Morgunblaðið - 11.06.1998, Qupperneq 40

40 FIMMTUDAGUR 11. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
*V
Skammgóður
vermir Sighvats
SIGHVATUR
Björgvinsson, formað-
ur Alþýðuflokksins,
gerði efnahagsmál ný-
lega að opinberu um-
talsefni. Við það tilefni
fór hann mikinn og
tortryggði sérstaklega
þá stefnu stjórnvalda
að vilja, nú á tímum
efnahagslegs upp-
gangs, beita aðhaldi í
ríkisfjármálum. Stór
hluti hinna auknu um-
svifa i landinu stafar af
sjávarútvegi. Sighvat-
ur kemst að þeirri nið-
urstöðu að boðað að-
hald í útgjöldum hins
Illugi
Gunnarsson
Orri
Hauksson
opinbera sé álögur sem notendur
heilbrigðiskerfisins greiði og segir:
„ ... þeir verða að taka á sig veiði-
leyfagjaldið". Undirrituðum finnst
mikilvægt að skoða hvaða efna-
hagslegu þýðingu það hefði til lang-
frama að byggja á hugmyndum
Sighvats.
Er aðhald álögur?
Hingað til hefur því verið slegið
fóstu í opinberri umræðu að með
því að hið opinbera greiði niður
skuldir og lækki skatta, eins og nú
er raunin á Islandi, sé dregið úr
álögum á almenning í nútíð og
framtíð. Þá hefur einatt þótt al-
mannahagur að verðgildi peninga
fólksins rýrni ekki, en sá er einmitt
tilgangur varnaraðgerða gegn
þenslu. Formaður Alþýðuflokksins
nálgast efnahagsmál með nokkuð
öðrum hætti og er vantrúaður á
gildi aðhalds svo sem að ofan getur.
I heilbrigðismálum eru fullyrðingar
hans ekki síður nýstárlegar. Þar
finnst honum hugtökin „skera nið-
ur“, „skerða“ og önnur álíka magn-
þrungin lýsa ástandi mála best.
Hins vegar vill svo til að íslenska
ríkið hefur aldrei varið jafn miklu
fé til heilbrigðismála og árið 1998,
nokkuð sem fyiTum heilbrigðisráð-
herra þjóðarinnar á að vera ljóst.
Útgjöldin eru áætluð á sjöunda tug
milljarða en hefðu orðið allt að
fjöiutíu milljörðum meiri ef látið
hefði verið undan ýtrustu útgjalda-
kröfum. Sama á við um boðað að-
hald næsta árs. Þar er ekki niður-
skurður á prjónunum, heldur á að
halda í við útgjaldakröfurnar og
reyna að skipa málum þannig að
skattfé nýtist sem best. I áróðurs-
stríði sínu skirrist Sighvatur samt
ekki við að ganga lengra en stað-
reyndir máls bjóða upp á.
Gríman fellur
Rangar fullyrðingar um heil-
brigðismál eru þó ekki það athygl-
isverðasta við framgöngu Sighvats
að þessu sinni. Hingað til hafa tals-
menn auðlindaskatts á sjávarútveg
haldið því fram að aðrir skattar
myndu lækka á móti hinum nýja
skatti. „Það er ekki ætlunin að auka
með þessu umsvif ríkisins," sagði
Sighvatur einmitt í viðtali við DV
síðastliðið haust. Undirritaðir hafa
lengi tortryggt slíkan málflutning,
enda gefur stjórnmála- og hagsag-
an allt annað til kynna en að hefð-
bundnir skattar lækki með tilkomu
nýrra skatta. Nú kemur hið rétta
andlit auðlindaskattssinna í ljós
þegar Sighvatur telur upp fjöldann
allan af verkefnum sem hann
hyggst nota auðlindaskattinn til.
Og vart var það tæmandi upptaln-
ing. Það þarf ekki mikla spádóms-
gáfu til að sjá fyi’ir hvernig farið
yrði með hina óútfylltu ávísun sem í
auðlindaskatti felst. Með tilheyr-
andi yfirboðum í kosningum á að
gera allt fyrir alla og hið opinbera
tútnar út.
