Morgunblaðið - 17.02.1998, Qupperneq 10

10 ÞRIÐJUDAGUR 17. FEBRÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Utandagskrárumræða um uppboð skuldabréfa ÞÞÞ á Akranesi
Hörð gagnrýni ráðherra
á Ríkisendurskoðun
F JÁRMÁL ARÁÐHE RRA og
dómsmálaráðherra gagnrýndu Rík-
isendurskoðun harðlega á Alþingi í
gær við umræður utan dagskrár um
uppboð á skuldabréfum ÞÞÞ á
Ákranesi. Fjármálaráðherra sagði
það koma fyrir æ ofan í æ að Ríkis-
endurskoðun væri að grafa undan
starfí því sem unnið væri í ráðuneyt-
unum og dómsmálaráðherra sagði
það óþolandi bæði fyrir ráðuneytin
og Alþingi að þurfa að segja að nið-
urstaða Ríkisendurskoðunar væri
fjarri öllu lagi. Vísaði hann þar til
álitsgerða Ríkisendurskoðunar í
ÞÞÞ málinu svokölluðu. Fóru ráð-
herrarnir fram á það að forsætis-
nefnd Aiþingis fengi óvilhalla aðila
til að skera úr um það hvort ráðu-
neytin hefðu farið rétt að gagnvart
uppboði á skuldabréfum ÞÞÞ.
Stjórnarandstæðingar tóku hins
vegar undir niðurstöðu Ríkisendur-
skoðunar um að hagsmuna ríkisins
hefði ekki verið gætt sem skyldi í
máli ÞÞÞ og að ekkert hefði enn
komið fram sem hnekkti þeirri nið-
urstöðu. Sagði Margrét Frimanns-
dóttir, þingmaður Alþýðubandalags
og óháðra, m.a. að sú ákvörðun
ráðuneytanna að mæta ekki eða
bjóða í skuldabréfin væri lítt skilj-
anleg. Þá sagði Svavar Gestsson,
þingmaður Alþýðubandalags og
óháðra, að þingið ætti fremur að
skipa sérstaka rannsóknarnefnd til
að fara faglega ofan í kjölinn á
þessu máli.
Málshefjandi Margrét Frímanns-
dóttir rakti upphaf þessa máls og
sagði frá því að hinn 25. nóvember
sl. hefði farið fram hjá sýslumanns-
embættinu á Akranesi uppboð á
tveimur skuldabréfum að upphæð
samtals um 87 milljónir króna. Bréf-
in hefðu síðan verið seld á 50 þúsund
krónur til einstaklings sem væri ná-
tengdur eigendum bréfanna, en
hann hefði verið eini bjóðandinn.
Tvisvar hefði verið gert fjárnám í
þessum skuldabréfum vegna skulda
annars eiganda bréfanna við rílrið.
„Skuldirnar, hátt í tvö hundruð
milljónir, eru tilkomnar vegna stór-
felldra skattsvika og eina trygging
ríkisins fyiir greiðslu þessara
skulda voru þau tvö skuldabréf sem
boðin voru upp 25. nóvember," sagði
Margi’ét.
Hún sagði síðar í ræðu sinni að í
ljósi þessa væri sú ákvörðun ráðu-
neytanna að mæta ekki á uppboðið
eða bjóða í skuldabréfin lítt skiljan-
leg. „Fjárhagslegir hagsmunir ríkis-
sjóðs eru eins og kröfumar sýna
mjög miklir. Það er því ekki nema
von að við veltum því fyrir okkur
Aiþingi
Dagskrá
ÞINGFUNDUR Alþingis
hefst kl. 13.30 í dag. Eftirfar-
andi mál eru á dagskrá:
1. Mannréttindasáttmáli
Evrópu. 1. umr.
2. Almannatryggingar. 1.
umr.
3. Dánarvottorð. 1. umr.
4. Almannatryggingar. 1.
umr.
5. Réttarstaða íbúa á hjúkr-
unar- og dvalarheimilum.
Fyrri umr.
6. Blóðbankaþjónustua við
þjóðarvá. Fyrri umr.
7. Þjónustu- og endurhæf-
ingarstöð sjónskertra. 1. umr.
8. Félagsleg aðstoð. 1. umr.
9. Málefni aldraðra. 1. umr.
10. Átak til að draga úr
reykingum kvenna. Fyrri umr.
11. Aðgerðir til að draga úr
þunglyndi kvenna. Fyrri umr.
12. Almannatryggingar. 1.
umr.
