Morgunblaðið - 10.01.1999, Blaðsíða 22

22 B SUNNUDAGUR 10. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Lífíð er
dásamlegt
ROBERTO Benigni; ljúfsár mynd úr útrýmingarbúðunum.
✓
Italska grínistanum Roberto Benigni hefur
yfírleitt tekist að fá áhorfendur til þess
að brosa og meira að segja þótt sögusviðið
sé útrýmingarbúðir nasista í síðari heims-
styrjöldinni. Arnaldur Indriðason segir
frá nýrri mynd Benigni sem heitir
Lífíð er dásamlegt.
^LENDINGAR, held ég, að
Ihafí fyrst séð til ítalska grín-
leikarans Roberto Benigni á
stórmerkilegri kvikroyndahá-
tíð sem Kvikmyndahátíð í Reykja-
vík hélt í Laugarásbíói fyrir eins og
>um áratug eða svo. Benigni var
einn af þremur aðalleikurum í
glimrandi fínni gamanmynd sem
Jim Jarmusch sendi á hátíðina og
hét „Down By Law“. Benigni lék
fanga sem slapp úr haldi við þriðja
mann og var líklega það hlægileg-
asta í myndinni fyrir utan auðvitað
dauðalvarlegan húmor Jarmusch.
Myndin var gerð árið 1986 en þá
var Benigni orðinn þjóðkunnur í
heimalandi sínu fyrir skemmtileg-
heit. Ekki hefur hróður hans farið
minnkandi með árunum og nýjasta
^myndin hans, Lífíð er dásamlegt,
hefur vakið mikla hrifningu í
heimalandi hans og víðar, m.a. á
kvikmyndahátíðinni í Cannes þar
sem hún hlaut dómnefndarverð-
launin síðastliðið vor.
Fágætur og
undarlegur
ítalir hafa einnig verið iðnir við
að verðlauna myndina sem kemur
Benigni þægilega á óvart. ítalski
Oskarinn heitir David di Donatello
og Lífíð er dásamlegt hreppti átta
slíka á árinu; Benigni leikstýrir,
leikur aðalhlutverkið og skrifar
handritið ásamt öðrum. „Þeir
hlógu alltaf að mér á Italíu en gáfu
1 aldrei nein verðlaun fyrir gaman-
myndir,“ segir hann í viðtali við
bandaríska kvikmyndatímaritið
Premiere. „Núna, eftir að ég gerði
þessa mynd, veita þeir mér helling
af verðlaunum."
Benigni er fæddur árið 1952 og
hóf snemma að skemmta fólki.
Undir lok sjöunda áratugarins var
hann farinn að leika í litlum leik-
húsum í Róm en fyrsta bíómyndin
sem við hann er kennd heitir Eg
elska þig Berlinguer og byggir á
'' eintali sem Benigni flutti á sviði.
Síðar var leikarinn kominn með
sinn eigin sjónvarpsþátt og lék
jafnframt í bíómyndum m.a. fyrir
Bernardo Bertolucci í myndinni
„Luna“. Hann gerði þrjár myndir
á árunum 1983 til 1985 og var tek-
inn að vekja athygli utan Italíu,
m.a. leikstjórans Jarmusch, sem
setti hann bæði í „Down by Law“
og síðar í einn kafla „Night on
Earth“. Leikstjórinn hefur ekkert
nema gott um Benigni að segja,
lýsir honum sem „fágætum og
undarlegum“ og segir að hann sé
„fyndnasti maður sem ég hef fyr-
irhitt“. Helsti kostur hans sem
gamanleikara, að mati Jarmusch,
er hvernig honum tekst að blanda
saman sprækum líkamshreyfíng-
um og hröðum talanda líkt og
hann væri „Groucho og Harpo
Marx í einum og sama manninum
með svolitlu af Buster Keaton til
bragðbætis".
Svo virðist sem flestir hæfi-
leikamenn í kvikmyndunum, hvort
sem þeir eru leikarar, leikstjórar
eða kvikmyndatökumenn eða hvað
annað, reyni fyrir sér í Hollywood
með einum eða öðrum hætti.