Hlutdeild er lykilatriði
Hið jákvæða við fjölmiðlasyrpu
Sighvats er að í henni má greina
vísi að útfærslu hans á auðlinda-
skatti. Arum saman hefur einmitt
árangurslaust verið kallað eftir ná-
kvæmri útlistun á hinum nýja
skatti. Svo virðist sem Sighvatur
Það er einmitt vegna
þess hve arðurinn af
fískveiðunum dreifíst
víða, segja Illugi
Gunnarsson og Orri
Hauksson, sem á
uppgangstímum er
fráleitt að hið opinbera
auki umsvif sín.
hafi rambað á einhverja þá verstu
útfærslu á auðlindaskatti sem kom-
ið hefur fram. Með því að bjóða upp
aukningu aflaheimilda er verið að
rjúfa tengslin á milli hagsmuna
sjávarútvegsíyrirtækjanna og
skynsamlegrar fiskveiðistjórnunar.
Hlutdeildir hafa í för með sér að
t.d. samdráttur heildarkvóta dreif-
ist hlutfallslega jafnt á alla kvóta-
hafa. Fyrir nokkrum árum voru
aflaheimildir í þorskveiðum skorn-
ar verulega niður. Flestöll útgerð-
arfyrirtæki á Islandi urðu fyrir um-
talsverðu tapi vegna þessa sam-
dráttar, en á móti kom að skynsam-
leg stjórnun var ávísun á betri hag í
framtíðinni. Sighvatur Björgvins-
son leggur nú til að útgerðai-fyrir-
tækin greiði íýrir aukningu afla-
heimilda. Hann hirðir hins vegar
lítt um að ræða afleiðingar þessa
nýja fyrirkomulags. Hvað hyggst
formaður Alþýðuflokksins leggja til
þegar til þess kemur að skera þarf
aflaheimildir niður aftur? Á ríkis-
valdið þá að greiða útgerðunum til
baka? Vart er Sighvatur að leggja
það til að fyrirtækin gi-eiði alltaf
fyrir aukningu aflaheimilda en þoli
niðurskurð bótalaust. Vera kann þó
að Sighvatur hafi komið auga á bí-
ræfna peningamyllu; auka og
minnka heildarafla einstakra teg-
unda allt eftir því hvað kosningalof-
orðin kosta.
Hvert stefnir Sighvatur?
Á þessum áratug hefur á Islandi
verið fest í sessi skynsamlegt kerfi í
sjávarútvegi með séreignarrétti á
aflahlutdeildum. Jafnframt hefur
verið beitt ráðdeild í ríkisfjármál-
um, aðhaldssemi í peningamálum
og hagkerfið hefur verið mark-
aðsvætt. I skjóli þessara hagstæðu
aðstæðna hefur atvinnulífið orðið
fjölbreyttara, t.d. með hátækniiðn-
aði tengdum sjávarútvegi, stóriðju,
ferðamannaþjónustu, hugbúnaðar-
gerð auk þess sem í sjónmáli eru
stór tækifæri á sviði líftækni. Já-
kvæðar afleiðingar þessarar at-
burðarásar þekkjum við vel. Er-
lendar skuldir ríkisins eru nú
greiddar niður og styrkari stoðum
þar með skotið undir velferðarkerf-
ið. Hagvöxtur á Islandi er afar mik-
ill, verðlag er enn stöðugt og at-
vinnuleysi er eitt hið minnsta í Evr-
ópu. Allt leiðir þetta til þess að
kaupmáttaraukning Islendinga er
afar hröð þessi misserin. Á tímabil-
inu frá mars 1997 til mars 1998 var
hún t.d. 10%. Til samanburðar má
geta þess að árleg kaupmáttar-
aukning hefur að meðaltali verið
um 2,5% í samanburðarlöndum
okkar undanfarin ár. Augljóst er
með öðrum orðum að almenningur
nýtur arðsins af atvinnulífinu. Þar
með töldum sjávarútvegi og starf-
semi honum tengdum enda nema
umsvif slíkra greina allt að 40% af
þjóðarframleiðslu. Það er einmitt
vegna þess hve arðurinn af fisk-
veiðunum dreifist víða sem á upp-
gangstímum er fráleitt að hið opin-
bera auki umsvif sín. Ef fullyrðing-
ar sumra auðlindaskattssinna stæð-
ust, um að fiskveiðiarðinum sé
sólundað erlendis af svokölluðum
sægi-eifum, væri sú krafa síður
uppi að spyrnt sé við. Því kemur
spánskt fyrir sjónir þegar formaður
Álþýðuflokksins heldur því að okk-
ur landsmönnum að allt sé í kalda-
koli, almenningur njóti ekki fiski-
miðanna, og að dómsdagur sé í
nánd í heilbrigðis- og trygginga-
málum. Einhverjum gæti dottið í
hug að velgengni Islendinga skap-
raunaði honum. Ekki hljómuðu úr-
ræðin betur; auka umfang hins op-
inbera, sýna þensluhættu léttúð,
slátra fiskveiðistjórnunarkerfinu og
bjarga meintum heilbrigðishörm-
ungum með einni greiðslu.
