Morgunblaðið - 10.01.1999, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 10. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Með haförnum og íslensk-
um fálka á Norður-Jótlandi
Nyrst í Danmörku er
arnargriðland, sem
Sigriín Davíðsdóttir
heimsótti nýlega og
hitti þar fyrir fuglaunn-
anda, sem meðal ann-
ars á íslenskan fálka.
SVONA fugl fæst ekki
lengur,“ segir Frank
Wenzel og bendir á
Sultönu, íslenska fálkann
sinn, sem reyndar er fædd
í Danmörku hjá Wenzel, en á ættir
að rekja til íslands og vináttu hans
við Finn heitinn Guðmundsson
fuglafræðing. Wenzel hefur alltaf
verið heillaður af fuglum. „Okkur
hinum þykir gaman að fuglum,"
segir Irene kona hans, „en við eru
ekki haldin ástríðu hans á þeim.“
Hún viðurkennir líka að það hafí
tekið sig svolítinn tíma að átta sig á
þessari ástríðu hans þegar hún
kynntist Frank, þá ung stúlka í
Kaupmannahöfn. En það hefur líka
tekið tíma að sannfæra yfírvöld um
að amargriðland væri góð hugmynd
og einnig þarf að vera á varðbergi
gagnvart öfgafullum dýravemdun-
arsamtökum. Nú búa þau með fugl-
unum og reka amargriðland við
Tuen, skammt frá Skagen, nyrsta
odda Jótlands. Frank fylgist með
fuglalífi víða, kannast við fálkarán á
íslandi og segir að fjölmiðlar ýti
undir slíkt með skrifum um þær
milljónir, sem fáist fyrir fálka.
„Sannleikurinn er sá að það kaupir
enginn lengur fugla af óþekktum
upprana fyrir ómældar upphæðir,"
slær hann föstu.
Mannfólkið er gestir
í ríki fuglanna
Það er laugardagur og sýning í
fuglagriðlandinu. Bílastæðið er
fullt af bílum, mörgum fá Þýska-
landi, því Jótland er vinsæll
áfangastaður Þjóðverja í fríi. Við
stórt bjálkahús er opið svæði með
þéttsetnum bekkjum framan við
litla tjörn. Frank Wenzel gengur
um og fræðir áhorfendur um fugl-
ana. Meðan hann talar kemur
hafóm fljúgandi þöndum vængj-
um, grípur bráð, sem Wenzel hefur
lagt út fyrir hann. Þetta er hafóm-
in Margrét, ættuð frá Noregi og
Wenzel hefur náð fullkomnu sam-
bandi við hana, því hún gerir allt,
sem hann biður hana um. Hvemig
hann fer að er óljóst, því hann skip-
ar henni ekki fyrir, heldur segir
áhorfendum hvað hún ætli að gera
og síðan gerir hún nákvæmlega
það. Hún sest líka á handlegg hans.
Það er tilkomumikil sjón að sjá
hafömin svífa í svona návígi, því
vænghafíð er gríðarlegt, enda grípa
gestimir andann á lofti og mynda-
vélamar smella í sífellu. Að sýningu
lokinni eru gestimir orðnir margs
fróðari um emi og geta svo fengið
sér hressingu í kaffistofunni eða
keypt bækur um fugla eða kort með
myndum frá gi-iðlandinu. Irene
stendur í búðinni, Frank svarar
spumingum áhugasamra gesta.
Amagi-iðlandið er í einkaeign
þeirra Wenzel-hjónanna. Þama er
þjónustuhús með búð og kaffístofu
og svo era stór búr með fuglum
eins og í dýragarði, þar sem fugl-
amir era fyrir og eftir sýningar og
svo hús fyrir aðra þá starfsemi,
sem tengist fuglunum, auk þess
sem hjónin búa þama. Frank hafði
starfað sem ljósmyndari með fugla
sem sérgrein, einkum ránfugla og
myndir sínar hafði hann tekið sam-
an í sýningu, sem fór á milli bóka-
safna í Danmörku. „Svo enduðum
við hér fyrir 22 árum,“ segir Irene,
„því okkur datt í hug að íyrst fólk
hefði áhuga á að horfa á fugla-
FRANK Wenzel með haförninn Margréti.
