Morgunblaðið - 05.11.1998, Page 37

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 5. NÓVEMBER 1998 37
LISTIR
Verk Olafs Elíassonar
í MoMA lofuð
Morgunblaðið. New York.
Sinfónían í ham...
LJOSMYNDAVERK Olafs Elías-
sonar á samsýningunni „New
Photography 14“ í Nútímalista-
safninu, MoMA, í New York
hlaut lofsamlega dóma í list-
gagnrýni The New York Times
á dögunum.
Gagnrýnandi blaðsins, Grace
Glueck, er ekki alls kostar ánægð
með val safnsins á þeim fjórum
listamönnum sem leitað var til að
þessu sinni fyrir árlega sýningu á
ljósmyndaverkum framsækinna
myndlistarmanna yngri kynslóð-
ar. Af listamönnunum Jeanne
Dunning og Rachel Harrison frá
Bandaríkjunum, Ólafi Ehassyni
og Sam Taylor-Wood frá Bret-
landi er það álit gagnrýnandans
að verk Ólafs beri af öðrum á
sýningunni. Ljósmyndir Ólafs
eru hluti af stærra verkefni sem
hann hefur unnið að sl. 6 ár þar
sem hann ljósmyndar ýmis fyrir-
brigði íslenskrar náttúru.
Verkin á sýningunni eru þrjú;
röð ljósmynda af ísjökum, af eyj-
um og loks af hellum, verk sem
listamaðurinn vann að í sumar og
hefur ekki verið sýnt áður. Verk-
in fylla hvert um sig tæplega eitt
veggpláss hátt og lágt svo úr
verður, svo vitnað sé í orð gagn-
rýnanda The New York Times,
„... hrynjandi samhljómur sem í
senn er óhlutbundinn og lýsandi
fyrir þá töfra sem náttúran sjálf
hefur skapað.“
Þetta er í 10. sinn sem Ólafur
sýnir verk sín vestanhafs, þar af
hafa þijár sýninganna verið
einkasýningar. Fyrir tveimur ár-
um gerði hann samning við gall-
erí í Chelsea-hverfi í New York
sem sér um kynningu á verkum
hans og það var fyrir milligöngu
þess gallerís sem áhugi á að sýna
verk Ólafs kviknaði hjá sýningar-
stjóra ljósmyndadeildar MoMA.
Aðspurður sagðist Ólafur ekki
gera sér grein fyrir hvort eða
hvaða áhrif sýning í svo virtu
listasafni kæmi til með að hafa
fyrir kynningu á verkum hans í
Bandaríkjunum. Það yrði timinn
að leiða í ljós.
Sýningin í MoMA stendur yfir
til 12. janúar á næsta ári.
TOrVIJST
Hljómdiskar
JEAN SIBELIUS:
SINFÓNÍUR 1 OG 3
Sinfóníuhljómsveit Islands.
Petri Sakari. Hljóðritað í Háskóia-
bíói, 1996 og 1997. Tæknimenn:
Bjarni Rúnar Bjarnason og Þórir
Steingrímsson. Tónmeistari: Bjarni
Rúnar Bjarnason. NAXOS.
SINFÓNÍUR Sibeliusar skipa
veglegan sess í seinni tíma tón-
bókmenntum. Strax í fyrstu sin-
fóníunni kemur hann íram sem
fullmótað tónskáld með hið sin-
fóníska form á valdi sínu - og
meira en það: hér er sleginn sá
tónn eða öllu heldur birtist það
tónmál, svo sem köld og stundum
svolítið stríð hljómsambönd, sem
var svo einkennandi fyrir seinni
verk hans af þessu tagi. Þetta
tónmál, einnig hvað snertir inni-
hald og framsetningu, er sótt í
finnska náttúru og sagnakvæði og
má því auðvitað kallast mjög
„þjóðlegt“. Hér höfum við vetrar-
skammdegi, þúsund vötn og
endalausa barrskóga (a.m.k. held
ég þetta hljóti að vera barrtré eft-
ir hljómunum að dæma, en maður
veit aldrei...), frostkaldan næð-
ing, sleðaferðir í tunglbjörtum
stillum - og auðvitað hæfilegt
magn af skammdegisþunglyndi.
Með öðrum orðum: það er ekki
bjart yfir þessari fyrstu sinfóníu -
með síðasta þætti sem að formi til
minnir svolítið á frægan síðasta
þátt síðustu sinfóníu Tchaikov-
skís, „Pathetic", en heldur ekki
neitt svartnættismyi-kur, svo er
Guði fyrir að þakka. Sem betur
fer hefur örvæntingin ekki tekið
sér bólfestu hér (einsog í síðasta
þættinum hjá hinu rússneska tón-
skáldi). Svona skynjar Sibelius
landið sitt, náttúru þess og sögu,
og auðvitað sjálfan sig sem hluta
af hvorutveggja. Þetta eru því
ekta tónsmíðar, mikilúðlegar og
efnismiklar, og stundum kaldar.
Þriðja sinfónían er bjartari
(engin sérstök „þjóðleg náttúru-
stemmning") og það sem kalla
mætti „klassískari“ að allri gerð.
Verkið er í þremur þáttum, með
mjög fallegum millikafla (stund-
um kemur Mahler upp í hugann -
einnig í 1. þætti), og lokakafla
með tematískum skírskotunum í
ýmislegt sem undan er gengið -
og endar á „sigurliljómum", sem
minna á lofsöng. Þetta er fallegt
og sterkt verk, sem vitnar um
góða geðheilsu höfundar. Hvernig
ætti líka öðruvísi að vera, maður-
inn hafði allt á valdi sínu, bæði
listina og fjármálin?