Áhugamenn um efnahagsmál
hljóta að spyrja: á formaður Al-
þýðuflokksins ekki í fórum sínum
skjólbetri og varanlegri framtíðar-
sýn?
Illugi er hagfræðingar,
Orri er verkfræðingur.
Hugleiðingar
um lýðræðið
AÐ UNDANFORNU
hefur margt verið ski-if-
að og skeggrætt í póli-
tíkinni hér á landi og
kemur þar margt til
enda nýlega yfirstaðnar
sveitarstjórnarkosning-
ar og óvenjuleg spilling-
armál hafa verið að
koma upp á yfirborðið
sem tengjast ríkis-
stjórninni. Að venju
hefur Hannes Hólm-
steinn Gissurarson pró-
fessor við Háskóla ís-
lands farið mikinn og
látið frá sér í ræðu og
riti ýmislegt sem kemur
mér spánskt fyrir sjón-
Sigþór
Sigurðsson
ir. Sú er ástæða þess að ég rita
þessa grein og beini henni fyrst og
fremst til þín, kæri Hannes. Eg lít
reyndar svo á að þú sért talsmaður
Sjálfstæðisflokksins og vænti þess
Er hollt fyrir lýðræðis-
ríki, spyr Sigþór
Sigurðsson í opnu
bréfí til Hannesar
Hólmsteins, að kjós-
endur sameinist um
einn stjórnmálaflokk.
að þú getir svarað ýmsum spurn-
ingum mínum um stöðu mála í ís-
lenskri pólitík sem mig fýsir að fá
svar við. Jafnvel þú getir svarað
fyrir þinn ástsæla forsætisráðherra
sem einnig hefur látið margt und-
ariegt út úr sér undanfarið, enda
finnst mér þú stundum minna á
Skræk, hans félaga Napóleóns, alla
daga að skýra út stjórnlist foringja
þíns fyrir almenningi.
Skömmu íyrir kosningarnar
heyrði ég til þín í útvarpi þar sem
þú settir fram athyglisverða kenn-
ingu um meint tengsl borgarstjór-
ans í Reykjavík við alla fjölmiðla
landsins. En þar ásakaðir þú fjöl-
miðla á Islandi um að vera í alls-
herjar samsæri um að styðja Ingi-
björgu Sólrúnu og R-listann í
Reykjavík gegn þínum flokki, Sjálf-
stæðisflokknum. Reyndar tók sjálf-
ur forsætisráðherra landsins upp
þykkjuna í þér og birtist í sjónvarpi
og lét hafa eftir sér í Morgunblað-
inu eftir kosningarnar að R-listinn
hefði notið alveg sérstakrar velvild-
ar og þjónkunar allra fjölmiðla í
landinu. Raunar svo að hann kunni
engin dæmi úr sögunni um að póli-
tísk hreyfing væri hafin yfir alla
gagnrýni. Ég verð að segja það al-
veg eins og er að mér blöskraði svo
vanstilling forsætisráðhen-ans og
barnaskapur að ég fór hjá mér fyrir
framan sjónvarpsskjáinn. Blessað-
ur forsætisráðhen-ann, sem ég hef
alla tíð talið greindan
og duglegan mann,
féll verulega í áliti hjá
mér og svo er um
fleiri. I sjálfu sér var
ég ekki hissa á þínum
ummælum enda ertu
frægur samsæris-
smiður en forsætis-
ráðhen-a landsins
verður að gæta betur
að orðum sínum þó að
hann sé sár og fýldur
yfir úrslitum í sveitar-
stjórnakosningum. I
framhaldi af þessu
lýsti forsætisráðheiTa
yfir mikilli ánægju
sinni með úrslit kosn-
inganna íyrir Sjálfstæðisflokkinn
og réttilega, enda flokkurinn með
42% fylgi á landsvísu og hreinan
meirihluta víða um landið. En mikið
vill meira.
I framhaldi af þessu spyr ég þig
Hannes: Hvenær verða þú og vin-
ur þinn forsætisráðherra landsins
og formaður Sjálfstæðisflokksins
fullkomlega ánægðir með valda-
hlutföllin í landinu? Verður það
þegar Sjálfstæðisflokkurinn hefur
náð hreinum meirihluta á Alþingi
og í öllum sveitarstjórnum hring-
inn í kringum landið? Getið þið fé-
lagarnir ekki unað neinum utan
ykkar valdaklíku að halda um
stjórnartauma á nokkrum stað?
