Morgunblaðið - 21.04.1998, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 21. APRÍL 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Nýjar bækur
• ÚT er komin á vegum Minja-
safns Austurlands skýrslan; Geirs-
staðir í Hróarstungu - stórbýli á
landsnáms- og söguöld. I ritinu
greinir frá niðurstöðum fomleifa-
rannsóknar Minjasafns Austur-
lands sumarið 1997. Höfundur
skýrslunnar og stjórnandi rann-
sóknarinnar er Steinunn Krist-
jánsdóttir, fomleifafræðingur.
Rannsakað var gamalt bæjar-
stæði í landi Litla-Bakka í Hróars-
tungu. Nafn bæjarstæðisins var
óþekkt en er nú nefnt Geirsstaðir.
Niðurstöður fomleifarannsóknar-
innar benda til þess að á bæjar-
stæðinu hafi staðið kirkja. Geirs-
staðir eru þó ekki þekktir sem
kirkjujörð, hvorki fyrr né síðar, en
greining gjóskulaga og kolefnisald-
ursgreining frá staðnum bendir til
að kirkjan þai' hafi verið reist seint
á 10. öld og lagst af á 12. öld.
Fornleifauppgröfturinn að
Geirsstöðum er liður í stærri rann-
sókn, sem Minjasafn Austurlands
hefur ráðist í, á trúarbrögðum Is-
lendinga fyrstu aldir byggðar hér-
lendis. Rannsóknunm verður fram-
haldið næstkomandi sumur.
Kostnaður vegna rannsóknar-
innar var að mestu greiddur með
styrk frá Rannsóknarráði Islands.
Skýrsluna má nálgast á Minjasafni
Austurlands, Laufskógum 1, Egils-
stöðum.
Tímarit
• ÚT er komið tímaritið Bóka-
safnið, 22. árgangur 1998. Að út-
gáfu blaðsins standa Bókavarðafé-
lag Islands, Félag bókasafnsfræð-
inga og bókafulltrúi ríkisins.
I kynningu segir: „Meginþema
þessa heftis er bækur og bókalest-
ur en einmitt núna er bókin stödd
á tímamótum. Þróun rafrænna
miðla er komin á það stig að menn
sjá ekki aðeins fyrir sér byltingu á
bókasöfnum heldur einnig í útgáfu-
málum. Sumir segja jafnvel að
bókin sé í andarslitrunum. I þessu
hefti Bókasafnsins er spurt hvort
dagar bókarinnar séu taldir.
Einnig er velt upp skilgreining-
unni á því fyrirbæri sem bókin er
og saga hennar rakin. Tvær grein-
ar fjalla um kannanir sem tengjast
lestri bama og unglinga en bóka-
lestur þeima hefur einnig verið í
brennidepli undanfarið. Þá er
grein um skriflistina sem segja má
að sé lykillinn að lestri.“
Margar fleiri greinar eru í blað-
inu, m.a. ítarleg umfjöllun um Tón-
og mynddeild í Þjóðarbókhlöðu og
grein um þjónustu almennings-
bókasafna við háskólanema auk
fjölda annama forvitnilegra greina.
Blaðið er 84 síður í A-broti og er
það til sölu m.a. í Þjónustumiðstöð
bókasafna.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
HÖFUNDAR efnis og útgefendur bókmenntaritsins Blóðbergs, f.v.
Sigurður Olafsson og Sölvi Björn Sigurðarson.
Viljum hvetja ungt fólk til
að láta að sér kveða
NÝVERIÐ leit dagsins ljós nýtt
bókmenntarit. Blóðberg nefnist
það og er skrifað og gefið út af
tveimur ungum mönnum, þeim
Sigurði Ólafssyni og Sölva
Birni Sigurðarsyni sem ljúka
námi frá fornmáladeild
Menntaskólans í Reykjavík í
vor. Blóðberg er rúmlega 100
blaðsíður og kemur út í 1.000
eintökum í kiljuformi.
í formála kemur fram að höf-
undar telja það hlutverk sitt
sem nýrrar kynslóðar að við-
halda þeim menningararfi sem
þeim hefur verið látinn í té og
ljá honum svip sinn. I ritinu er
síðan fjallað um líf og störf
skáldsins og ljóðaþýðandans
Magnúsar Asgeirssonar. Einnig
er að finna grein um breska
ljóðskáldið John Keats ásamt
þýðingum Sölva Björns á
tveimur ljóðum skáldsins og
fjallað er um tékkneska skáldið
Milan Kundera og nýjustu bók
hans Óljós mörk. Gerð er grein
fyrir Nóbelsverðalaunahöfund-
um í bókmenntum og fjallað
um fslenskt blómaskeið í dönsk-
um bókmenntum, tíma Vær-
ingjanna Jóhanns Sigurjóns-
sonar, Gunnars Gunnarssonar,
Jónasar Guðlaugssonar og Guð-
mundar Kamban í Danmörku.