Benigni gerði það en með vægast
sagt vondum árangri. Gaman-
myndaleikstjórinn Blake Edwards
reyndi að endurvekja foma frægð
Clouseaumyndanna eða mynd-
anna um Bleika pardusinn og fékk
Benigni til þess að leika fyrir sig
titilhlutverkið í Syni Bleika
pardusins. Myndin var mjög léleg
og gerði lítið til þess að auka fram-
gang leikarans í draumaborginni.
Hann hafði áður leikið á móti
bandaríska gamanleikaranum
Walter Matthau í „Little Devils"
en sneri heim aftur og gerði
Johnny Stecchino þar sem hann
lék strætisvagnastjóra sem var
tekinn í misgripum fyrir mafíósa.
Benigni hitti í mark. Stecchino er
vinsælasta bíómynd sem sýnd hef-
ur verið á Italíu fyrr og síðar. Fyr-
ir skemmstu gerði hann annan
misskilningsfarsa sem hét
Skrímslið og fjallaði um ósköp
venjulegan mann sem tekinn er í
misgripum fyrir fjöldamorðingja.
Svo virðist sem hann hafí gaman af
að finna húmor í því sem venjulega
er ekki tengt fyndni á neinn hátt.
Lífið er dásamlegt er enn annað
dæmi um það. Hann lætur mynd-
ina gerast að hluta í útrýmingar-
búðum nasista í síðari heimsstyrj-
öldinni þar sem faðir og sonur
bíða dauða síns en í þeim skelfi-
legu aðstæðum tekst honum að
skapa ljúfsára kómík, ef marka
má erlenda gagnrýnendur, og fer
mjög smekklega með það. „Mig
langaði mikið til þess að takast á
við harmleik," hefur Premiere eft-
ir honum þegar hann lýsir hug-
myndinni á bak við Lífið, „að setja
sjálfan mig í mjög öfgafullar
kringumstæður. Þetta er elsta
hugmynd í heimi, að vernda líf þitt
og að hafa rétt og skyldu til þess
að segja Lífið er dásamlegt rétt
áður en þú deyrð.“ Benigni fann
einmitt titil myndar sinnar í orð-
um Leon Trotskys þegar hann
hugði að menn Stalíns væru
komnir til þess að myrða hann;
Lífið er dásamlegt gerist á ítal-
íu undir stjórn Mussolinis fyrir
stríð og hefst sem töfrandi ástar-
saga um Guido, heillandi klaufa-
bárð er verður ástfanginn af Dóru,
sem stendur honum talsvert ofar í
virðingarstiganum (Dóra er leikin
af Nicolettu Braschi, eiginkonu
Benigni). Hún er trúlofuð foringja
í fasistaflokknum. Um síðir giftast
Guido, sem er gyðingur, og Dóra,
sem er það ekki, byrja að starf-
rækja bókaverslun og eignast lít-
inn dreng, Joshua að nafni.
En það eru blikur á lofti og
brátt snýst draumur Guido upp í
martröð. Árásir á gyðinga í hverf-
inu magnast. Drengurinn spyr
hvers vegna nálægt bakarí bannar
aðgang gyðinga og hunda. Guido
reynir að fela sannleikann fyrir
syni sínum með því að beita fyrir
sig kímni og bröndurum. Hann
segir að búðareigendur megi búa
sér til hvaða reglur sem er. A
morgun verður komið upp skilti
sem bannar vísigota og hunda.
Svo gerist það einn daginn að
fjölskyldan er flutt í útrýmingar-
búðir nasista og til þess að halda
verndarhendi yfir syni sínum lætur
Guido sem þeir séu að leika í leik
sín á milli. Guido „þýðir“ reglurnar
sem gilda í búðunum jafnóðum og
þær eru hrópaðar á þá og skýrir út
fyrir syninum hvernig menn vinna
sér inn stig; með því að fela sig,
með því að þegja og með því að
vera ekki að biðja um snakk.
