Morgunblaðið - 20.11.1996, Blaðsíða 14

14 MIÐVIKUDAGUR 20. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Talsmenn banka setja ýmsa fyrirvara við samanburð í skýrslu OECD um rekstur banka
Mikilvægt að leita allra
leiða til að lækka kostnað
TALSMENN viðskiptabanka og sparisjóða setja
ýmsa fyrirvara við þann samanburð sem fram
kemur í nýrri skýrslu OECD á rekstri banka og
sparisjóða í aðildarríkjunum. Eins og fram kom
í Morgunblaðinu í gær gefa tölur OECD til kynna
að íslenska bankakerfið sé dýrara í rekstri og
óhagkvæmara en bankar og sparisjóðir á hinum
Norðurlöndunum.
Talsmenn bankanna benda á í þessu sambandi
að taka þurfti tiilit til þess að langtímalán til
atvinnufyrirtækja kunni að vera hluti af banka-
kerfinu erlendis, en hér séu þessi lán hjá sérstök-
um fjárfestingarlánasjóðum. Þá sé ísland stijál-
býlt land og því dýrt að reka útibúanet á landinu.
Finnur Sveinbjörnsson, framkvæmdastjóri
Sambands íslenskra viðskiptabanka, benti á í
samtali við Morgunblaðið að í skýrslu OECD
væni hlutfallstölur reiknaðar út frá niðurstöðu-
tölu efnahagsreiknings. „Það skiptir því megin-
máli hvernig efnahagsreikningurinn er samsettur
og hversu stór hann er. í því sambandi má spyija
hvort verkefni bankakerfisins í mismunandi lönd-
um séu hin sömu. T.d. er hægt að benda á að hér
á landi er mjög stór hluti af langtímalánum til
atvinnufyrirtækja í fjárfestingarlánasjóðum at-
vinnuveganna sem eru utan bankakerfisins. Þetta
gerir það að verkum að efnahagsreikningur banka
og sparisjóða er minni en ella. Aftur á móti er
mjög líklegt að stór hluti af hliðstæðum lánum
erlendis séu innan bankakerfisins.
Eins þarf að hafa í huga hvort húsnæðislán
séu innan bankakerfisins eða í sérstökum sjóðum
eins og hér á landi. Þetta vitum við ekki nákvæm-
lega og það kann að skekkja samanburð af þessu
tagi. Ef íbúðarlánakerfið eða fjárfestingarlána-
starfsemin væri inni í bankakerfinu yrði efnahags-
reikningurinn stærri og kostnaðarhlutföll þar með
hagstæðari fyrir ísland."
Kostnaður við útibúanet þungur baggi
Finnur segir hins vegar að bankarnir hafi
áhyggjur af kostnaðartölum og mikilvægt sé að
leita allra leiða til að ná niður kostnaði. „Við
horfum einkum á þrennt sem við teljum að myndi
stuðia að lækkun kostnaðar. í fyrsta lagi er það
fækkun eininga og samruni fjárfestingarlánakerf-
isins við bankakerfið. í öðru lagi þarf að leita
leiða til að hagræða í útibúanetinu því kostnaður
við það er þungur baggi á bankakerfínu. í þriðja
lagi þarf að ýta enn frekar undir notkun rafrænn-
ar greiðslumiðlunar, þannig að mannshöndin þurfi
sem minnst að koma nærri greiðslumiðlun.
Reyndar hafa bankar og sparisjóðir unnið að
því að reyna að draga úr kostnaði á undanförnum
árum. T.d. má benda á að stofnunum hefur fækk-
að, sérstaklega hjá sparisjóðunum, en einnig með
samruna fjögurra banka í íslandsbanka. Starfs-
fólki hefur fækkað töluvert. Það var var flest um
3 þúsund árið 1988, en er núna rúmlega 2.500.
