Morgunblaðið - 13.05.1998, Qupperneq 30

30 MIÐVIKUDAGUR 13. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Fullorðins-
fræðsla fatlaðra
í TILEFNIafþvíað
tíu ár eru liðin síðan
fyrsti námsvísirinn um
námskeið fyrir full-
orðna þroskahefta kom
út er ástæða til að
segja í fáum orðum frá
aðdragandanum að því
starfí sem nú er rekið
undir heitinu Fullorð-
insfræðsla fatlaðra.
Það var fyrst með
Lögum um grunnskóla
frá 1974 að öllum börn-
um án undantekningar
var ætlað skyldunám
við hæfi. Samkvæmt
Reglugerð um sér-
kennslu frá 1977 var
síðan formlega stofnað til svokall-
aðra þjálfunarskóla sem urðu alls 7
talsins og tengdust allir dag- eða
sólarhringsstofnunum fyrir þroska-
hefta og alvarlega fjölfatlaða. Einn
þessara skóla, Þjálfunarskólinn í
Bjarkarási, sinnti einnig eldri nem-
endum en þeim sem voru á grunn-
skólaaldri.
Árið 1982 fóru aðstandendur
eldra vistfólks á Kópavogshæli og
Skálatúni fram á að Þjálfunarskól-
inn á Kópavogshæli og Safamýrar-
skóli (nýr þjálfunarskóli sem tók við
af skólunum í Skálatúni og á Lyng-
ási) tækju einnig upp fræðslu fyrir
fullorðna. Að fengnu samþykki
menntamálaráðuneytisins byrjuðu
þessir tveir skólar síðan að gefa full-
orðnum þroskaheftum námstilboð.
Ágæt samvinna tókst á milli þjálfun-
arskólanna þriggja á höfuðborgar-
svæðinu og unnu kennarar og
stjómendur skólanna saman að þró-
un námstilboðanna sem lyktaði með
því að skólamir þrír gáfu út haustið
1988 sameiginlegan námsvísi þar
sem öllum fullorðnum þroskaheftum
á höfuðborgarsvæðinu buðust nám-
skeið á ýmsum sviðum.
í skólunum þremur fór fram
margvíslegt þróunarstarf á þessum
árum. Nokkrir kennarar sóttu
framhaldsnám bæði við Kennarahá-
skóla Islands og erlendis. Hér
heima stóðu skólarnir fyrir nám-
skeiðum og fengu erlendis frá fær-
ustu sérfræðinga til fyrirlestra-
halds. Þar má nefna Willy Tore
Mörck sálfræðing frá Emma Hjort
stofnuninni í Noregi, Marianne og
Christopher Knill músíkterapeuta
frá Noregi, Lilli Nielsen sérfræðing
við Refsnesskólann í Danmörku,
prófessor Andreas
Fröhlich frá Mainz
Universitát í Þýska-
landi og dr. Roy
McConkey sem starf-
aði fyrst við Hester
Adrian Research Cent-
er í Manchester og
varð síðar forstöðu-
maður við St Michael’s
House Research Cent-
er í Dublin. í tengslum
við þetta endurmennt-
unarstarf voru þýdd
ýmis fræðirit svo sem
Órvun ofurfatlaðra
(Schulversuch zur
Förderung schwerst-
körper-behinderter
Kinder) eftir U. Haupt og A.
Fröhlich um aðferðir við kennslu al-
varlega fjölfatlaðra; málörvunai--
10 ár eru liðin síðan
fyrsti námsvísir um
námskeið fyrir full-
orðna þroskahefta kom
út. María E. Kjeld seg-
ir að í boði séu sérhæfð
námskeið fyrir fjölfatl-
aða og þroskahefta.
námskeiðið Að setja saman tvö orð
(Putting two words together) eftir
Roy McConkey og Mary O’Connor;
músíkterapíunámskeið eftir M. og
C. Knill; tvær fræðibækur um
málörvun þroskaheftra, Aukið boð-
skiptin I. og II. (Communicera
mera) eftir Mats Granlund og Cecil-
ia Olsson sérfræðinga við ALA-
stofnunina í Svíþjóð.