Þorsteinn Friðrik
Pálsson Sophusson
Svavar Jóhanna
Gestsson Sigurðardóttir
hvort rétt og eðlilega hafi verið stað-
ið að því að ná inn þeim kröfum sem
ríkissjóður á í þessu tilviki. Hér er
einnig um að ræða sérstakt mál
vegna þess að krafan er vegna stór-
felldra skattsvika og því horft á mál-
ið í ljósi þeirrar staðreyndar. Niður-
staða Ríkisendurskoðunar er sú að
hagsmuna ríkissjóðs hafi ekki verið
gætt sem skyldi í þessu máli, ekkert
hefur enn komið fram sem hnekkir
þeirri niðurstöðu," sagði Margrét.
Forsætisnefnd skipi
óháða nefnd
Þorsteinn Pálsson dómsmálaráð-
herra sagði að það lægi fyrir í lögum
sem Alþingi hefði samþykkt og
gengu í gildi um mitt árið 1997 að
það væri óheimilt að taka við skulda-
bréfum fyrir sektargreiðslum og það
væri óheimilt fyrir innheimtumenn
að veita lengri tíma en eins árs frest
til að gera upp sektargreiðslur.
„Ríkisendurskoðun segir hins vegar
að dómsmálaráðuneytið hefði átt að
mæta við uppboðið og taka skulda-
bréf til 20 ára sem er ekki einu sinni
veðskuldabréf og ekki einu sinni
með gjaldfellingarákvæðum. Það
hefði verið skýrt brot á gildandi lög-
um,“ sagði dómsmálaráðherra.
„Dómsmálaráðuneytið er sett í þá
aðstöðu að Ríkisendurskoðun segir
að til að gæta hagsmuna ríkissjóðs
átti dómsmálaráðuneytið að brjóta
lög. Það er óþolandi fyrir dómsmála-
ráðuneytið að sitja undir slíkri nið-
urstöðu. Það fordæmi sem þessi af-
staða Ríkisendurskoðunar gefur er
það að embættismenn ríkisins geta
staðið frammi fyrir þeirri spurningu
að þeir þurfi og eigi að brjóta lög til
þess að gæta hagsmuna ríkissjóðs
Margrét
Frímannsdóttir
að mati Ríkisendur-
skoðunar. Það er óþol-
andi að setja embætti
ríkisins í þessa að-
stöðu. Og það er líka
auðvitað óþolandi bæði
fyrir ráðuneytin og Al-
þingi að segja að niður-
staða Ríkisendurskoð-
unar sé svo fjarri öllu
Iagi að hún sé í engu
hafandi," sagði ráð-
herra ennfremur.
Ráðherra beindi síð-
an þeirri tillögu til for-
seta Alþingis að for-
sætisnefnd þingsins
myndi fá óvilhalla aðila,
hugsanlega lagastofn-
un Háskóla íslands eða
einhverja aðra slíka aðila, til þess að
leggja dóm á það hvort ráðuneytin
hefðu farið rétt að gagnvart uppboði
á skuldabréfum Þ.Þ.Þ. Forseti Al-
þingis tók undir þessa beiðni og
kvaðst skyldi taka málið fyrir í for-
sætisnefnd við fyi’sta hentugleika.
Ríkisendurskoðun
viðurkenni mistök
Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra tók fram í upphafi máls sín að
fjármálaráðuneytið teldi að það
hefði fyrir sitt leyti tekið eðlilegar
og lagalega réttar ákvarðanir í mál-
inu. Skýrsla og viðbótargreinargerð
Ríkisendurskoðunar breytti engu
þar um. Ráðherra var harðorður í
garð Ríkisendurskoðunar og sagði
m.a. að hún yrði að geta viðurkennt
það þegar hún hefði haft rangt fyrir
sér eða væri ekki betur að sér í lög-
um eins og virtist vera þegar um
væri að ræða skýrslur sem frá henni
væru komnar.