Þá eru birt nokkur frumort ljóð
eftir Sölva Björn auk þess sem
þeir Sölvi og Sigurður taka
Guðberg Bergsson og Thor Vil-
hjálmsson tali á Hótel Borg.
Skýringu á tilkomu þessa
framtaks eiga höfundarnir,
Sigurður og Sölvi Björn, ekki
aðra en að hugmyndin hafí
kviknað og síðan undið upp á
sig uns ritið varð að veruleika.
Undirbúningur hefur staðið yf-
ir í eitt ár og með örfáum und-
antekningum var efnið unnið
beint fyrir útgáfu Blóðbergs.
Ritið er frumraun höfunda í út-
gáfustarfsemi og þeir segja
framhaldið með öllu óljóst.
„Það veltur á þvf hvar við
stöndum eftir ár.“
„Við lítum alls ekki á okkur
sem ljósbera nýrrar kynslóðar
heldur er tilgangurinn með út-
gáfu ritsins fremur sá að hvetja
ungt fólk til að láta að sér
kveða,“ segja þeir Sigurður og
Sölvi Björn. Efnisvalið spannar
vítt svið og þeir segja að val á
viðfangsefni stýrist eingöngu
af því sem höfði sterkast til
þeirra sjálfra. „Þetta rit er
engin kynslóðarbiblía eða
stefnumarkandi leiðari fyrir
yngri kynslóð í landinu," segir
Sölvi Björn. „Viðfangsefnið er
bókmenntir og kannski er það
timanna tákn að fólk felli þær
undir nostalgíu eða uppreisn
yngri kynslóðar. Það er alls
ekki tilgangur okkar með
þessu riti heldur er Blóðberg
einfaldlega okkar innlegg í
menningarumræðuna.“
Litrík og lífleg
sýning hjá
Nemenda-
leikhúsinu
LEIKLIST
N e m e n d a I e i k li ú s i ð
UPPSTOPPAÐUR
HUNDUR
Eftir Staffan Göthe íslensk þýð-
ing: Hallgrímur H. Helgason.
Leikstjóri: Hilmar Jónsson.
Leikarar: Agnar Jón Egilsson,
Edda Björg Eyjólfsdóttir, Frið-
rik Friðriksson, Guðmundur
Ingi Þorvaldsson, Helga Vala
Helgadóttir, Linda Ásgeirsdótt-
ir, Olafur Darri Ólafsson, Sjöfn
Evertsdóttir og Hildigunnur
Þráinsdóttir. Leikmynd: Finnur
Arnarsson. Lýsing: Egill Ingi-
bergsson. Búningar: Þórunn
María Jónsdóttir. Leikgervi:
Ásta Hafþórsdóttir. Hljóðmynd:
Margrét Örnólfsdóttir. Tækni-
maður: Egill Ingibergsson. Að-
stoð: Þórarinn Blöndal og 1.
bekkur L.í. Lindarbær, laugar-
daginn 18. april.
ÞETTA tíu ára gamla sænska
leikrit, Uppstoppaður hundur
eftir Staffan Göthe, sem Nem-
endaleikhúsið frumsýndi síðast-
Iiðinn laugardag, virðist sem
klæðskerasaumað fyrir akkúrat
þennan hóp. Þar hljóta að fara
saman einstaklega vel heppnað
val á leikriti og einstaklega góð
úrvinnsla hópsins á því. I leik-
skrá segir að verkið hafi slegið
„rækilega í gegn“ strax við
frumsyningu þess í heimaland-
inu og því er auðvelt að trúa, því
verkið hrífur áhorfandann með
sér frá fyrstu stundu með litrík-
um persónum sínum og húmor.