En auðvitað þarf að reyna að gera betur.“
Finnur kvaðst einnig vilja vekja athygli á því
að íslensku bankarnir kæmu ekki illa út úr saman-
burði OECD-skýrslunnar þegar litið væri til hlut-
falls ýmissa rekstrarliða af heildartekjum. „Heild-
arrekstrargjöld sem hlutfall af rekstrartekjum voru
Langtímalán og
húsnæðislán kunna að
vera hluti af banka-
kerfinu á Norðurlöndum
t.d. 73% í Danmörku á árinu 1994, 67% á ís-
landi, 63% í Noregi, 81% hjá viðskiptabönkunum
í Svíþjóð og 68% hjá sparisjóðunum í Svíþjóð. Það
styður ennfrekar þá staðreynd að hinn smái efna-
hagsreikningur banka hér á landi gerir þennan
samanburð óhagstæðan fyrir okkur,“ sagði Finnur.
Um samanburð á útlánaafskriftum banka í ein-
stökum löndum benti Finnur á, að það skipti
verulegu máli hvenær einstök lönd hefðu gengið
í gengum bylgju útlánaafskrifta sem réðu miklu
um afkomuna. „Þegar litið er til Norðurlandanna
þá luku bankar í þessum löndum við afskriftir á
mismunandi tíma. íslenskir bankar eru að kom-
ast í gegnum þetta tímabil, þannig að búast við
að arðsemi og afkoma bankanna batni. Tölur frá
bönkunum yfir fyrri hluta ársins sýna að afkom-
an er betri í ár heldur en í fyrra þó að það megi
gera ennþá betur."
Reikningar greiddir
yfir afgreiðsluborðið
Þór Gunnarsson, formaður Sambands íslenskra
sparisjóða og sparissjóðsstjóri Sparisjóðs Hafnar-
fjarðar, bendir á að íslenski markaðurinn sé lítill
og sparifjármyndun lítil í samanburði við mark-
aði erlendis. „Þá skiptir svokallað „flot“ í banka-
kerfinu hundruðum milljarða erlendis, en það eru
peningar sem bankakerfið hefur til umráða vaxta-
laust í 3-5 daga áður en þeir eru greiddir út. Hér
á landi er öllum peningum á leið milli aðila skilað
samdægurs.
Þá eru nánast allir fjárfestingarlánasjóðir á
Islandi aðskildir frá bankakerfinu en víða erlend-
is eru þeir hluti af bönkum og sparisjóðum. Sama
á við um verðbréfamarkaðinn. Mér sýnist einnig
á því samanburðartímabili sem þarna er um að
ræða, að þá séu bankar og sparisjóðir á Norður-
löndum komir upp úr öldudalnum, en við séum
ennþá niðri í honum.“
Einnigþarf að hafa í huga að greiðslumiðlunar-
kerfin á Islandi kalla á álagstoppa í byijun hvers
mánaðar. íslendingar nota ekki svokallaðar skuld-
færslubeiðnir í gírókerfinu og koma þar af leið-
andi og greiða yfir afgreiðsluborðið. Slík færsla
kostar 25 norskar krónur í Noregi fyrir hvern
greiðsluseðil sem afgreiddur er. Ef reikningar eru
settir í umslag með skuldfærslubeiðni og skilað
til bankans, þá kostar færslan ekkert. Allur þorri
fólks í þessum samanburðarlöndum hefur þennan
hátt á. Þannig skapast mjög góð nýting á starfs-
fólki í afgreiðsludeildum og bakvinnslu."
Þór benti einnig á að gera þyrfti sambærilega
könnun á því hver hlutfallslegur kostnaður væri
af rekstri Seðlabanka á íslandi og á Norðurlönd-
um. Svipaða könnun mætti gera á rekstri alþing-
is og ríkisstjórnar.
Landið er stórt og fámennt
Stefán Pálsson, bankastjóri Búnaðarbankans,
bendir á að við nánari athugun á skýrslu OECD
komi í ljós að starfsmannakostnaður sé mjög
svipaður hér á landi og t.d. í Noregi, ef miðað
sé við hlutfall af vaxtatekjum, en ekki hlutfall
af efnahagsreikningi. Miðað við vaxtatekjur bank-
anna á öllum Norðurlöndunum séu íslensku bank-
arnir nálægt meðallagi. Hlutfallið sé 33% á ís-
landi, en 45% í Danmörku, 31% í Noregi og 25%
í Svíþjóð.
