Morgunblaðið - 29.01.1998, Qupperneq 6

6 FIMMTUDAGUR 29. JANÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Söfnunarsjóður
lífeyrisréttinda
Lánveiting-
ar hafnar
SJÓÐFÉLAGAR Söfnunarsjóðs
lífeyrisréttinda eiga nú á ný kost á
lífeyrissjóðsláni frá sjóðnura. Hægt
er að fá að láni allt að 2 milljónir
króna með 6% vöxtum auk verð-
tryggingar. Lánstími getur verið á
bilinu 8-20 ár allt eftir vali sjóðfé-
laga. Til þess að eiga kost á láni
þurfa sjóðfélagar hins vegar að eiga
ákveðin lágmarksréttindi hjá sjóðn-
um.
Samkvæmt upplýsingum forráða-
manna sjóðsins er Söfnunarsjóður
lífeyrisréttinda ætlaður öllum laun-
þegum og sjálfstætt starfandi
mönnum sem ekki eiga sjálfsagða
aðild að öðrum lífeyrissjóðum.
Samkvæmt nýjum lögum um
starfsemi lífeyrissjóða sem taka
gildi 1. júlí 1998 fær sjóðurinn m.a.
það hlutverk að taka við iðgjöldum
þeirra sem telja fram iðgjalda-
skyldar tekjur í skattframtali, en af
einhverjum ástæðum greiða hvorki
til lífeyrissjóðs né tilgreina lífeyris-
sjóð í sínu framtali.

Morgunblaðið/Golli
gliiPlil
Skipt
um peru
ÞAÐ borgar sig að hafa kveikt á
perunni, það vita þeir þessir
vösku menn sem voru að skipta
um peru við höfnina í Hafnarfirði
og sjást hér bera við himin.
Féll af
hestbaki
og fót-
brotnaði
KONA féll af hestbaki í gær
og fótbrotnaði. Var hún stödd
við svæði hestamannafélags-
ins Gusts í Kópavogi, skammt
frá Reykjanesbraut.
Konan var flutt til aðgerðar
á slysadeild Sjúkrahúss
Reykjavíkur. Þá handarbrotn-
aði kona þegar hún varð fyrir
bíl á stæðinu við Bónus í
Kópavogi.
Forsætisnefnd Norðurlandaráðs
Mannréttindadómstóll Evrðpu
Norðurlöndin
sameinist gegn
Sellafield
FORSÆTISNEFND Norðurlanda-
ráðs hvetur ríkisstjórnir Norður-
landa til að taka höndum saman og
mótmæla við brezk stjórnvöld
áformum um að leyfa Sellafíeld-
kjarnorkuendurvinnslustöðinni í
Skotlandi að auka losun geislavirkra
efna út í andrúmsloftið.
f yfirlýsingu frá forsætisnefndinni
segir að nýlega hafí komið í ljós að í
sjónum úti fyrir ströndum Noregs
hafi fundizt geislavirk efni, sem að
öllum líkindum séu komin frá
Sellafield, þar sem kjamorkuúr-
gangur er endurunninn. Nýlega hafi
Sellafield-stöðin sótt um leyfi
brezkra yfirvalda til að auka losun
geislavirkra efna út í andrúmsloftið.
„Forsætisnefndin telur að hætta sé
á að geislavirknin breiðist út og að
losunin frá Sellafield sé því mál, sem
varði öll Norðurlönd sameiginlega,"
segir nefndin.
„Norðurlandaráð hvetur ríkis-
stjórnir nomænu ríkjanna til að
senda sameiginlega hvatningu til
brezkra stjórnvalda um að stöðva
þessi áform. í orðsendingunni ætti
að taka fram að í samskiptum ná-
granna sé ekki hægt að sætta sig við
einhliða aðgerðir af þessu tagi, sem
hafa hættu i fór með sér.“
Forsætisnefndin segir að Norður-
landaráð hafi áður hvatt til þess að
ríkisstjórnir Norðurlanda þrýsti á
brezk stjómvöld vegna hættu á um-
hverfisslysum af völdum starfsem-
innar í Sellafield. Því miður hafi ekki
verið hlustað á þá gagnrýni.
í 13 manna forsætisnefnd Norð-
urlandaráðs sitja þrír alþingismenn,
þingflokksformennirnir Geir H.
Haarde, Sjálfstæðisflokki, Rannveig
Guðmundsdóttir, þingflokki jafnað-
armanna, og Valgerður Sverrisdótt-
ir, Framsóknarflokki.