Jafnvel þó um sé að ræða fólk sem
stjórnar vel, hefur ekki verið stað-
ið að neinni spillingu og meirhluti
kjósenda er ánægður með? Getur
verið að það sé hollt fyrir lýðræðis-
ríki að kjósendur sameinist um
einn stjórnmálaflokk, eina hug-
myndafræði, eina skoðun og hafi
sér einn foringja um Iangan aldur?
Síðasta dæmið sem við höfum um
slíkt stjórnfyrirkomulag er í
Indónesíu. Getur verið að frjálsir
og óháðir fjölmiðlar séu þeir einir
sem gagnrýna og ráðast eingöngu
gegn pólitískum andstæðingum
ykkar? Er einhver karl eða kona
sem felur sig bakvið hið sakleysi-
lega heiti, Sjálfstæðisflokkurinn,
sem leggur allt í sölurnar fyiár
völd?
Ég vonast eftir því, Hannes, að
þú getir svarað þessum áleitnu
spurningum sem leitað hafa á mig
undanfarið og kannski þú getir
bætt við pólitískum skýringum á
því afhverju þér og forsætisráð-
herra landsins er svo umhugað um
afdrif Alþýðuflokksins sem vinnur
að því að leggja sjálfan sig niður
um þessar mundir. Er það vegna
þess að fnykurinn úr fjósi fram-
sóknar er að verða óþolandi í ríkis-
stjórninni þar sem hvert axarskaft-
ið rekur annað af hendi framsókn-
arráðherranna með Finn Ingólfs-
son í broddi fylkingar?
Höfundur er verkfræðingur og
áhugamaður um stjdrnmál.
Baráttan mun enda með sigri almennings
Anðlindir til sjávar og
sveita eru sameign
A SJOMANNADAGINN gerðist
sá fáheyrði atburður, að sjávarút-
vegsráðhera gerði grín að almenn-
ingi í landinu og hreytti ónotum í
kjósendur í nafni sægreifaaðalsins í
landinu. Satt að segja minnti leikur
hans á framferði Gísla Súrssonar,
en hann lék Ingjaldsfíflið forðum,
nema að ráðherra vafði um sig
kvótanum og lét sem æriligast i
þeirri von að almenningur léti
blekkjast, eins og Börkur digri.
Ekki bætti það úr skák, að fyrir
meirihluti alþingismanna er komið
eins og Ingjaldsfíflinu, að þeim hef-
ur verið veittur sá umbúnaður, að
raufarsteinn er bundinn við háls
þeirra og bíta þeir gras úti sem fén-
aður landlordanna, eftir samþykkt
nýju kvótalaganna um hálendi Is-
lands.
Ég man vel þegar
við, sem börðumst
fyrir 200 mílnastefn-
unni, glöddiimst yfir
sigri okkar íslendinga
í þeirri deilu við
Breta. Ég man einnig,
þegar við í stjórnar-
andstöðunni háðum
harða baráttu gegn
núverandi skipan í
kvótamálum á Álþingi
1987.
Sú barátta var þó
ekki til ónýtis, því við
gátum smeygt inn
þeirri frægu setningu,
sem svo oft er vitnað
til þessa dagana; „Er
sameign þjóðarinar". Það er
vegar lítt fagnaðarefni, þegar
Hreggviður
Jónsson
hins munaöfl
sjáv- mennings.
arútvegsráðherra ger-
ist hermikráka sæ-
greifanna og lætur
eftir Ingjaldsfíflinu á
sjómannadaginn.
Sá afglapaskapur
alþingismanna og
fíflska, að ætla sér að
gera almenning í
landinu að þrælum
sægreifa og landlorda
verður stöðvaður.
Auðlindir til sjávar og
sveita eru sameign
þjóðarinnar, en ekki
örfárra greifa og
lorda. Sú barátta,
sem nú er framundan
við þessi sérhags-
mun enda með sigri al-
þjóðarinnar, segir
Hreggviður Jónsson,
en ekki örfárra greifa
og lorda.
Fólkið í landinu lætur ekki þessa
yfirstétt fara með sig eins og
þurrabúðarfólk á fyrri öld. Við
munum hefja nýja öld á Þingvöll-
um árið 2000 með sigri fólksins pg
samþykkt á eignarrétti allra Is-
lendinga á landi og sjá.
Höfundur er fyrrverandi þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.