Hér er þó ekki bara um sprell
að ræða; verkið lýsir daglegu
lífi, gleði og sorgum tveggja fjöl-
skyldna sem búa undir sama
þaki og fólki sem koma við
þeirra sögu - að ógleymdum
tveimur eftirminnilegum hund-
um. Verkið spannar í raun tvo
áratugi og lýsir miklum sveiflum
í tilfinningalífi og aðstæðum per-
sóna sinna. Að mörgu leyti
minnti skáldskaparheimur þessa
verks á hinn sérstæða skáld-
skaparheim Gyrðis Elíassonar -
og á það jafnt við persónulýsing-
arnar sem og ýmislegt í atburða-
rásinni og ekki síst mikilvægt
nostur við smáatriði (svo og að
sjálfsögðu hundamir!).
Og af því ég er farin út í sam-
anburð má einnig geta þess að
uppsetningin sjálf minnti dálítið
á uppsetningar Hafnarfjarðar-
leikhússins í lífleika sínum, leik-
gleði og litríkum umbúnaði. Það
þarf víst engan að undra því
leikstjóri þessarar sýningar er
Hilmar Jónsson, sem hefur ver-
ið aðalleikstjóri fyiTnefnds leik-
hús og einnig koma að uppsetn-
ingunni fleiri aðilar úr þeim
sömu herbúðum.
En það er sjálfur útskriftar-
hópur Nemendaleikhússins sem
á auðvitað stærstan heiðurinn af
því hversu skemmtileg þessi
sýning er. Þessi átta manna hóp-
ur er fjölbreytilegur að samsetn-
ingu, hvað varðar útlit, líkams-
beitingu og leikstíl einstakling-
anna, og virðist til alls góðs lík-
legur í framtíðinni. Sérstaklega
var eftirtektarvert hversu sterk
mörg þeirra eru í gamanleik. Má
þar nefna þau Agnar Jón, Olaf
Darra, Eddu Björgu, Friðrik og
Lindu. Dramatískai’i áherslur
voru í hlutverkum Guðmundar
Inga, Helgu Völu og Sjafnar, en
öll unnu þau á næman og vand-
aðan hátt úr þeirri dramatík og
ofgerðu hvergi. Samleikur hóps-
ins var einnig mjög góður.
Gestaleikarinn Hildigunnur Þrá-
insdóttir, sem útskrifaðist úr
skólanum í fyrra, féll vel inn í
hópinn og styrkti hann.
þessi sýning er enn ein fjöður
í hatt Hilmars Jónssonar, sem
er einn athyglisverðasti leik-
stjóri okkar af yngri kynslóð.
Leikmynd Finns Arnar var
skemmtileg og mjög hugvits-
samlega útfærð. Búningar Þór-
unnar Maríu Jónsdóttur og leik-
gervi og grímur Astu Hafþórs-
dóttur báru merki vandaðra
vinnubragða. Hljóðmynd Mar-
grétar Ömólfsdóttur jók við
bæði fjör og húmor syningar-
innar og lýsing Egils Ingibergs-
sonar kom vel út. í heild er hér
um að ræða hina bestu leikhús-
skemmtun.
Soffía Auður Birgisdóttir
Stórir strákar fá raflost
LEIKLIST
Lcikfélag Keflavfknr
GAUKSHREIÐRIÐ
eftir Dale Wasserman, byggt á
skáldsögu Ken Kesey í þýðingu
Karls Ágústs Úlfssonar Leikstjóri:
Þorsteinn Bachmann Lcikendur: Jón
Marínó Sigurðsson, Vigdís Jóhanns-
dóttir, Sveinn S. Ólafsson, Aron B.
Magnússon, Einar Lars Jónsson,
Elva Sif Grétarsdóttir, Sigurður
Guðmundsson, Jarl Bjarnason, Davíð
Guðbrandsson, Guðmundur A. Guð-
mundsson, Ingibjörg Þorláksdóttir,
Jóhannes Kjartansson, Freydís Kneif
Kolbeinsdóttir, Kristín Kristjáns-
dóttir Hljóð: Þórir Baldursson Hljóð-
blöndun: Þórir Baldursson, Sveinn S
Ólafsson Hljóðmenn: Þór Jóhannes-
son, Þórir Baldursson Lýsing: Kjart-
an Þórisson Ljósamenn: Ómar Ólafs-
son, Magnús B. Hreggviðsson Frum-
sýnt í Frumleikhúsinu Vesturbraut
17, 17. aprfl 1998.
í BYRJUN október á síðasta ári
tók Leikfélag Keflavíkur Frum-
leikhúsið í notkun. Þar til þá hafði
félagið „verið á götunni". Síðan
hafa þrjú verk verið sýnd á þess
vegum. Nú síðast var Gaukshreið-
ur Dale Wassermans frumsýnt.
