svo lofsamlegum orð-
um um íþróttina sem raun ber vitni
í grein Helga og ekki síst þegar það
er haft í huga að hann er ekki kylf-
ingur. Vonandi nær íslenskan yfir-
höndinni í daglegu máli kylfinga. Til
þess að svo megi verða þurfa þeir
að vanda sitt mál og forðast að láta
kylfu ráða kasti í orðavali.
Höfundur er klerkur og kylfingur.
Kólf
Örn Bárður
Jónsson
SIGURHANS
HALLDÓRSSON
+ Sigurhans Hall-
dórsson var
fæddur í Reykjavík
5. apríl 1920. Hann
lést í Landspítalan-
um 22. júlí síðastlið-
inn.
Sigurhans var
sonur hjónanna
Jónínu G. Hannes-
dóttur og Halldórs
Jónssonar. Eftirlif-
andi systkini Sigur-
hans eru Sigríður,
sem búsett er i
Kanada, og Hall-
dór, en látin eru
Hannes, Þorbjörg
og Jón Óskar.
Sigurhans kvæntist 10. októ-
ber 1953 Elínu Einarsdóttur, f.
20. nóvember 1917, d. 28. apríl
1982, en hún var elst ellefu barna
Ragnhildar Jónsdóttur og Einars
Tómassonar, kolakaupmanns.
Elín og Sigurhans eignuðust einn
Nú fagni guð þér og geymi þig vel,
ýg gefí þér blómin sín.
í Drottins hendur minn dýrgrip ég fel,
Hann deyfí eggamar sáru.
Svo líf þú þars lífíð ei dvín.
(Hannes Hafstein.)
Mig iangar að kveðja Sigurhans,
tengdaföður minn til 16 ára. Ég kveð
hann með ljóði eftir Hannes Hafstein
sem var eitt uppáhaldsskálda tengda-
móður minnar - Elínar Einarsdóttur,
en hún lést fyrir aldur fram 1982 úr
sama meini og varð banamein Sigur-
hans. Sigurhans var hógvær maður
og réttsýnn, þögull eins og margir
gamlir sjómenn, dálítið þijóskur en
afar hlýr. Ef eithvað bjátaði á var
alltaf gott að leita til hans og tengda-
mömmu. Það að Elín, tengdamamma,
var tekin frá honum svona snemma
jafnaði hann sig aldrei á, en öll vorum
við sannfærð um að hún myndi vaka
yfir okkur öllum og bíða hans.
Sigurhans var Afi okkar með stór-
um staf. Efirfarandi sögukorn lýsir
kannski best þeirri miklu útgeislun
sem hann hafði: Eitt sinn sem oftar
var Sigurhans í stætó þegar lítil stúlka
spyr mömmu sína hátt og snjallt: „Er
þetta jólasveinninn?" og bendir um
Ieið á Sigurhans með gráa, krullaða
skeggið.
A svona stundu leitar hugurinn til
baka, það er svo margs að minnast,
en líka svo margt sem við hefðum
viljað gera öðruvísi, og einnig þeir
hlutir sem við gerðum ekki. En öll
gerum við eins vel og við getum. Sig-
urhans gerði vel.
Guð blessi og varðveiti Sigurhans,
hafðu þökk fyrir allt.
Dauði, ég óttast eigi
afl þitt né valdið gilt,
í Kristi krafti ég segi:
kom þú sæll þá þú vilt.
(Hallgrímur Pétursson.)
Finnur P. Fróðason.
Það eru aðeins rétt rúmir tveir
mánuðir síðan við afi ókum Selvogs-
grunninn saman í síðasta sinn. „Ætl-
arðu þessa Ieið?“ sagði hann við mig
og bætti svo við, „hér hefur maður
oft gengið“. Þar bjuggu þau amma
lengst af sinn hjúskap og hjá þeim,
’með mömmu, sleit ég bamsskónum.
Þegar ég hugsa til bemsku minnar
hugsa ég til þeirra, - umhyggju þeirra
og elsku.
Það er svo margs að minnast. Með
afa og stundum ömmu í göngutúr, oft
í miðbænum, að gefa öndunum brauð,
að skoða skipin niður við höfn og
enda á kaffihúsi yfir heitu súkkulaði
með ijóma. Við afi snemma morguns
að fá okkur ristað brauð, að hella upp
á kaffi handa ömmu og færa henni í
rúmið. Með afa í veiðitúr, á landsleik
og svo mætti lengi telja áfram. Smáu
hendurnar mínar sem svo oft leiddu
stóm vinnuhendurnar hans afa, hijúf-
ar en samt svo blíðar hvort sem þær
þerruðu tárin mín, hendurnar eða
greiddu hárið mitt. „Títlan mín“ sagði
hann þá við mig. Allt mitt líf hef ég
notið þess að eiga hann að og hann
verið mér sannur bakhjarl.
son, Einar, f. 1955.