Allir kennarar skólanna þriggja
tóku þátt í starfsleikninámi í Kenn-
araháskóla íslands sem stóð í tvö ár
samhliða starfi, og í framhaldi af því
fóni fram í skólunum nokkrar starf-
endarannsóknir sem skiluðu gagn-
legum árangri bæði varðandi
kennsluaðferðir og skólanámskrár-
gerð.
Sem dæmi um faglega stöðu
starfsins má nefna að kennarar
héðan hafa oft verið fengnir til fyr-
irlestrahalds við Nordisk uddannel-
sescenter for dovblindepersonale í
Danmörku og sú stofnun styi-kti
tvo kennara til rannsóknarstarfa og
María E.
Kjeld
Fullor&insfræðsla fatla&ra
Markmiö
Kennslan á aO auka sjálfstœöi, öryggi og vellföan nemenda innan heimilis og úti í samfélaginu meö því aö:
* auka almennan skilning og þekkingu
* efla félagsfæmi, tengsl og boöskipti
* bæta veikkunnáttu
* ýta undir þroskandi nýtingu tómstunda
* bæta viö og viöhalda áunninni fasmi
* stuÖIa aÖ almennu heilbrigði
A. Grunnþjólfun
A.l. Umhveríisupplifun
I-samskiptí skynörvun-
virkni
A.2. U mh vcrfisupplifun
II - Leikörvun-virkni-
grunnverkefni
B. 1. Vatnsörvun og slökun
B.2. Valnsaölögun
B.3. Sundkennsla
B.4. Sundþjálfun
B.5. Sund og útivera
B.6. Vatnsleikfimi
C.lJLeikörvun, viikni
C.2. Leikfimi
CJ. TækjaleikTimi
C.4. Útiskokk
C.5. VinnustaÖaleikfimi
C.6. Eróbik
C.7. Leikfimi fyriraldraöa
F. Heimill / G. Mynd- og handllst
/ G.l. Myndmennt I
F.l. Matreiðsla I / G2. Myndmennt II
F.2. Matreiðsla II / G3. Blönduð handavinna
F.3. Matreiðsla m / G.4. Vélsauinur
F.4. Matreiðsla IV / G.5. Starfsþjálfun í vélsaumi
F3. Matreiðsla V / G.6. Föndur-gcrÖ ýmissa muna
F.6. Matreiðsla VI / G.7. Skaitgripagerð
F.7. Matreiðsla VII / G.8. Smíöar
F.8. Matrciðsla VIII / G.9. Myndræn tjáning
D.l.Lesturogritun 1
D2. Lestur og ritun 2
D.3. Lestur og ritun 3
D.4. Einfaldur reikningur
D.5. Tölvur I. -leikir
D.6. Tölvur II.-ritvinnsla
D.7. Tölvur m.-stæxöfræði
D.8. Danska
D.9. Enska
E. Boösklpti
E.l. Samþætting
boöskiptaleiöa
E.2. Tákn meö tali
E.3. Táknmál
heymleysingja
H. Tónlist 1. Lelklist
H.l. Tónlist I 1.1. Leiknen tjáning I
H.2. Tónslist D 1.2. Leikræn tjáning U
H.3. Kór 1.3. Perlufestin, leiklistarklúbbur
H.4. Hljómsveit 1.4. Leikhópurinn Perlan

K. Eigin persóna
K.l. Snyxting og fataval
K2. Framkoma og báttvfsi
K.3. Samskipti kynjanna,
siöfræði
J. Tómstundir
J.l. Urahverfi og tósmtundir
J 2. Samfélag og tómstundir
J.3. Ljósmyndun
J.4. Algeng spil
gaf síðan út niðurstöðuna, mats-
gögn fyrir ofurfatlaða til dreifingar
í skóla á Norðurlöndunum. Margir
þekkja brautryðjandastarf Sigríðar
Eyþórsdóttur kennara skólans í
leiklist sem hlotið hefur viðurkenn-
ingu víða erlendis. Þá hafa bók-
námskennarar unnið merkilegt
þróunarstarf í gerð lesefnis fyrir
þroskahefta og árangur tónlistar-
kennaranna og íþróttakennaranna
á sínu sviði hefur einnig vakið at-
hygli.