Þjóðleikhúsið sýndi það leikárið
‘93-’94, í þýðingu Karls Ágústs
Úlfssonar. Keflvíkingar notuðu þá
sömu þýðingu, en gengu lengra og
íslenzkuðu nöfn persóna og færðu
verkið ögn nær okkar tíma.
Maður fær ósjálfrátt á tilfinning-
una að fólk, sem er nefnt Mörður
Jósejisson, Rakel, Axel og Sturla
sé Islendingar og lifi í íslenzku
samfélagi. Af þeim sökum skaut
ævismásaga Bromdens höfðingja
örlítið skökku við og frásögn hans
af föður sínum. Sá var „alvöruhöfð-
ingi“, sem tærðist upp eftir að land
ættflokksins var gert upptækt.
Þetta getur varla verið æviágrip
Islendings.
Leikurinn gerist á geðdeild,
smækkaðri mynd af heiminum íyrh'
utan - það á að hafa svo ægilega mik-
ið endurhæfingargildi, að sögn Ra-
kelar (Ratched) yfirhjúkrunarkonu.
Á deildina kemur Mörður nokkur
Jósepsson (Randle McMurphy) sem
þjáist af „síendurteknum
ástríðuköstum sem benda til hugsan-
legrar sálsýki“. Af þeim sökum er
hann dæmdur úr fangelsi á geðdeild-
ina, hvert hann flytur nýja strauma
(og tíma?). Rakel yfirhjúkninarkona
er ekkert alltof hrifin af þeim eða
áhrifum Marðar á lífsmynztur ann-
arra sjúklinga á deildinni og er ögn
uggandi yfir þessari ógn við stöðu
sína sem Mörður óneitanlega er.
Einar Lars Jónsson var virkilega
góður í hlutverld Marðar. Hann gaf
áhorfendum aldrei tækifæri til að
finna til neinnar samúðar með Merði,
enda er Mörður ekki karakter sem
býður upp á samúð áhorfenda. Það
er frekar að þeir haldi með honum.
Það, að maður haldi með einhverjum,
bendir yfirleitt til að um einhvem
andstæðing sé að ræða. I þessu til-
felli var sá Rakel yfirhjúkrunarkona,
sem Vigdís Jóhannsdóttir lék. Eg er
ekki frá því að hlutverk hennar sé
einna flóknast allra í verkinu; fyrst
alvaldur í míkrókosmosi deildarinnar
með nef sem fyllist í minnstu rigning-
arskúrum, en í lokin er hún bara
buguð kvensnift, eftir átökin við
Mörð. Báðum þessum hlutverkum, ef
svo má að orði komast, skilaði Vigdís
af þvílíku öryggi að maður varð að
hafa töluvert fyrir því að missa van-
þóknun sína, sem Rakel kveikti í
byrjun, ekki út í einhverja vorkunn-
semi í lokin. Ein aðalpersóna verks-
ins er Bromden höfðingi. I leik-
skránni er hann reyndar kallaður
Bormben, en ég vil trúa að það sé
bara misritun. I hlutverki hans fór
Jón Marínó Sigurðsson á kostum. Þó
var ég heldur ósáttur við að eintöl
höfðingjans, hugsanir hans, voru
spiluð af segulbandi. Hefði ekki
komið betur út ef Jón Marinó talaði
sjálfur, beint við áhorfendur? Þessi
eintöl geyma reyndar geysimikinn
og flókinn texta, sem oftar en ekki
kemur sögunni sjálíri ekki beint við.
Bara hugmynd, sem spratt af því að
rödd beint úr barka er mun „áferð-
arfallegri“ en flatur, einumofskýr
upplestur af segulbandi. Öll hljóð
sýningarinnar voru samt vel unnin
og greinilegt að þónokkur vinna og
pælingar lágu þar að baki.
Sviðsmyndin var vel útfærð; með
lokuðu vaktbúri, dyrum að
svefnálmu sjúklinganna, glugga með
rimlum sem minnti áhorfendur á að
þessi heimur var takmarkaður en þó
með möguleikum til einhvers meira.
Innum þennan glugga lýsti ljóskeila
Bromden höfðingja upp í fýrsta ein-
tali hans. Hvemig höfðinginn engd-
ist í því „silalega“ ljósi var aðeins
fyrsta vísbending af fjölmörgum um
í hvaða flokki þessi sýning ætti
heima:
Þeim fyrsta.
Heimir Viðarsson