„Það hefur einnig áhrif hér á landi að landið
er stór og fámennt. Fólkið gerir kröfu til banka-
þjónustu um allt land, þannig að einingarnar
verða í öllum tilvikum tiltölulega smáar og dýr-
ar. Það er dýrara að reka bankastarfsemi í jafn
fámennu og stóru landi.“
Stefán benti einnig á að starfsmannakostnaður
í bankakerfinu hefði farið lækkandi hér á landi
undanfarin tíu ár. Starfsmönnum hefði t.d. fækk-
að um 20% frá árinu 1988 hér, um 28% í Finn-
landi, 27% í Noregi og minna á öðrum Norðurlönd-
um.
„Engin ný sannindi“
Ingimundur Friðriksson, aðstoðarbankastjóri
Seðlabankans, segir að engin ný sannindi séu í
þeim tölum sem komið hafi fram í skýrslu OECD.
Þetta hafi meðal annars komið fram í skýrslu
Hagfræðistofnunar Háskóla íslands árið 1993.
Hann bendir á þetta sé í fyrsta skipti sem ísland
sé með í samanburðaryfirlitum OECD og það
hafi verið leitast við að hafa tölurnar eins sam-
bærilegar og nokkur kostur sé, en aldrei hægt
að gera það fullkomlega. Ýmsa fyrirvara þurfi
því að hafa á þessum samanburði, eins og gert
hefði verið í frétt Morgunblaðsins, en þær breyti
engu um þær vísbendingar sem fram komi í
tölunum.
Þá sagði Ingimundur að afstöðu Seðlabankans
til þessara mála sé lýst í haustskýrslu bankans
frá því í október. Þar er m.a. bent á að þrátt
fyrir bætta afkomu sé ljóst að arðsemi viðskipta-
bankanna sé enn of lítil. Viðskiptabankarnir
þrír sýni 6,7% arðsemi eigin fjár á fyrri helm-
ingi ársins 1996. Arðsemin hafi verið 5% árið
1995. „Með aukinni samkeppni er vandséð að
bankarnir auki tekjur sínar með auknum vaxta-
mun eða þjónustutekjum, enda hafa hreinar
rekstrartekjur farið lækkandi. Verulegra breyt-
inga á rekstrarafkomu íslenskra banka er því
vart að vænta nema með aukinni hagræðingu,
t.d. í útibúaneti eða með nýjum þjónustuþáttum
sem geta gefið tekjur. Breyting ríkisbankanna
í hlutafélög myndi vafalaust auðvelda slíka þró-
un og því brýnt að henni verði hraðað," segir í
skýrslunni.
Umræða á alþingi
Ágúst Einarsson, þingmaður, hefur óskað eftir
utandagskrárumræðu á Alþingi í dag um rekstur
bankakerfisins í alþjóðlegum samanburði. Finnur
Ingólfsson, viðskiptaráðherra, verður til andsvara.
Umræðan hefst kl. 15.30.
VISA ísland
Breyting
á inn-
flutningi
„posa“
ÁFORM eru uppi hjá VISA
íslandi um að hætta sjálft inn-
flutningi og útleigu á svonefnd-
um posum en eftirláta þann
markað sjálfstæðum innflytj-
endum. Engin breyting er þó
fyrirhuguð á eignarhaldi eða
fyrirkomulagi þjónustu við þá
posa, sem nú þegar eru í eigu
VISA ísiands, og varðar breyt-
ingin því aðeins nýjar vélar.
Posi er það tæki, sem
greiðslukortum er rennt í gegn-
um við búðarkassa vegna raf-
rænna viðskipta til að ganga
úr skugga um að úttektarheim-
ild eða innistæða sé fyrir hendi.
VISA ísland á og leigir nú þeg-
ar út um sex þúsund posa til
verslana og annarra þjónustu-
aðila og segir Einar S. Einars-
son, forstjóri fyrirtækisins, að
þjónustu við þessar vélar verði
sinnt eins og verið hefur og
eins verði hugbúnaðurinn og
svonefnd rásþjónusta áfram á
hendi VISA eða Greiðslumiðl-
unar hf., sem er ábyrg fyrir
ráskerfinu fyrir hönd banka og
sparisjóða. Hins vegar hafi það
verið til skoðunar að eftirláta
öðrum innflutning á nýjum
posavélum. „Innflutningur á
posum er ekki hlutverk fyrir-
tækisins í raun og það er eðli-
legt að breyta því fyrirkomu-
lagi áður en ný öld gengur í
garð. Eins kemur til greina að
þeir posar, sem eru í eigu VISA,
verði boðnir kaupmönnum og
öðrum söluaðilum til kaups.