IRENE Wenzel í búðinni í
griðlandinu.
myndir, þá kynni það að vilja sjá
fuglana líka.“
Þegar þau settu upp lítið skilti
við veginn fyrir átján áram um að
hægt væri að skoða fugla grunaði
þau síst að fyrirtækið ætti eftir að
vinda upp á sig og umferðin til
Skagen að verða jafn mikil og raun
ber vitni. Fyrsta árið komu 2500
manns, nú koma þama yfír
fimmtíu þúsund gestir árlega.
Skagen er mikill ferðamannabær
og þar fer um ein milljón ferða-
manna um árlega. Wenzel-hjónin
hafa einnig sett afgreiðslutíma
griðlandsins skorður. Framan af
kom fólk á öllum tímum sólar-
hrings, en nú er griðlandið með
sýningar tvisvar á dag yfír hásum-
arið, en einu sinni í viku yfir vetur-
inn, að fríum undanteknum. Hug-
myndin er nefnilega að fuglamir
séu frjálsir á griðlandinu, en fólkið
fær aðeins að vera á afmörkuðu
svæði á afmörkuðum tímum. Fugl-
arnir venjast mannaferðum, en eru
samt herrar svæðisins og mennirn-
ir aðeins gestir þar.
Irene kynntist Frank á
jazzklúbbi í Kaupmannahöfn og
segist óneitanlega hafa rekið upp
stór augu, þegar að því kom að
hann bauð henni heim og hún
Og þegar þau hjón-
in eru spurð hvað
fuglarnir éti eru
þau ekki gefin fýrir
að nefna að rán-
fuglarnir fá ilifandi
kjúklinga og aðra
unga. Dýraverndun-
armóðursýki Dana
og annarra þjóða er
á því stigi
að það gæti verið
viðkvæmt mál.
komst að því að hann átti ránfugla.
„Á þeim tíma voru ránfuglar ekki
friðaðir, heldur álitnir meindýr,
sem mætti skjóta. Mér fannst stór-
skrýtið að hafa svona mikinn áhuga
á fuglum," segir hún brosandi.
Frank var þá þegar orðinn ljós-
myndari og rithöfundur með rán-
fugla sem sitt sérssvið. Sjálf segist
hún áhugasöm um fugla, en er ekki
haldin sömu ástríðu á fuglum og
maður hennar. Þá má skilja af orð-
um hennar að í lífi hans ganga fugl-
arnir fyrir öllu og það tekur vissu-
lega tíma fyrir aðra að skilja slíkt.
Að hluta hefur áhuginn gengið í
arf, því Edith dóttir þeirra rekur
griðland og fálkagarð á Norður-
Sjálandi, þar sem hún bæði ræktar
fálka, temur og kemur fram á sýn-
ingum. Synir þeirra hjóna hafa
áhuga móðurinnar, ekki ástríðu
fóðurins, en hafa aðstoðað foreld-
rana við rekstur griðlandsins.
Fuglaáhugann segist Frank hafa
haft allt frá barnæsku, því hann
ólst upp á Norður-Sjálandi þai- sem
nóg var af fuglum, sem hann fór
snemma að fýlgjast með, mynda og
skrifa um. „Eg gerði ekki annað en
að vera úti og virða fyrir mér fugl-
ana,“ rifjar hann upp. En það voru
ránfuglar eins og fálkar og emir
sem áttu fyrst og fremst hug hans.
Og svo var hann svo heppinn að
búa rétt hjá þekktum fugla-
fræðingi, sem var ólatur að miðla
honum af þekkingu sinni og síðan
fékk Frank að taka myndir sem
fuglafræðingurinn notaði í bækur
sínar. Hina fomu íþrótt að veiða
með fálka hefur Frank einnig lagt
stund á og reynt að halda í heiðri.
