Morgunblaðið - 03.05.1998, Blaðsíða 10

10 B SUNNUDAGUR 3. MAÍ1998
MORGUNBLAÐIÐ
ÞYRLUELDSNEYTI var skilið eftir til síðari nota á hásléttunni.
Mokað var upp stórum snjóhaug til að eldsneytistunnurnar skafi
ekki í kaf. Þarna er lítil úrkoma, en nær stöðugur skafrenningur.
LARS Karluf jöklafræðingur skoðaði snjólögin uppi á hásléttunni.
Grafinn var mikill skurður og reynt að finna lagskiptingu í snjónum.
Á nokkrum klukkustundum þöktust skurðbarmarnir af ískristöllum
sem líktust helst fiðri.
MALIN Steinberg jöklafræðingur gengur frá ískjörnum til flutnings
til Stokkhólms. Boraðar voru fimm holur með djúpbor, sú dýpsta 135
metrar. Einnig voru tekin mörg íssýni með litlum kjarnabor.
LITLI kjarnaborinn festist í einni holunni á nær 17 metra dýpi.
Freyr og Jón hituðu 20 lítra af frostlegi sem hellt var í gegnum
slöngu niður í holuna. Eftir töluvert bras og átök losnaði borinn.
JEPPARNIR reyndust vel við vfsindastörfin. Bíllinn sem Jón ók var hlaðinn loftnetum og tækjum sem til
Per Holmlund jöklafræðingur dyttar að búna
unnu allan daginn við vísindastörf og
héldu svo í slóð snjóbflanna um kvöld-
ið. Jeppamir náðu snjóbflunum um
nóttina og voru á undan þeim á
áfangastað.
Jeppinn sem Jón ók var mikið not-
aður til mælinga með íssjá og snjórad-
ar. Issjáin kannar yfirborð landsins
undir jöklinum og snjóradarinn mælir
snjóalögin. „Ég mældi fyrst 10 x 10
km stóra reiti og var ekið enda á milli
með 500 metra millibili, síðar voru
eknir 10x20 km reitir með 1,8 km
millibili. Mælinganiðurstöðurnar
verða notaðar til kortagerðar,“ sagði
Jón. Hann þurfti að stilla snúnings-
hraða vélarinnar með handolíugjöf til
að rafallinn framleiddi 220V spennu
og ákveða hraða bflsins fyrirfram.
Þeim hraða varð svo að halda hvað
sem tautaði og raulaði. Það var ekið af
stað og tekin vinkilbeygja á fullri ferð
þegar kom á jaðar reitsins. Auk GPS
tækjanna var ekið eftir gíró-áttavita
við þessar mælingar.
Bílamir voru einnig notaðir mikið
til flutninga. Annar bíllinn dró þá
kerru sem smíðuð var hér á landi og
var hægt að nota hana í varahluti ef í
nauðimar ræki. Hún var búin öxli af
sömu gerð og undir jeppunum og á
44“ dekkjum. Kerran vó fullhlaðin
1.200 til 1.500 kíló og fóm bflarnir létt
með að draga hana. Þá reyndust jepp-
arnir hentugastir til vatnsflutninga í
Wasa bækistöðinni. Vatnsbólið var
niðri í lægð og fóm jepparnir létt með
að draga kerru með tonni af vatni upp
bratta snjóbrekku.
Erfitt færi
„Bílarnir stoppuðu aldrei, þótt við
lentum í brasi með fjaðragorma sem
hafa verið notaðir hér frá 1990 með
kveðju og óskað þeim gleðilegs árs,“
sagði Freyr.
Oft kalt að vakna
„Brennslan er mikil á þessum slóð-
um,“ sagði Jón. „Maður fann oft til
svengdar og þegar við fóram í ferðir
gekk nestið fljótt til þurrðar. Ég var
með birgðir af bitafiski frá Eskifirði
og við Pelle (Per Holmlund, jökla-
fræðingur og verkefnisstjóri EPICA-
verkefnisins) borðuðum mikið af hon-
um þegar við voram við mælingam-
ar,“ sagði Jón. Auk harðfisksins var
Jón með birgðir af lýsisperlum og
dreifði þeim óspart til ferðafélaganna.
„Þeir vora fyrst svolítið tortryggnir,
en svo voru menn famir að rétta út
höndina eftir lýsinu.“
Freyr tók einnig með sér harðfisk
og hákarlsbeitu sem var vandlega inn-
pökkuð í lofttæmdar plastumbúðir.
Hákarlinn var falinn í verkfærakistu
og þrátt fyrir umbúðimar lyktaði allt í
kistunni. Hann hætti aldrei á að opna
hákarlspakkann.
Leiðangursmenn sváfu ýmist í skál-
um, íbúðagámum, tjöldum eða í bílun-
um. Það gat verið kalt að fara á stjá á
morgnana og yfir 20 stiga frost inni í
tjaldinu. „Við voram með góða svefn-
poka og manni var ekki kalt nema á
blánefbroddinum sem stóð út úr pok-
anum,“ sagði Freyr.
Dvölin í íbúðagámnum á hásléttunni
var heldur ekki þægileg. Þar var sofið
í kojum og var Jón í neðri koju en
Freyr efri. Hitastillii-inn á miðstöðinni
bilaði og gat verið molluhiti í efri koj-
um og sú neðri í kuldapolli. Ákveðið
var að kynda ekki á nóttunni til að
efrikoju mönnum væri líft og því oft
kalt að stíga framúr á morgnana,
þrátt fyrir einangrað gólfið. Sumir
ferðafélaga Jóns og Freys gátu ekki
sofnað nema gluggar væru byrgðir,
enda bjart allan sólarhringinn. Sólin
settist ekki frá 10. desember til 11.
febrúar. Birtan hélt þó ekki vöku fyrir
íslendingunum.
Tveir geta auðveldlega sofið í
Toyota jeppunum. Þá er farangri
hagrætt þannig að gott legupláss
myndast aftur í bílnum. Stundum
voru fleiri í bílunum og þá hölluðu
menn sér í sætunum. „Mér varð rosa-
lega kalt eina nottina," sagði Jón.
„Eg hafði ekið allan daginn í bomsum
og einangrunin líklega orðin rök af
svita. Við vorum þrír í bílnum og
sváfum í bílsætunum um nóttina með
fæturna á gólfinu. Mælirinn sýndi -33
°C frost úti og mér varð mjög kalt á
fótunum." Ekki var hægt að hafa bíl-
inn í gangi því vélarhljóðið hélt vöku
fyrir mönnum.
Reyndust framar vonum
Islensku jepparnir voru notaðir
bæði til flutninga fólks og búnaðar,
dráttar, vísindastarfa og í lokin þjón-
aði annar bfllinn sem fjarskiptamið-
stöð. Rafstöðvar bflanna knúðu vís-
indatæki og tölvur. „Þetta virkaði allt,
bflarnir og kerran, og gekk betur en
maður hafði þorað að vona,“ sagði Jón.
Leiðangursmenn græddu nokkurra
daga rannsóknavinnu á því að jepp-
amir vora með í för. Þegar haldið var
inn á hásléttuna brotnaði drif í snjóbíl
og sat snjóbflalestin föst. Jeppamir
héldu viðstöðulaust áfram með mann-
skap og búnað. Þar græddust þrír
dagar og aftur einn dagur þegar hald-
ið var niður af hásléttunni. Þá þurftu
snjóbflarnir að leggja af stað fyrir
miðjan dag til að ná í áfangastað um
nóttina. Þeir sem vora á jeppunum