Morgunblaðið - 19.07.1998, Síða 26

26 SUNNUDAGUR 19. JÚLÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Almenningshlutafélag
um rekstrarfélagið
- Margir telja að það sé ekki
holit fyrir iítið samfélag eins og
Skagafjörð að eitt fyrirtæki hafi þá
yfirburðarstöðu sem kaupfélagið
hefur. Hver er þín skoðun á því?
„Með því fyrirkomulagi að dreifa
stjórnun og ábyrgð er hægt að laða
fram frumkvæði og ábyrgð ein-
staklinganna í fyrirtækinu. Með
því móti komum við í veg fyrir að-
alhættuna sem því fylgir að vera
með eitt stórt og miðstýrt fyrir-
tæki. Hættuna af því að stjórnun-
arleg mistök leiði til stöðnunar hjá
fyrirtækinu sjálfu og umhverfínu.
Auk þess má nefna að nokkrar
rekstrareiningar kaupfélagsins eru
í hlutafélagsformi og þar eiga aðrir
hlut að máli. Og þeim hefur fjölgað.
Nefna má að sjávarútvegurinn,
vöruflutningarnir og hátæknifyrir-
tækið eru hlutafélög eða einka-
hlutafélög.“
- Einstaklingum fínnst kaupfé-
lagið þrengja að sér. Væri ekki
skynsamlegt að skipta því upp?
„Ég hef ekki talið það góða leið
að skipta fyrirtækinu upp í sjálf-
stæð hlutafélög og fá fjárfesta að
hinum ýmsu rekstrareiningum. Að
mínu mati væri það skynsamlegra
að stofna hlutafélag um rekstrarfé-
lagið sjálft og fá að því fjárfesta á
móti samvinnufélaginu sem áfram
gæti starfað sem eignarhaldsfélag.
Eg tel að í þessu felist ákveðnir
möguleikar í framtíðinni.
Ég er ekki að tala um B-deild
samvinnufélaga í þessu sambandi.
Reynslan sýnir að það gengur ekki,
heldur þarf til að koma raunveru-
legt almenningshlutafélag um
rekstur kaupfélagsins í heild.
Raunar sé ég fyrir mér að rekstur
blönduðu kaupfélaganna geti þró-
ast út í almenningshlutafélög með
dreifðri eignaðaraðild.“
Fjárfesting í sjávarútvegi
Rekstur Kaupfélags Skagfírð-
inga skiptist í nokkrar einingar.
Hér verður greint frá þeim helstu.
Um helmingur af veltu kaupfé-
lagsins, samkvæmt samstæðu-
reikningi, er hjá Fiskiðjunni Skag-
firðingi hf. sem það á að tveimur
þriðju hlutum. Fyrir áratug rak
kaupfélagið frystihús og átti hlut í
útgerðarfélagi sem svaraði til eins
togara. Velta sjávarútvegsins var
um 10% af veltu kaupfélagssam-
stæðunnar. Kaupfélagið fjárfesti
verulega í sjávarútveginum á erfið-
leikatímum fyrirtækjanna og eftir
sameiningu við önnui' félög og
kaup á skipum og kvóta er hlutfall
sjávarútvegsins nú um helmingur
af veltu samstæðunnar, eins og
fyrr segir, þrátt fyrir nokkum vöxt
í öðrum greinum.
Fiskiðjan Skagfirðingur hefur
gengið í gegn um rekstrarerfið-
leika og hefur kaupfélagið ekki
notið arðs af þeim miklu fjármun-
um sem það hefur lagt í fyrirtækið.
Nú virðist hins vegar vera að birta
til því útlit er fyrir verulegan hagn-
að af rekstrinum á því rekstrarári
sem lýkur með kvótaárinu, í lok
ágúst. Þórólfur segir að þær að-
gerðir sem ráðist var í hjá Fiskiðj-
unni fyrir tveimur áram, þegar
landvinnslan var dregin verulega
saman, sé lykillinn að því að rekst-
urinn hafi rétt svona fljótt úr kútn-
um en vissulega hjálpi ytri aðstæð-
ur einnig til. Hann segir að störf-
um hafi verið að fjölga á nýjan leik
og betri tímar séu framundan.
Fóðurframleiðsla
byggð upp
Kaupfélag Skagfirðinga er með
fjölbreytta starfsemi í landbúnaði,
það rekur mjólkursamlag, slátur-
hús og kjötvinnslu og fóðurfram-
leiðslu fyrii' hefðbundinn búskap
og loðdýr. Kjötframleiðslan hefur
nokkum veginn staðið í stað á und-
angengnum áratug en hún hafði þá
minnkað um helming á áranum þar
á undan. Þórólfur bindur vonir við
nokkra aukningu í sauðfjárslátran
í haust og tilsvarandi hagræðingu
með fækkun sláturhúsa í héraðinu.
Hann telur einnig mikilvægt að
tekið verði upp frjálst framsal
kindakjötskvóta til þess að stuðla
Morgunblaðið/Ásdís
KAUPFÉLAG Skagfirðinga rekur stórt útgerðarfyrirtæki. Á bak við Þórólf Gíslason kaupfélagsstjóra sjást tvö skip félagsins.