Alls eiga þau hjónin nú 49 tunn-
ur lands og 65 fugla, sem þau hafa
eignast á margvíslegan hátt, „en
eingöngu á löglegan hátt,“ undir-
strikar Frank. Sem dæmi um
hvernig fuglarnir hafa komið er að
honum var sagt að til stæði að fella
tré í Noregi með amarhreiðri í.
Hann fór á staðinn og fékk þar
unga. Fuglarnir hafa einnig eign-
ast unga í griðlandinu og þannig
bætast við nýjar kynslóðir.
Og svo er það íslenski fálkinn
Sultana, sem er þriðja kynslóðin í
eigu Franks. Hann fór til íslands á
sínum tíma til að gera kvikmynd
fyrir danska menntamálaráðuneyt-
ið um náttúru Island og kynntist
þá Finni Guðmundssyni fugla-
fræðingi. „Með leyfi hans var ég
svo heppinn að fá fálkaunga, sem
síðan hafa fjölgað sér. Á þeim tíma
var hægt að fá svona leyfi, en það
er eðlilega ekki hægt lengur,“ segir
Frank og segist hafa heyrt að
bændur kvarti yfir ágangi fálka.
Inni í búrinu hjá Sultana er hún
lokkuð til gestsins með smáfugli.
Hún tyllir sér á vinstri handlegg-
inn, þar sem hár leðurhanskinn
hylur handlegginn og horfir foi*vit-
in á gestinn. Hún tekur því ekki illa
að henni sé strokið á bringunni.
Það er óneitanlega áhrifamikið að
fá að standa með íslenskan fálka á
hendinni, en slíkt hlotnast þó
aðeins gestum í sérlegum erinda-
gjörðum. Almennir gestir fá ekki
að halda á eða vera með fuglana,
því þeir eru ekki leikföng. Frank
kemur fram við Sultönu af virðingu
og nærgætni, en fálki er fálki, ekki
gæludýr.
Haföminn Margrét er með-
höndluð á sama hátt. „Margrét er
sérlegt eftirlæti Franks,“ segir
Irene, því hann ól hana upp frá því
hún kom úr eggi. En fuglar eru
ekki innileg dýr og einhvern veg-
inn væri það næstum móðgun að
vera með smámælt viðkvæmnistal
við þessa fráneygu og skarpleitu
fugla. Frank ber Margréti á hand-
leggnum úr búrinu að vigtinni.
Fuglarnir og heilsufar þeirra er
undir stöðugu eftirliti.
En það hefur ekki gengið áfalla-
laust að starfrækja arnargriðland-
ið, sem mætt hefur mikilli tor-
tryggni yfirvalda, einkum um-
hverfisráðuneytisins. „En sú saga
er á enda,“ segir Frank, sem legg-
ur áherslu á að nú eigi þau gott
samstarf við ráðuneytið eins og
aðra opinbera aðila og framlag
þeirra til ferða- og náttúramála
svæðisins er nú metið að verðleik-
um. Og þegar þau hjónin eru spurð
hvað fuglamir éti era þau ekki gefín
fyrir að nefna að ránfuglamir fái lif-
andi kjúklinga og aðra unga. Dýra-
vemdunarmóðursýki Dana og ann-
ana þjóða er á því stigi að það gæti
verið viðkvæmt mál. Þó samtök af
þessu tagi tali fjálglega um
náttúruna er eins og það vilji oft
gleymast að lífsbaráttan í villtri
náttúranni er hörð og þar éta þeir
stóru þá litlu. Þessum eðlilegu
aðstæðum er ekki hægt að líta fram-
hjá þegar amargriðlandið á að vera
griðland á forsendum náttúrannar,
ekki firrtra borgarbúa.
Ránfuglar með vottorði - enginn
markaður fyrir ólöglega fugla
Auk þess að verða sér úti um
fugla eins og áður var nefnt segir
Frank að nú sé einnig hægt að fá