Gaukur kjörinn dómari
Strassborg. Morgunbladið.
ÚRSLIT í kjöri til hins
nýja Mannréttindadóm-
stóls Evrópu voru kynnt
í gær. Gaukur Jörunds-
son umboðsmaður Al-
þingis var kosinn yfir-
burðakosningu og hlaut
198 atkvæði af 212. Það
er þing Evrópuráðsins
sem velur dómarana og
er kosinn einn frá hverju
landi af þriggja manna
lista sem aðildarríkin
bjóða fram.
Um er að ræða nýjan
dómstól sem leysir nú-
verandi Mannréttinda-
dómstól Evrópu og Gaukur
Mannréttindanefnd Evr- Jörundsson
ópu af hólmi. Dómarai’n-
ir verða í fullu starfi en ekki í hluta-
starfi eins og verið hefur. Ekki er
dómstóllinn fullskipaður enn, en búið
er að kjósa 30 dómara af 39.
Farið að tillögum
dómnefndar
Það kom fátt á óvart þegar úrslitin
voru kunngerð í gær. Þingmenn
íylgdu að öllu leyti tillögum dóm-
nefndar, sem skipuð
hafði verið, nema í til-
viki Möltu þar sem sá
sem nefndin mælti með
laut í lægra haldi fyrir
Giovanni Bonelio. Þess
má geta að hann rak
harða kosningabaráttu,
að sögn íslensks þing-
manns, sem rætt var
við, og naut þess einnig
að vera í fyrsta sæti á
listanum, sem Malta
skilaði inn.
Konum fjölgar í dóm-
stólnum miðað við það
sem nú er. Elisabeth
Palm frá Svíþjóð náði
kjöri en hún er nú eina
konan í gamla dóm-
stólnum. Aðrar konur í nýja dóm-
stólnum eru þær Hanne Sophie
Greve frá Norgei, Wilhelmina Thom-
assen frá Hollandi, Viera Stráznická
frá Slóvakíu og Margarita Caca-
Nikolovska frá Makedóníu.
Meirihluti dómaranna sem kjörnir
hafa verið hefur starfsreynslu frá
Strassborg. 17 dómarar af 30 hafa
annaðhvort átt sæti í mannréttinda-
dómstólnum eða í mannréttinda-
nefndinni, stofnununum sem nú
leggjast af.
Ekki fullskipaður enn
Eins og fyrr segir er dómstóllinn
ekki fullskipaður enn. Þannig var
efnt til annarrar umferðar í gær um
fulltrúa Belgíu vegna þess að enginn
af þarlendu frambjóðendunum náði
hreinum meirihluta. Sum ríki hafa
ekki enn skilað inn framboðslista og
hjá öðrum þótti hann ekki fullnægj-
andi. Fyrir þau lönd verður kosið í
apríl næstkomandi. Nýi dómstóllinn
tekur svo til starfa 1. nóvember.
Dr. Gaukur Jörundsson er fæddur
24. september 1934. Hann er óðals-
bóndi í Kaldaðamesi í Flóa og hefur
verið umboðsmaður Alþingis frá
stofnun embættisins árið 1988.
Gaukur hefur átt sæti í Mannrétt-
indanefnd Evrópu frá árinu 1974.
Fráfarandi dómari af íslands
hálfu er Þór Vilhjálmsson dómari í
EFTA-dómstólnum í Lúxemborg.
Hefur hann átt sæti í mannréttinda-
dómstólnum allt frá árinu 1971 en
einungis norsku og þýsku dómararn-
ir hafa setið þar lengur.
Grein í Bandaríska blaðinu New York Times um loftslagsbreytingar á norðurslóðum
Breytingar geta
orðið skyndilega
BANDARÍSKA blaðið New York
Times birti í fyrradag ýtarlega
grein, þar sem sagt er frá því að
nýjar rannsóknir á borkjörnum úr
Grænlandsjökli bendi til að breyt-
ingar á hitastigi og úrkomu á Norð-
ur-Atlantshafssvæðinu á undan-
fómum árþúsundum hafi orðið
skyndilega, á aðeins fáum árum eða
áratugum.
Blaðið segir að þetta stangist á
við viðteknar hugmyndir um að
hugsanleg hlýnun vegna uppsöfnun-
ar koltvísýrings og annarra svokall-
aðra gróðurhúsalofttegunda í and-
rúmsloftinu muni eiga sér stað
hægt og rólega og gefa mönnum
tíma til að bregðast við.