Hans kona er Alma
Haraldsdóttir og eiga
þáu 4 börn, Hermann
Þór Sæbjörnsson, Heið-
dísi Erlu Hermóðsdótt-
ur, Elínu og Anitu Mar-
íu Einarsdætur. Sigur-
hans gekk einnig í föð-
urstað dóttur Elínar,
Ragnhildi Ásmunds-
dóttur, f. 1949. Börn
hennar eru Elín Brynj-
ólfsdóttir, hennar sonur
er Davíð Einarsson, og
Hjalti P. Finnsson.
Sigurhans var sjómað-
ur á yngri árum, en
vann síðar sem verkamaður,
lengi hjá Eimskip, en siðustu 17
árin í byggingarvinnu hjá Guðna
Þ. Sigurðssyni, húsasmíðameist-
ara.
Útför Sigurhans verður gerð frá
Dómkirkjunni í dag og hefst at-
höfnin klukkan 10.30.
Við sem næst honum stóðum nutum
öll elsku hans og örlætis. Peningur
handa skólastúlku, gjaldeyrir í út-
skriftarferð, klapp á kinnina og óskir
um velgengni og góða skemmtun,
komu frá honum. Hann birtist með
nýjan ofn þegar sá gamli bilaði á ein-
um stað í fjölskyldunni og á öðrum
stað mætti hann með nýja uppþvotta-
vél. Listinn er langur. Allt sem hann
gaf var valið af vandvirkni og gefið
af alhug. Sjálfur var afi nægjusamur,
alltaf sannur og sjálfum sér sam-
kvæmur. Jafnt háir sem lágir nutu
blíðu hans; hagamúsin undir vinnu-
skúrnum, smáfuglar í frosthörkum,
einnig menn sem orðið höfðu undir í
lífínu. Þeim gaf hann stöku sinnum
smá pening í strætó. Afi hafði ein-
stakt lag á börnum og laðaði þau til
sín. Ég veit að Davíð minn, litli lang-
afastrákurinn hans, átti sérstakan
stað í hjarta hans.
Af sögum hans frá eigin bemsku
veit ég að hann lifði tímana tvenna.
Hann var aðeins smá gutti þegar
hann hljóp eldsnemma niður á höfn
til að vera fyrstur að fleyta kolunum
úr sjónum sem höfðu fallið út í, við
uppskipun. Þannig lagði hann frá
fyrstu tíð björg í bú. Um menntun
var aldrei að ræða fyrir hann sem frá
unga aldri stundaði erfiðisvinnu. Síð-
ustu árin tók hann sér aukafrídaga
við og við og naut hann skilnings
einstaks vinnuveitanda sem reyndist
honum vel. Til vinnu mætti hann allt
þar til í janúar á þessu ári þegar
hann kenndi sér fyrst meins.
Afi flutti í íbúðina sína við Aust-
urbrún eftir að amma dó fyrir rétt
rúmum 14 árum. Þaðan horfði hann
stundum af 10. hæðinni út í Fossvogs-
kirkjugarð þar sem amma hvílir.
Tryggð hans við hana varði allt hans
líf. Hjá henni verður hann nú lagður
en okkar litla fjölskylda stendur eftir
fátækari en fyrr. Ég hugsa til afa
og ömmu með söknuði en hugga mig
við þá bjargföstu trú mína að handan
langleiðarinnar sem bíður okkar allra
hafi amma beðið og tekið á móti hon-
um. Það voru forréttindi að eiga þau
að. Minningin um þau er dýrmætur
fjársjóður sem ég geymi með mér um
ókomna tíð.
Elín.
Nú kveð ég þig, elsku afi minn,
með sorg og söknuð í hjarta. Ég mun
alltaf minnast þín sem besta afa sem
til er. Þú varst besti maður sem ég
veit um. Ef blindir, heyrnarlausir,
fatlaðir, og eða íþróttafélög voru að
selja merki, happdrættismiða eða eitt-
hvað annað, keyptir þú. Þú vísaðir
aldrei neinum frá eða skildir útundan,
þú vildir alltaf hjálpa og gleðja aðra.
Og nú ertu farinn á vit hins
óþekkta, og hjá þér er það himnaríki
með ömmu þér við hlið, því ef ein-
hver á vísan stað í guðs ríki, ert það
þú-_
Ég kveð þig með þökk fyrir allt
sem þú varst mér, og ég veit að þeg-
ar sá tími kemur, munum við hittast
á ný.
Hjalti.