Rétti maðurinn?
Benigni er hrósað sérstaklega
fyrir að gera hinar skelfilegu að-
stæður allar mjög trúverðugar og
fyrir lýsinguna á aðstöðunni sem
faðirinn finnur sig í þegar hann
reynir að vernda son sinn og notar
gamansemina til þess. Benigni
segist hafa velt sögunni fyrir sér
árum saman og skoðað hana frá
öllum hliðum. Hann er sjálfur ekki
af gyðingaættum en faðir hans var
sendur í vinnubúðir Þjóðverja og
var þar í tvö ár. „Hann sagði okk-
ur frá reynslu sinni,“ er haft eftir
Benigni, „sem var mjög sorgleg en
mjög fyndin líka. Hann vildi
verada okkur börnin sín fyrir
hryllingnum en við skynjuðum
hann mjög djúpt.“
Gerðar hafa verið fjölmargar
kvikmyndir sem fjalla um lífið í
útrýmingarbúðum nasista nú síð-
ast auðvitað Listi Schindlers eftir
Steven Spielberg. Allar halda þær
á lofti minningunni um þá sem fór-
ust í dauðabúðunum og þær eru
áminning um að sagan megi ekki
endurtaka sig. Sumar hverjar hafa
valdið deilum því viðfangsefnið er
ákaflega viðkvæmt en til þess er
tekið að Lífið er dásamlegt hefur
hvergi orðið tilefni deilumála og
hefur hún ekki verið gagnrýnd að
ráði fyrir efnistök. Bíómyndirnar
hafa fjallað um fasisma í háðsá-
deilustíl eins og Einræðisherra
Charlie Chaplins og jafnvel út-
rýmingarbúðirnar líka eins og
Lina Wertmúller gerði í Sjö
blómarósum. Þegar Lífið var sýnd
á kvikmyndahátíðinni í Jerúsalem
síðastliðið sumar stóð kona upp úr
áhorfendahópnum og varaði við
myndinni en var púuð niður.
Grínarinn Benigni er kannski
ólíklegastur allra til þess að fjalla
um útiýmingarbúðirnar og
kannski ekki. Ut af einhverju er
það sem trúðurinn er alltaf sorg-
mæddur.
•Si
**
c'-'
Yoga - fyrir þig
Kl. Mán. Þri. Mið. Fim. Fös. Lau.
12.10 Lísa Ásmundur Lisa 10.15
17.20 Daníel Ingibjörg Daníel Ingibjörg til
17.50 11.25
Hugleiðsla
18.30 Ásmundur Lísa Ásmundur Lísa Ásmundur Lísa
Við bjóðum upp á jógatíma og jóganámskeið í notalegu umhverfi.
Verð: Árskort 24.000, 6 mán. 18.000, 3 mán. 12.000 og 1 mán 5.300.
Kortin gilda í alla tíma á stundaskrá, saunu og tækjasal.
Næsta grunnnámskeið: Þri. og fim. kl. 16-17, hefst 19. janúar.
Y0GA$>
STUDIO
Auðbrekku 14, Kópavogi,
sími 544 5560.
AUGLÝSINGADEILD <§> mbl. is
Sími: 569 1111, Bréfsími: 569 1110
Netfang: augl@mbl.is ALL.TAf= G!TTH\SA£y A/Ýi i |
Haukahúsinu við Flatahraun, sími 565 2740
UPPÁNÍJflVÍDDlDMÖniMHI.
4IÍILSUD41HS fWUH JJOMÖH
ÚNINCflADJW CflOWDJJNCf)
(fnnwniiiDniiiM
miiDMIKWl
ní
ÍIJÓIUUIOÞflD
vid flucKóum wm poikujiuiu síui flfliu flfluofl fl
flDTflflfl ÞflTT 1 SVNINÍflflflOP.
Kennt verður í Haukahúsinu, Flatahrauni
og hefst kennsla 14. janúar.
iHH-fíiTuii mm m il u-20 í slmfl eqe 2/40