Við höfum verið með posa frá
tveimur erlendum fyrirtækjum,
Verifone og Hypercom, en nú
eru komnir sérstakir umboðs-
menn fyrir þau, sem gætu tek-
ið við þessari þjónustu. Menn
gætu einnig orðið sér úti um
fleiri tegundir posa frá öðrum
fyrirtækjum en þeir yrðu að
vera tengjanlegir við okkar
kerfi og viðurkenndir af VISA
íslandi. Þess má geta að marg-
ir posar eru nú þegar í eigu
verslananna sjálfra þar sem
þeir eru innbyggðir í búðar-
kassanna, t.d. hjá Hagkaupum
og hefur það fyrirkomulag gef-
ist vel.“
Einar segir margt benda til
þess að af þessum áformum
verði og ákvörðunar sé að
vænta snemma á næsta ári.
Morgunblaðið/Ásdís
VILHJÁLMUR Egilsson, alþingismaður og formaður EDI-félagsins,
og Finnur Ingólfsson, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, voru meðal
þátttakenda á ráðstefnu um pappírslaus viðskipti á vegum EDI-
félagsins og ICEPRO í gær.
Tollur og Tryggingastofn-
un pappírslaus áríð2000
RÍKISTOLLSTJÓRAEMBÆTTIÐ
stefnir að öll tollafgreiðsla verði
pappírslaus hinn 1. janúar árið 2000.
Hingað til hafa einungis innflutn-
ingsfyrirtæki fengið pappírslausa
afgreiðslu, en að sögn Karls F. Garð-
arssonar, forstöðumanns rekstrar-
sviðs ríkistollstjóra, er búist við því
að útflutningsfyrirtæki geti enn-
fremur átt í pappírslausum viðskipt-
um við ríkistollstjóra í ársbyijun
1998. Þetta kom meðal annars fram
i máli Karls F. Garðarssonar á ráð-
stefnu EDI-félagssins og ICEPRO
um pappírslaus viðskipti á Hótel
Sögu í gær.
Að hans sögn eru um 100 inn-
flutningsfyrirtæki í pappírslausum
viðskiptum við tollstjóraembættið í
dag eða um 30% af innflutnings-
pappírum sem afgreiddir eru hjá
embættinu og undanfarið ár hefur
þeim fjölgað mjög mikið, þá aðallega
stórum fyrirtækjum.
Tryggingastofnun rafræn
1. janúar1998
Að sögn Karls Steinars Guðnason-
ar, forstjóra Tryggingastofnunar
ríkisins, verður Tryggingastofnun
tilbúin til rafrænna samskipta hinn
1. janúar 1998 við alla þá aðila sem
senda inn vottorð og umsóknir, t.d.
til læknadeildar stofnunarinnar.
„Ávinningur Tryggingastofnunar
ríkisins af þessu er stórminnkun á
innslætti gagna, stytting á vinnslu-
tíma einstakra mála, skjalaleit vegna
mála hverfur, vinna starfsmanna
færist yfir á faglega úivinnslu frá
kerfisbundinni handavinnu, styttri
boðleiðir innan stofnunarinnar sem
utan og viðhaldskostnaður vegna
hugbúnaðar minnkar."
Að sögn Karls Steinars var fyrst
hugað að lyfjahluta Tryggingastofn-
unar þegar hugmyndir um breyting-
ar í pappírslaus samskipti Trygg-
ingarstofnunar komu upp. „í mars
sl. var gert samkomulag við Ápótek-
arafélagið um að útbúa lyfjaeftirlits-
kerfi. Kerfið er tilbúið frá okkar
hendi og eru hafnar prófanir á því
og vonandi fer kerfið fljótlega af
stað. Þessar breytingar koma öllum
til góða bæði Tryggingastofnun og
apótekunum þar sem allar færslur
eru miklu öruggari og við getum
fylgst með því hvort réttum lyfjum
sé ávísað.“