Morgunblaðið - 16.01.1999, Qupperneq 4

4 LAUGARDAGUR 16. JANÚAR 1999
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Niðurrif Lækjargötu 2 langt komið og á undan áætlun
Áttatíu ára sögu að ljúka
NIÐURRIF byggingarinnar sem áð-
ur hýsti Nýja bíó við Lækjargötu er
langt komið og talsvert á undan áætl-
un, að sögn Jóhannesar Helga Jens-
sonar, framkvæmdastjóra Hífís ehf.,
sem stendur að verkinu ásamt EB-
verki ehf. Jóhannes kveðst telja að
byggingin sé stærsta steinhús sem
rifíð hefur verið hérlendis. Gert er
ráð fyrir að tæplega 6.000 tonn af
efni falli til við niðurrifið, aðallega
steinsteypu. Hafist vai’ handa við
byggingu elsta hluta Nýja bíós, sem
tilheyrði Austurstræti 22b, árið 1919,
og er því að ljúka áttatíu ára sögu
byggingarinnar.
Undanfama daga hefur fátt annað
en kunnugleg framhlið hússins á
Lækjargötu 2 blasað við vegfarend-
um og ekki verið auðvelt að sjá að
innvols þess væru rústir einar. Nið-
urbrot framhliðarinnar hófst síðan á
fullu á fimmtudag og hverjum manni
er nú sýnilegt að húsið er að hverfa.
„Sprengjuárás“ í miðbænum
Þar sem áður voru viðarþiljur, stig-
ar, barborð, speglai’ og dansgólf
stendui- ekkert annað en sundurlaus
haugur steypubrota, spýtnabrak,
skæld vímet, sundurslitnar raímagns-
snúrur, leifar af lögnum og glerbrot.
Allt sem áður var homrétt og beint er
nú laust, hangandi og tvístrað þannig
að þetta hús í miðbænum virðist hafa
orðið fyrh’ sprengjuárás. Þessi algjöra
eyðilegging hússins hefur hins vegar
farið fram með mun nákvæmari og
hijóðlegri hætti en búast mætti við af
sprengju.
Eftir gríðarlegar skemmdir á hús-
inu í eldsvoða af völdum íkveikju á
seinasta ári, var ákveðið að ráðast í að
rífa húsið. Að undangengnu útboði
hrepptu verkið fyiirtækin Hífir ehf.
og EB-verk ehf. og er áætlaður kostn-
aður við það 16.480.000 krónur, en
þeir sem hæst buðu í niðurrifið áætl-
uðu að það myndi kosta allt að 40
milljónir króna. Framkvæmdir hófust
4. janúar síðastliðinn og gert var ráð
fyrir að verklok yrðu 8. febmar næst-
komandi. „Við erum á undan áætlun
og gerum ráð fyrir að geta lokið verk-
inu mun fyrr en miðað er við í útboðs-
gögnum. Við erum að gæla við að vera
allt að 30% á undan áætlun, hugsan-
lega meir,“ segir Eiður E. Baldvins-
son, framkvæmdastjóri EB-verks ehf.
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
NIÐURBROT hdssins við Lækjargötu hefur gengið hratt fyrir sig og er áætlað að því ljúki að mestu um
þessa helgi, en síðan heijist brottakstur efnis á mánudag. Neðsta plata hússins mun standa áfram.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
MIKIÐ efni fellur til við niðurrif hdssins, eða á sjötta þdsund tonna af
steinsteypu, brotajárni og timbri.
NIÐURRIFIÐ hefur farið fram
við afar erfiðar aðstæður.
Mjög erfiðar aðstæður
Á milli 12 og 15 manns hafa unnið
við niðurbrot hússins undanfarnar
vikur. Jóhannes kveðst telja að um
sé að ræða umfangsmesta niðurrif á
steinsteyptu húsi hérlendis, því þótt
rifin hafi verið stærri hús miðað við
rúmmál þeirra hafi ekki verið um
steinsteyptar byggingar að ræða.
Áætlað er að um 2.000 rúmmetrar af
efni falli til, eða á sjötta þúsund
tonna, sem er aðallega steypa. Úr-
gangurinn er annars vegar keyrður í
JÓHANNES Helgi Jensson,
framkvæmdastjóri Hífis ehf.
sem stendur að niðurrifi hdss-
ins ásamt EB-verki hf.
sjófyllingar og hins vegar í fórgun
hjá Sorpu í Gufunesi, auk þess sem
reynt er að endurvinna járn. Timbur
fór að mestu leyti á áramótabrennur.
