Morgunblaðið - 01.06.1997, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 1 JÚNÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LAXASTOFNAR
Á HELJARÞRÖM
EINS OG sjá má á súlu-
og línuritum þeim sem
fylgja þessum texta, þá
er óhætt að telja laxinn
í útrýmingarhættu.
Margháttaðar hættur
hafa steðjað að þessum
konungi fiskana síðustu
aldir og aldrei hefur ver-
ið gengið harðar fram eða jafn
nærri laxinum og á þessari öld.
Yfirleitt er það maðurinn sem
stendur á bak við hættumar. Mað-
urinn hefur reist stíflurnar sem
hafa lokað laxinum leið á hrygn-
ingarstöðvar. Maðurinn hefur
staðið fyrir mengun í formi frá-
rennslis í laxveiðiár, frá honum
er súra regnið komið, hann hefur
höggvið skóga og dreift áburði
sem hefur raskað búsvæðum. Síð-
ast en ekki síst hefur maðurinn
staðið fyrir gengdarlausum veið-
um bæði í söltu vatni og fersku.
Allt þetta og meira til hefur vald-
ið því að laxinn hefur látið undan
sverfast.
Ef við rýnum á súluritið og
athugum töluna sem þar stendur
við ártalið 1996, síðasta ár, þá
er hún ekki burðug, eða 800.000
laxar veiddir. Árið 1975 voru þeir
þó fjórar milljónir og þótti ekki
mikið. Síðan hefur leiðin legið
mjög ákveðið niður á við. En
þessir 800.000 laxar eru ekki
allir þar sem þeir eru séðir. Mjög
margir þeirra eru villingar úr sjó-
og strandkvíum og hafbeitarlax-
ar.
Væri hrunið
„Við erum vissulega orðnir
hræddir og það eru auðvitað von-
brigði að horfa upp á tölurnar
hrapa þrátt fyrir alla vinnuna og
peningana sem við höfum lagt í
verkefnið. Það er mjög áþreifan-
legur og raunhæfur möguleiki á
því að laxinn geti dáið út. Tegund-
ir deyja út, það hafa kannski 20
fisktegundir dáið út síðustu tvo
áratugina," segir Orri Vigfússon
forsvarsmaður NASF, Norður-Atl-
antshafslaxasjóðsins. Og hann
segir meira:
„Margir vísindamenn segja
raunar að þessar sveiflur séu inn-
an eðlilegra sveiflumarka og við
þekkjum vel hve laxagöngur geta
sveiflast upp og niður eftir ár-
ferði til lands og sjávar. En þegar
við erum að tala um heildarveiði
upp á 800.000 laxa þá sýnir sig
best hve starf sjóðsins hefur í
raun skilað miklu. Við erum sann-
færðir um, og höfum orð virtra
vísindamanna fyrir því, að kvóta-
kaup okkar hafi bjargað 1-1,5
milljónum laxa. Ég tel því, að ef
ekki hefði komið til starf NASF
þá væri þetta einfaldlega hrun-
ið.“
Þú telur þetta þá ekki vera áfell-
isdóm yfir þeim leiðum sem þið
hafið farið?
„Alls ekki og við tökum ekkert
sérstaklega eftir því að þeir sem
hafa verið að leggja til peninga
og vinnu líti þannig á málið. Þvert
á móti vitum við ekki um neitt
verkefni sem skilar meiri aukn-
ingu á laxi upp í árnar. Það má
ekki gleyma því í þessu sambandi
að árferði hefur á þessum allra
síðustu árum verið afar erfitt.
1995 vorum við með þann kald-
asta sjó sem mælst hefur og þó
Þrátt fyrír að Norður-Atlantshafslaxasjóður Orra Vigfússonar hafí
náð að uppræta nær alla úthafsveiði á laxi síðustu 5-6 árin er
ekkert lát á hnignun laxastofna. Síðasta ár var minni heildarveiði
en nokkru sinni fyrr og svo lítil veiði að menn hafa verulegar
áhyggjur af því að laxinn sé í raunverulegri útrýmingarhættu.
Athyglisverð þróun samhliða umræddri hnignun er, að síðasta ára-
- ■ ■ ---------------■ >
tuginn hefur veiði verið jöfn og stöðug á Islandi. Guðmundur
Guðjónsson skoðaði málið frá ýmsum hliðum.
Þróun afla af villtum Atlantshafslaxi
um heim allan frá 1975
Þróun veiðinnar á íslandi
og í Atlantshafi frá 1975
1975 1980 1985 1990 1995 1996
NASFkaupir
úthafskvóta
m
» 20
> Island
> Atlantshaf
1975 1980 1985 1990 1995
100
« %
80
40
það hafi skánað verulega í fyrra
hefur aftur sótt í sama horfið.
Slíkt árferði drepur gífurlega
mikið af laxi.
Undir venjulegum kringum-
stæðum drepast 90-99% laxaseiða
í uppvexti í hafinu. Þar kemur til
vosbúð, fæðuleysi og eflaust fleira.
Við erum með okkar aðgerðum
að reyna að vernda þessi 1-9% og
það gefur augaleið að lítið má út
af bregða. En við sjáum kannski
hvað best í samsetningu aflans,
t.d. í fyrra, hveiju starf NASF
hefur í raun skilað við þessar erf-
iðu aðstæður. Þar vitna ég >'
skýrslu Teds Potters sem veitir
forystu Iaxanefnd Norðaustur-
deildar Alþjóðahafréttarráðsins.
Þar kemur hann víða við, en m.a.
kemur þar fram að hrapið er eink-
um í eins árs fiski, en stærri lax-
inn sem er tvö ár eða lengur í
hafinu heldur sér í horfinu og
gott betur.
Benda þessar tölur ekki til þess
að þið séuð aðeins að hægja á
hinu óumflýjanlega? Að laxinn
hverfi á tíu næstu árunum í stað
fimm?
„Við verðum að beijast áfram
af fullri bjartsýni og ég minni á,
að það eru ekki nema 5-6 ár síðan
að sjóðurinn hóf að kaupa úthafs-
kvótana. Það er ekki meiri tími
en einn lífhringur hjá laxi. Það
má því með þeim rökum segja að
I
í
í
i
i
i
i
i

\