Arið 1994 var svo komið þróun-
inni að almennu gnmnskólamir og
Safamýrarskólinn höfðu tekið við
sérkennslunni á því stigi. Jafnframt
var þá búið að sameina 6 af 7 þjálf-
unarskólunum í eina stofnun undir
nafninu Fullorðinsfræðsla fatlaðra
og beindist starfið nú eingöngu að
fullorðnum á höfuðborgarsvæðinu,
Norðurlandi og Suðurlandi.
Fullorðinsfræðslan er ekki fram-
haldsskóli fyrir nemendur sem iokið
hafa gmnnskóla og óska að nýta sér
réttindi til náms á framhaldsskóla-
stiginu. Fullorðinsfræðslan býður
hinsvegar upp á sérhæfð námskeið
fyrir fullorðna þroskahefta og fjöl-
fatlaða. Námið líkist skipulagslega
námskeiðum Námsflokka Reykja-
víkur en sérstaðan er fólgin í aðlög-
un kennslunnar að mismunandi
þörfum þroskahefts og fjölfatlaðs
fullorðins fólks. Með þessari grein
er birt miðopna Námsvísis 1998-
1999 og loks fara hér á eftir fáeinar
tilvitnanir í skólanámskrá Fullorð-
insfræðslunnar til frekari kynning-
ar á starfinu:
7. NÁMSKRÁRGERÐ
Fyrir hvert námskeið er gerð
námskrá námskeiðs þar sem til-
greint er eftirfarandi: markmið,
námslýsing, efnisþættir, verkþætt-
ir, marklistar og tilhögun náms-
mats. Fyrir hvern nemanda er gerð
einstaklingsnámskrá þar sem í upp-
hafi námskeiðs er gerð úttekt á
námsstöðu samkvæmt marklistum
og síðan gert símat á framvindu til
loka námskeiðsins.
8. NÁMSMAT
Mat á námsárangri nemenda
byggist á markmiðum einstakra
námskeiða og eru viðmiðanir mark-
listar efnisþáttanna sem tilgreindir
eru í námskrá námskeiðsins. Matið
fer fram með eftirfarandi hætti:
1. í upphafi námskeiðs er gert
greinandi stöðumat, sem verður
grundvöllur einstaklingsnámskrár
nemenda.
2. Meðan á námskeiðinu stendur
fer fram símat á framvindu sam-
kvæmt viðeigandi marklistum. Hér
er um að ræða leiðsagnarmat sem
er sívirkt og stýrir náminu.
3. I lok námskeiðs fer fram loka-
mat með sömu viðmiðunum og fyrr.
Kennari námskeiðs skráir fram-
vinduna í einstaklingsnámskrá
nemenda.
9. KENNSLUSKIPAN
Kennslan fer fram í námskeiðs-
formi. Kennt er í hópum af mismun-
andi stærð eftir eðli viðfangsefn-
anna. Lengd námskeiða er yfirleitt
ein önn en styttri eða lengri nám-
skeið koma einnig til. Vikuiegur
tímafjöldi á námskeiðum er mis-
munandi eftir viðfangsefnum.
10. NÁMSTÍMI
Námskeið sem spanna heila önn
eru ýmist haldin fyrir hádegi, eftir
hádegi eða síðdegis eftir óskum
nemenda. I vissum tilvikum kann að
vera æskilegt að halda stutt nám-
skeið að kvöldi til, um helgi eða að
sumarlagi.
11. INNTAKA NEMENDA
Námskeið Fullorðinsfræðslunnar
eru auglýst í fjölmiðlum. Námsvísi
og umsóknareyðublöðum er dreift í
apríl. í námsvísinum eru upplýsing-
ar um námskeiðin. Einnig eru þar
leiðbeiningar um útfyllingu um-
sókna. Kennarar veita ráðgjöf um
val á námskeiðum ef óskað er eftir.