SJÁLFSTÆÐIÍSTAÐ
MIÐSTÝRINGAR
eftir Helga Bjarnason
FLEST samvinnufélög
landsins lentu í miklum
þrengingum á níunda ára-
tugnum og sum urðu
gjaldþrota. Flest stærri kaupfélög-
in hafa farið þá leið að fækka
rekstrareiningum með því að
stofna um þær hlutafélög eða selja
og einbeitt sér að því að ná árangri
á færri sviðum en áður. Eina stóra
blandaða samvinnufélagið sem
ekki fór þessa leið, Kaupfélag
Skagfirðinga á Sauðárkróki, hefur
þó komið vel út úr umróti síðustu
ára. Undir forystu Þórólfs Gísla-
sonar sem tók við starfi kaupfé-
lagsstjóra á erfiðleikatimuín hefur
kaupfélagið haldið öllum fyrri
rekstrarsviðum og smám saman
bætt við nýjum. Á þessum tíma
hefur árleg velta félagsins tvöfald-
ast að raungildi óg það er nú annað
stærsta kaupfélag landsins.
Þegar Þórólfur var ráðinn kaup-
félagsstjóri á Sauðárkróki árið
1988 fólst reksturinn í verslunar-
og þjónustustarfsemi annars vegar
og landbúnaðarframleiðslu hins
vegar. Auk þess átti félagið 'hlut í
frystihúsi sem -vann afla af einum
togara. „Staðan hjá samvinnufélög-
um var mjög erfið og var Kaupfé-
lag Skagfirðinga engin undantekn-
ing frá því. Mjög mikið tap var á
rekstri þess á árinu 1987 og vera-
legt tap einnig 1988. Fyrir utan al-
mennar aðstæður í efnahagslífinu
og háa vexti stafaði slök afkoma
einkum af miklum samdrætti í
landbúnaði. Þannig minnkaði sauð-
fjárframleiðsla félagsins um helm-
ing á örfáum áram, úr 60 þúsund-
um fjár í tæplega 30 þúsund.
Lausafjárstaðan var orðin erfið en
efnahagur félagsins var eigi að síð-
ur nokkuð traustur," segir Þórólf-
ur þegar hann er spurður um að-
stæður á þeim tíma sem hann tók
við starfi kaupfélagsstjóra.
árangri og aðrir telja sig ná með
því að fækka rekstrareiningum sín-
um, höfum náð að gera fyrirtækið
arðbært þótt það sé með fjöl-
breytta starfsemi.
Til að leggja áherslu á þetta era
skipaðar rekstrarstjórnir fyrir all-
ar okkar rekstrareiningar. I þeim
eiga sæti forstöðumaður viðkom-
andi deildar, kaupfélagsstjóri og
tveir aðrir starfsmenn kaupfélags-
ins. í stjórnum landbúnaðardeild-
anna eiga auk þess sæti fulltrúar
framleiðenda. Þótt félagið sé eitt
virka stjórnirnar að hluta til eins
og stjórnir sjálfstæðra hlutafé-
laga.
Á sama tíma höfum við verið að
einfalda skipurit og draga úr mið-
drægni í fyrirtækinu. Verkefni
hafa verið færð frá skrifstofu út í
rekstrareiningarnar sjálfar og
starfsfólki á skrifstofu hefur fækk-
að um helming á þessum tíu áram.
Á skrifstofunni er nú aðeins unnið
að sameiginlegum fjánnálum og
bókhaldi."
- Hvernig hefur gengið að fá for-
stöðumenn, sem margir hafa alist
upp í öðru umhverfí, til að axla
þessa ábyrgð?
„Jú, vissulega voru margir vanir
gömlu miðstýringunni, en það hef-
ur gengið vonum framar. Við höf-
um verið ánægðir með þetta fyrir-
komulag. Það hefur eflt frumkvæði
og ábyrgð hjá forstöðumönnum
rekstrareininganna.
Ég tel að við getum útfært þessa
stefnu frekar. Það á til dæmis að
vera hægt að ná fram framkvæði
og rekstrarábyrgð um leið og nýtt-
ur er sá sameiginlegi rekstrar-
styrkur sem felst í einu fyrirtæki.
Við getum með öðram orðum náð
fram því besta úr formi einkarek-
inna fyrirtækja og félagslega rek-
inna fyrirtækja eins og kaupfélagið
í raun er.“
VOSKIFTIAIVINNULÍF
Á SUNNUDEGI
►Þórólfur Gíslason kaupfélagsstjóri á Sauðárkróki er fæddur
á Eskifirði 19. mars 1952 og ólst upp á Reyðarfirði. Hann lauk
stúdentsprófi frá Samvinnuskólanum á Bifröst vorið 1976 og
tók þá þegar við starfi kaupfélagsstjóra hjá Kaupfélagi Lang-
nesinga á Þórshöfn. Frá árinu 1988 hefur Þórólfur verið kaup-
félagsstjóri hjá Kaupfélagi Skagfirðinga á Sauðárkróki. Eigin-
kona hans er Andrea Dögg Björnsdóttir kennari.
SKAGFIRÐINGABÚÐ, aðalverslun Kaupfélags Skagfirðinga, er í ný-
legu og stóru verslunarhúsi á Sauðárkróki.
Sjálfstæðar
rekstrareiningar
- Hver telur þú að sé ástæðan
fyrir því að KS kemur betur út úr
þessu umróti en mörg önnur sam-
vinnufélög?
„Við völdum þá leið að breyta
uppbyggingu kaupfélagsins.
Áhersla hefur verið lögð á að gera
rekstrareiningarnar sem allra
sjálfstæðastar í stað þess að
byggja á miðstýrðri starfsemi alls
fyrirtækisins. Éorstöðumenn hafa
ákvörðunarvald og stjóma sínum
rekstrareiningum og bera jafn-
framt á þeim ábyrgð. Með þessu
fyrirkomulagi höfum við náð sama