Ráðherra skýrði m.a. frá því að í
fyrri skýrslu Ríkisendurskoðunar
væri því haldið fram að fjármála-
ráðuneytið hefði látið undir höfuð
leggjast að mæta á uppboðið á
skuldabréfum ÞÞÞ. „Þessu var auð-
vitað ítarlega svarað af hálfu fjár-
málaráðuneytisins og á það bent
sem auðvitað Ríkisendurskoðun á að
vita að það getur ekkert uppboð eða
engin slík sala farið fram nema að
gerðarbeiðandi sé mættur. Það ligg-
ur í hlutarins eðli að sýslumaðurinn
á Akranesi er mættur þar til þess að
fara með þessa gerð. Hann er mætt-
ur fyrir hönd fjármálaráðuneytisins
eða fulltrúi hans ef verkast vill og
hann er líka mættur þar fyrir hönd
dómsmálaráðuneytisins," sagði ráð-
DÓMSMÁLARÁÐHERRA, Þor-
steinn Pálsson, sagði í fyrir-
spurnartíma á Alþingi í gær að
til greina kæmi að láta smíða
nýja varðskipið hér á landi. Til
þess að svo gæti orðið þyrfti
hins vegar að athuga hvort unnt
væri að vikja frá útboðsreglum.
Sagði ráðherra ennfremur að
til þess að kanna það hefði hann
óskað eftir því við iðnaðaráð-
herra að hann tilnefndi af sinni
Varðskipið
smíðað á
Islandi?
hálfu fulitrúa í smiðanefndina
sem hann hefði gert. „Samtök
iðnaðarins hafa gert um þetta
mál sérstaka ályktun sem ég hef
herra og bætti því við að það væri
ótrúlegt að Ríkisendurskoðun skyldi
ekki hafa áttað sig á þessari stað-
reynd.
Ráðherra skýrði einnig frá því að
eftir að boðað hefði verið til sölu á
skuldabréfunum hefðu fyrirmæli frá
fjármálaráðuneytinu eingöngu verið
þau að tilgangslaust væri að kaupa
bréfin upp í skattkröfuna þar sem
ljóst væri að þau dugðu ekki upp í
sektina. Ráðherra benti síðan á að
sýslumaðurinn hefði sjálfur getað
brugðist við á uppboðinu með þeim
hætti sem hann hefði haft umboð til,
til dæmis með því að fresta uppboð-
inu.
Þá lagði ráðherra áherslu á að það
væri ekki Ijóst hvort ríkið væri búið
að tapa þessum peningum fyrr en
það lægi fyrir hvort sektargreiðslan
yrði greidd eða ekki. „Verði sektar-
greiðslan greidd hefur ríkið ekki
tapað neinu á þessu sem hér hefur
verið rætt um í dag,“ sagði hann.
Málfluf ningur
ráðherra hneyksli
Fjármálaráðherra sagði við lok
máls sína að ráðuneytið hefði lagt
sín gögn fram í þessu máli og að það
væri borðleggjandi að það hefði ekk-
ert gert annað í þessu máli en það
sem væri löglegt og eðlilegt. Þrátt
fyrir það virtist eins og Ríkisendur-
skoðun gæti ekki með berum orðum
dregið til baka fyrri ávirðingar sín-
ar. Það væri því kominn tími til þess
að þingið setti á stofn sérstaka
nefnd sem færi yfir skýrslur Ríkis-
endurskoðunar þannig að það kæmi
ekki fýrir æ ofan í æ að hún græfi
undan starfí sem unnið væri í ráðu-
neytinum. „Vissulega er það stund-
um þannig og oft kannski að þessar
skýrslur eru með innihaldi sem hef-
ur fullan rétt á sér. Og þá verðum
við auðvitað að taka því. En það er
líka óviðunandi fyrir Álþingi við slík-
ar aðstæður að það sjálft geti ekki
tekið afstöðu til skýrslnanna og gert
tillögur um það hvernig eigi að bæta
úr í ríkisrekstrinum," sagði fjár-
málaráðherra.
Fleiri þingmenn stjórnarand-
stöðu tóku einnig til máls. Jóhanna
Sigurðardóttir, Þingflokki jafnaðar-
manna, sagði m.a. að þessi umræða
sýndi að ráðherrarnir væru í vond-
um málum. Svavar Gestsson, þing-
maður Alþýðubandalags og óháðra,
taldi einnig að málflutningur ráð-
herranna væri hneyksli og sagði að
þeir væru að notfæra sér það að
þarna væri enginn sem gæti tekið
upp hanskann fyrir ríkisendurskoð-
un, nema þá helst forseti Alþingis.
Forseti Álþingis tók hins vegar
fram að hann teldi það ekki vera
hlutverk sitt að verja gerðir Ríkis-
endurskoðunar þótt hún væri stofn-
un Alþingis.