Umsóknir fyrir haustönn og vorönn
verða að berast fyrir 27. apríl. Nið-
urstöður um inntöku á haustönn
liggja fyrir í júní og á vorönn í des-
ember. Ollum umsóknum er svarað
bréflega og greint frá niðurstöðum,
s.s. inntöku á námskeið, kennslu-
tíma og kostnaði.
Við mat á umsóknum er tekið til-
lit til aldurs og væntanlegs heildar-
tímafjölda umsækjenda á önninni.
Sæki fleiri um námskeið en unnt
er að taka inn ganga þeir fyrir sem
sótt hafa færri námskeið undanfarin
ár.
Höfundur er skólastjóri hjá
Fullorðinsfræðslu fatlaðra.
Umhyggja
Baldur
Pálsson
tíma og í tilfelli Kögun-
ar þurfti skrifstofan
stöku sinnum að sinna
erindum starfsmanna
hér á íslandi. Það lenti
þó hygg ég aðallega á
skyldmennum og vin-
um, enda oft um per-
sónuleg mál að ræða.
Þar með er nokkurn
veginn upp talið það
sem skrifstofa Kögunar
framkvæmdi í þágu
starfsmanna í Banda-
ríkjunum. Starfsmenn
þessir voru flestir
margi-eyndir í því að
bjarga sér erlendis,
margir búnir að dvelja í
Bandaríkjunum áður og höfðu þá
jafnvel þurft að búa á námsárum sín-
ALLTAF heyrir
maður eitthvað nýtt. I
frétt Morgunblaðsins þ.
12. maí er rætt við Þor-
geir Eyjólfsson vegna
viðskila Gunnlaugs M.
Sigmundssonar við
Þróunarfélagið á sínum
tíma. Þar segir Þorgeir,
að ástæða þess, að
stjórn Þróunarfélagsins
bar fyrir borð hags-
muni félagsins, og farg-
aði hundruðum milljóna
króna í fang Gunnlaugs
M. Sigmundssonar,
þegar hann var rekinn
úr starfi framkvæmda-
stjóra, hafi verið um-
hyggja fyrir starfsmönnum Kögun-
ar, þar á meðal mér.
Það er upplýst í frétt Morgun-
blaðsins, að vegna hinnar gífurlegu
þekkingar Gunnlaugs og Sigríðar,
eiginkonu hans, á málefnum Kögun-
ar treysti Þróunarfélagið sér ekki til
að fá nýja aðila til að taka við rekstri
fyrirtækisins. Á Islandi voru ekki
finnanlegir menn til að leysa af slíka
þekkingu og snilld.
Það er nokkuð ljóst að fyrirtækið
þurfti að standa sína plikt gagnvart
starfsmönnum sínum. Það felst í því
m.a. að greiða þeim laun á réttum
um í banvænum stórborgarhverfum
af fátæktarsökum. Hér var ekki um
að ræða börn sem þurftu barnfóstru.
Allan þann tíma, sem Kögun hf.
starfaði í Bandaríkjunum á árunum
1989-95, hafði Gunnlaugur M. Sig-
mundsson, framkvæmdastjóri, eink-
um samband við starfsmenn fyrir-
tækisins símleiðis eða í gegnum
tölvupóst, þar sem hann var ekki á
staðnum nema fjórum sinnum á ári,
u.þ.b. viku í senn. Þann tíma sem
hann var viðlátinn dvaldi hann í svo-
nefndri Kögunaríbúð í Kaliforniu,
sem fyrirtækið leigði. Allir starfs-
menn Kögunar, milli 15 og 20 tals-
ins, voru mest allan þennan tíma við
störf í Bandaríkjunum nema Gunn-
laugur sjálfur og eiginkona hans,
Sigríður Sigurbjörnsdóttir.
„Þorgeír Eyjólfsson, af
hverju segir þú ekki
sannleikann?“ spyr
Baldur Pálsson. „Þú
vildir ekki sjá Gunn-
laug M. Sigmundsson
vegna þess að þú
vissir hvern mann
hann hefur að geyma.“
Skömmu eftir að Gunnlaugur var
rekinn frá Þróunarfélaginu, þ.e. í
maí 1993, kom hann í heimsókn.