í grein New York Times er m.a.
vitnað í nýbirtar niðurstöður rann-
sókna, sem gerðar voru á borkjörn-
um úr Grænlandsjökli undir stjóm
dr. Jeffreys Severinghaus, vísinda-
manns við Rhode Island-háskóla I
Bandaríkjunum. Samkvæmt niður-
stöðum Severinghaus og samstarfs-
manna hans hlýnaði loftslag á
Grænlandi um fimm til tíu gráður á
fáum árum eða áratugum fyrir
i.þ.b. 11.000 árum, er síðustu ísöld
/ar um það bil að Ijúka. Það er
i.m.k, þriðjungur þeirrar hlýnunar,
sem orðið hefur frá því ísöldinni
lauk þar til nú. Vísindamennirnir
komast jafnframt að þeirri niður-
stöðu að áhrifa þessarar skyndilegu
hlýnunar hafi gætt um allt norður-
hvel jarðar.
Skyndilegar breytingar
er „þröskuldum“ er náð
Einnig er vitnað til rannsókna dr.
Peters deMenocal, sem starfar við
Columbia-háskóla i New York.
Hann hefur komizt að þeirri niður-
stöðu að skyndilegar breytingar á
hitastigi Atlantshafsins undan
ströndum Norður-Afríku hafi átt
sér stað á u.þ.b. 1.500 ára fresti.
„Loftslagsbreytingar, sem við héld-
um að ættu að taka þúsundir ára,
geta orðið á einni tii tveimur kyn-
slóðum í mesta lagi,“ er haft eftir
deMenocal í NYT.
Blaðið segir að til skamms tíma
hafi vísindamenn talið að loftslags-
kerfið brygðist hægt og rólega við
breytingum á borð við aukið magn
koltvísýrings í andrúmslofti eða
aukinni geislun sólar. Nú vaxi þeirri
kenningu hins vegar fylgi að ytri
breytingar hafi lítil sem engin áhrif
fyrr en ákveðnum „þröskuldi" sé
skyndilega náð og jafnvægi lofts-
lagskerfisins raskist,
Stærstu sveiflurnar A
Norður-Atlantshafssvæðinu?
Greint er frá rannsóknum dr.
Kendrícks Taylor, vísindamanns við
Nevada-háskóla, en hann hefur líkt
og Severinghaus komizt að þeirri
niðurstöðu að ísöldinni hafi lokið
skyndilega. „Ef við komumst að
raun um að við erum langt frá ein-
um af þessum þröskuldum, getur
verið að við getum aukið magn
koltvísýrings í andrúmsloftinu án
þess að það hafi nein áhrif," segir
Taylor. „Hins vegar getur verið að
við komumst að því að við séum
mjög nálægt einum þessara þrösk-
ulda og að það krefjist meiri athygli
samfélagsins.“
Blaðamaður New York Times
segir óijóst hvar „þröskuldarnir“
gætu legið í framtíðinni. Jafnframt
sé óljóst hvaða áhrif hinar miklu
sveiflur í loftslagi á Grænlandi hafi
haft annars staðar á jörðinni.
Breytingar á hitastigi séu yfirleitt
sveiflukenndari á norðurslóðum en
sunnar á norðurhveli og stærstu
stökkin í hitabreytingum kunni að
hafa takmarkazt við Norður-Atl-
antshafssvæðið.
Frekari rannsókna þörf
Trausti Jónsson veðurfræðingur,
sem unnið hefur að rannsóknum á
loftslagsbreytingum, segir að þær
upplýsingar, sem komi fram í grein
New York Times, séu í samræmi
við það, sem vitað hafi verið um
loftslagsbreytingar, en bæti út af
fyrir sig litlu nýju við vitneskju
manna um áhrif uppsöfnunar gróð-
urhúsalofttegunda í andrúmsloft-
inu. Trausti segir að skyndilegar
breytingar á veðurfari séu hugsan-
legar, en einnig sé hugsanlegt að
engar breytingar verði eða þá á
löngum tíma.
„Mér finnst aðalatriðið vera að
reyna að kynnast betur þeim lög-
málum, sem þama liggja að baki,
fremur en að hiaupa upp til handa
og fóta,“ segir Trausti. „Það tekur
áratugi að fá einhvem botn í það og
margt er enn ekki vitað.“
i
fi
I
r
:
i
i
*
i
i
!
i
f
i
I
I
[
I
l
I
?
I