I máli sínu lagði Svavar ennfrem-
ur áherslu á það að í máli ÞÞÞ hefði
hagsmuna þjóðarinnar og skatt-
greiðenda ekki verið gætt. Hann tók
auk þess fram að hann vildi ganga
skrefinu lengra en ráðherrarnir
varðandi sérstaka nefnd og stakk
upp á því að sérstök rannsóknar-
nefnd yrði fengin til að kanna málið
ofan í kjölinn á faglegan hátt.
sent smíðanefndinni og óskað
eftir sérstakri umfjöllun hennar
um það erindi. Eg vænti þess að
þegar þeirri umfjöllun er lokið
og athugun á þessum aðstæðum
geti legið fyrir hvort möguleiki
er á því að smiða skipið hér
heima sem ég tel vera mjög
áhugavert fyrir okkur ef þess er
nokkur kostur,“ sagði Þorsteinn
Pálsson.
Ólík hegð-
un fram-
hlaups-
jökla
MÆLINGAR á jökulsporðum
á 41 stað sýna að jöklar hopuðu
á 26 stöðum, sjö þeirra ganga
fram og þrír standa í stað.
Oddur Sigurðsson jarðfræð-
ingur segir í samtali við Morg-
unblaðið að merkilegur sé sá
munur sem fram hafi komið á
hegðun framhlaupsjökla úr
Vatnajökli annars vegar og
Drangajökli hins vegar.
I Drangajökli segir hann að
jöklarnir séu mun hæggengari
en jöklar í Vatnajökli og að
ekki sé fundin nein skýi’ing á
því. Það hafi ekki tekið Síðu-
jökul nema þrjá mánuði að
ganga fram um rúmlega einn
km og Tungnárjökul um 9
mánuði. Svipað verk taki
Leirufjarðarjökul og Kalda-
lónsjökul um fjögur ár. Segir
hann enga skýi’ingu fundna á
þessum mun.
„Þessi mismunur kom bæði
fram á fjórða áratugnum þegar
jöklar hlupu fram og aftur
núna. Þeir eru miklu lengur að
ryðja fram úr sér í Drangajökli
en í Vatnajökli en á þessu
kunnum við enga skýi-ingu. Við
horfum stórum augum á þessa
framhlaupsjökla en þetta er
ein af gátum jöklafræðinnar
sem er óleyst,“ segir Oddur og
telur hvergi betra að rannsaka
þessa gátu en hérlendis. Vegna
sporðamælinga, sem heima-
menn annist á hverjum stað,
séu til mikil gögn um jöklana.
Framskrið í Drangajökli en
ró yfir flestum öðrun
í nýjasta fréttabréfi Jökla-
rannsóknafélagsins segir Odd-
ur í grein að meðan ró færist
yfir flesta jökla landsins sem
hafi farið hamförum að undan-
förnu sé Drangajökull að
skríða drjúgt fram. I Leirufirði
gekk hann fram um 170 metra
og er framrásin þar orðið 945
metrar frá árinu 1995. Árin
1929-1942 gekk jökullinn fram
um einn km en hopaði síðan
um 1,3 km til 1995. Segir Odd-
ur að þessi 300 metra mismun-
ur gefi vísbendingu um hve
mikið jökullinn í heild hafi
rýrnað síðustu hálfu öldina að
því tilskildu að jökullinn sé
sestur að um sinn.
Þá segir Oddur að jökullinn í
Kaldalóni hafi tekið mikinn kipp
og skriðið fram um hálfan km.
Er það miklu meh-a en við fram-
ganginn þar árin 1936-1940 sem
var tæpir 200 metrar. í millitíð-
inni hopaði jökullinn um 1,5 km
og segir Oddur að hann eigi því
talsverðan spöl eftir að ná fýrri
mörkum enda segi heimamenn
hann enn á hreyfingu.
í lok greinar sinnar í frétta-
bréfi Jöklarannsóknafélagsins
segir Oddur að Hyrningsjökull
í Snæfellsjökli og Sólheimajök-
ull hafi hopað annað árið í röð.
„Þeir hafa lengst af verið mjög
eindregnir í viðbrögðum við
veðurfari og treysti ég því að
þeir hopi enn a.m.k. næstu
þrjú ár vegna þess að afkoma
jökla undanfarið gefur tilefni.
Loftslag víðast á norðurhveli
hefur farið hlýnandi nánast
alla þessa öld en á íslandi er
því öðruvísi farið. Eftir hlýindi
á fjórða áratugnum hefur kóln-
að nánast jafnt og þétt hér á
landi þar til allra síðustu ár.
Nú trúi ég að við séum að fá
okkar skerf af ylnum, enda
væri ekki annað sanngjarnt.
Að vísu er náttúran betur
þekkt að öðru en sanngirni."