Hann hélt þá fund með starfsmönn-
um, þar sem hann lýsti aðdraganda
brotthvarfs síns frá Þróunarfélaginu
á þá lund sem hann hefur ætíð gert
síðan, þ.e. að hann hefði sagt upp
sjálfur eftir að hlutafé Þróunarfé-
lagsins í Kögun hafði verið ,,bjarg-
að“, eins og hann orðaði það. Á þess-
um fundi lýsti hann því einnig yfir
að nú myndi hann taka sér hvíld eft-
ir mikið annriki. „I sumar ætla ég
ekki að gera neitt“. Þetta breytti nú
raunar engu fyrir starfsmenn, þar
sem þeir unnu alla tíð undir stjórn
bandarískra yfirmanna hjá Hughes
Aircraft. Gunnlaugur hafði ekki og
sóttist ekki eftir aðgangsheimild inn
á vinnustað starfsmanna sinna.
Fljótlega eþtir að Gunnlaugur
hvarf aftur til Islands tóku að berast
frá honum undarleg tíðindi. Nú væri
svo komið, að bandarískir viðsemj-
endur Kögunar væru orðnir fyrir-
tækinu óþægur ljár í þúfu. Þeir
krefðust þess að hagnaður fyrirtæk-
isins yi’ði minnkaður úr 10% á ári í
8%. Hér væri erfitt mál á ferðinni og
óhjákvæmilegt að skera niður. Jóla-
bónus starfsmanna yrði sennilega
ekki hægt að reiða af höndum þetta
árið af þessum sökum og óhóflegur
sjúkratryggingakostnaður starfs-
manna yrði að fara undir hnífinn.
Hann benti þá meðal annars á að nú
væri svo komið á íslandi, að yfirvöld
væru farin að innheimta stórfé af
sjúklingum, sem kæmu í heimsóknir
til lækna og sanngjarnt væri að
starfsmenn Kögunar yrðu undir
sömu sök seldir í Bandaríkjunum.
Starfsmenn ráku upp stór augu, því
að þeir höfðu ekki heyrt það áður að
fjárhagsumræður af þessu tagi færu
fram á sumrin milli aðila. Þá mundu
menn eftir því að á áðurnefndum
fundi hafði Gunnlaugur sagt að Þró-
unarfélagið myndi greiða sér laun út
árið 1993. Gunnlaugur var með öðr-
um orðum u.þ.b. að missa lífsviður-
væri sitt hjá Þróunarfélaginu og
þurfti að sækja meiri laun í sjóði
Kögunar en áður, en meðan hann
var í fullu starfi hjá Þróunarfélag-
inu, iét hann sér nægja hálfa stöðu
framkvæmdastjóra hjá Kögun.
Þetta brölt Gunnlaugs, hallærisleg-
ar útskýringar hans og augljós
ósannindi, gerði ég að umtalsefni í
bréfi sem ég sendi Gunnlaugi og
samstarfsmönnum í tölvupósti í
október 1993. Bréf þetta var skrifað
í góðlátlegum giánstfl. Gunnlaugi
þótti bréfið ekki fyndið, en hann hef-
ur nokkuð sérkennilegan húmor,
eiginlega „svartan“, eins og sjá má á
lokahnykknum í bréfi hans til
þingsystkina sinna nú nýverið.
Hann taldi sig hafa verið gerðan að
athlægi hjá starfsmönnum sínum og
má það til sanns vegar færa, en til
þess hafði hann þó mest unnið sjálf-
ur með atferli sínu. Þrátt fyrir til-
raunir til að koma á sáttum, varð
það að ráði hjá Gunnlaugi að segja
mér upp störfum fyrirvaralaust í
þakklætisskyni fyrir hina misheppn-
uðu fyndni mína.
Þorgeir Eyjólfsson, af hverju seg-
ir þú ekki sannleikann? Þú vildir
ekki sjá Gunniaug M. Sigmundsson
vegna þess að þú vissir hvern mann
hann hefur að geyma. En þér fannst
hann fjandans nógu góður fyrir okk-
ur, starfsmenn Kögunar.
Höfundur er fyrrverandi
starfsmaður Kög^mar.