Maður verður stoltur að heyra
Sinfóníuhljómsveit íslands leika
enn og aftur eins og hún hefði
hundrað ára sögu á bak við sig.
Auðvitað þekkir Petri Sakari
þessi verk manna best, og eftir
árangrinum að dæma miðlar Sin-
fónían þeim skilningi fullkomlega
sannfærandi. Eg er ekki viss um
að það séu margar betri útgáfur á
markaðnum.
Hljóðritun fyrsta flokks, einsog
venjulega hjá þessum aðilum.
Eindregið mælt með plötunni.
Oddur Björnsson
KVENNALJOÐ
BÆKUR
Ljóð
PERLUR ÚR LJÓÐUM
ÍSLENSKRA KVENNA
Silja Aðalsteinsdóttir valdi ljóðin.
Hörpuútgáfan. 1998 - 142 bls.
KONUR yrkja öðru vísi en karlar.
Um þetta hygg ég að við Silja Aðal-
steinsdóttir séum nokkuð sammála. í
ágætum inngangi að laglega saman-
settu ljóðasafni íslenskra kvenna
sem hún hefur valið og nefnii' Perlur
úr ljóðum íslenski'a kvenna kemst
hún svo að orði að freistandi sé að
halda því fram að konur gangi nær
sjálfum sér í ljóðum sínum en karlar,
„yrki oftar og meira um persónulega
reynslu en þeir og lífshlutverk sín -
að vera dóttir, systir, vinkona, ást-
kona, eiginkona, móðir og formóðir".
I anda þessarar niðurstöðu byggir
hún ljóðúrvalið upp eins og konuævi
þannig að ljóðin mynda einhvers kon-
ar lífssögu. I upphafi fjalla ljóðin um
það að vera barn og í lokin er dauð-
inn yrkisefnið. Þessi hugmynd geng-
ur býsna vel upp, enda er hér vélað
um af vandvirkni og góðri yfirsýn.
Allt finnst mér því falla vel saman og
fróðlegt að bera saman kvæði eldri
og yngri skáldkvenna sem standa
hlið við hlið á opnu. Silja bendir m.a. í
inngangi sínum á kvæði Guðfinnu
Jónsdóttur Hver ert þú? og ljóð Ingi-
bjargar Hai'aldsdóttur Eftirmáh. í
báðum þessum kvæðum veltir Ijóð-
mælandinn því íyrir sér hver elsk-
huginn, sá elskaði, sé í raun og veru.
En efnistökin eru ólík þótt sams kon-
ar framandleiki sé túlkaður. Kvæða-
heimur Guðfinnu einkennist af tákn-
notkun í rómantískum anda:
I fyrsta sinn und friðarboga eg sá þig,
um fjöll og himin lagði geislinn brú.
Eg starði björtum, feimnum augum á þig,
og ást mín spurði: Hver, ó, hver ert þú?
Nú langt er orðið síðan fyrst eg sá þig,
um sundin leggur hvítur máninn brú.
Eg stari dauðafólum augum á þig,
og aftur spyr mitt hjarta: Hver ert þú?
Ingibjörg notar aftur á móti fá og
hnitmiðuð orð, án mynda, án skrauts:
Astina þekkti ég
sæluna
sársaukann þekkti ég.
Þig
sem ég elskaði
þekkti ég ekki.
Nokkuð er um það hin seinni ár að
slík úrvöl úr ljóðum skáldkvenna séu
gefin út. Um það er í sjálfu sér gott
eitt að segja. Framanaf ortu fáar
nafnkenndar kon-
ur. Nú hefur þeim
fjölgað og sjálfsvit-
und kvenna um sig
sem virkir þátttak-
endur í menning-
arlífi þjóðarinnar
eflst. Bækur sem
þessi eru nauðsyn-
legar til að efla þá
vitund. Því má
heldur ekki
gleyma að konur yi'kja margt af því
besta sem nú er ort.
Almennt þykir mér vel hafa tekist
með úrvalið. Vilborg Dagbjartsdóttir
á flest ljóð í bókinni og er það vel.
Það speglar í senn langan höfundar-
feril hennar og smekk Silju og svo
má ekki gleyma því að ljóð hennar
falla vel að meginþema bókarinnar.
Ég sakna einna helst ljóða Vigdísar
Grímsdóttur og einnig þykir mér
skorta á í þessari bók vaxandi eró-
tíska ljóðvitund seinni ára sem sam-
kvæmt því sem ég fæ best séð ein:
kennir fyrst og fremst ljóð kvenna. í
bók Silju er þó að fmna ljóðið Kisu
eftir Diddu sem túlkar vel þessa eró-
tísku sýn.
Perlur úr ljóðum íslenskra kvenna
er í alla staði vel úr garði gerð. Hún
byggir á skýrri og einfaldri megin-
hugmynd sem fylgt er að mestu og
gerir uppbyggingu bókarinnai' rök-
lega. Vandað er til vals ljóðanna og
ljóð skáldkvennanna standa svo
sannarlega fyrir sínu.
Skafti Þ. Halldórsson
Reyknesingar
Kosningaskrifstofur
Kristjáns Pálssonar,
alþingismanns,
í Hamraborg 5, Kópa-
vogi og Hafnargötu 37a,
Reykjanesbæ,
eru opnar frá kl. 17-21
virka daga og
11-17 um helgar.
Kosningasímar:
4217202 og 564 3492
Heimasíða:
www.kristjan.is
Stuðningsmenn
Si«a
Aðalsteinsdóttir
GALLABUXNA
TILDOÐ
fyriM
Kauptu Jake gallabuxur
og fáðu Stanley
gallabuxur aukalega með