Eiður segir sömuleiðis ljóst að um
sé að ræða erfiðustu aðstæður sem
hús hafi verið rifið við hérlendis.
„Verkið er óhemju flókið og ekki
þýðir að vaða inn með einni stórri
gröfu, heldur þarf að fara eftir öllum
kúnstarinnar reglum,“ segir hann.
Jóhannes segir að vegna umhverf-
isins og þrengslanna sé notuð sú
tækni fyrst og fremst að klippa og
skera. „Við skerum með steinsteypu-
sögum og klippum það sem við á,
auk þess að nota fleyga þegar þess
þarf og ekki er hægt að koma við
öðram aðferðum. Allir þessir þættir
vinna saman. Sums staðar er steyp-
an metri að þykkt og engin klippa
eða sög nær í gegnum slíkt,“ segii’
Jóhannes.
Sögulegar minjar
í réttar hendur
Öllum þeim minjum sem fundust í
húsinu hefur verið komið í réttar
hendur, að sögn Jóhannesar og
Eiðs. „Sýningarvélar fóru til Kvik-
myndasafns Islands og sömuleiðis
handsmíðuð handrið frá 1919 og
koparsúlur úr handriðum, uppruna-
lega miðapúltið, sem maðurinn sem
reif af miðunum stóð við, ásamt hill-
um þar sem geymdar voru þær
filmuspólur sem sendar voru til sýn-
ingar víðs vegar um landið. Þá fékk
Þjóðminjasafnið nokkrar hurðir og
annað sem það vildi hirða,“ segir
Eiður.
Niðurbrotið hófst baka til og átu
menn sig inn í húsið, ef svo má segja.
Bakhliðin var tekin niður með stórri
beltagröfu og á meðan klipptu menn
og skáru í sundur efstu hæðina. Þau
stykki dró grafan síðan niður til sín.
„Allt verkið er unnið inni í húsinu
og þar byggðum við undir gröfuna til
að hún gæti aðstoðað við að taka
stykkin. Ei’fiðasti hlutinn vai’ efsta
hæðin, sem við byrjuðum á, og vegg-
urinn sem snýr að veitingastöðunum
Café Ópera og Astró, því sá veggur
er mai’gsprunginn, mikið af steypu-
skilum í honum og lítið af járnum.
Hann ræður því eiginlega sjálfur
hvernig hann er tekinn niður og við
verðum að vinna alfarið eftir þeim
forsendum sem sprangur og steypu-
skil setja okkur. Það er mjög erfitt
viðfangs að eiga við þennan vegg, en
við verðum að taka hann niðui’ jöfn-
um höndum eftir því sem við filu’um
okkur niður,“ segir Jóhannes.
„Aðalhættan samfara því verki er
að veggurinn eða stykki úr honum
falli á Café Óperu, en við rígfestum
öll stykki sem við tökum með keðjum
fyrir neðan brotlínu og spennum inn.
Stykkin fyrir neðan brotlínu era síð-
an stífuð til að þau spennist ekki út
meðan við tökum efri hlutann.“
Fyllstu tillitssemi
gætt
Eiður segir að engin vandræði
hafi orðið við niðurrifið. „Þetta hefur
gengið framar vonum,“ segir hann.
„Ekki síst erum við ánægðir með
hversu hratt verkið gengur í ljósi
þess að við höfum reynt að taka mik-
ið tillit til næsta nágrennis. Við höf-
um stöðvað framkvæmdir, t.d. vegna
þess að fjölmennir hópar gesta hafí
verið væntanlegir í mat á veitinga-
staðnum við hliðina. Vinna hefur
stundum legið niðri í allt að hálfan
dag vegna þess, bæði á kvöldin og
um miðjan daginn. Við töpum um-
talsverðum tíma á hverjum degi
vegna þessa og segja má að tíminn
sem við ætluðum okkur til vinnu, eða
frá 7 á morgnana til 10 á kvöldin,
hafi aldrei verið fullnýttur."
Bónus stendur að niðurbroti húss-
ins og mun reisa nýja byggingu á
lóðinni. „Það hús sem hér rís mun
laga götumynd Lækjargötu stór-
kostlega. Eg tel Bónus-menn mjög
tillitssama gagnvai’t borgarbúum
með uppbyggingu á húsinu sem
kemui’ hér, bæði hvað varðar bygg-
inguna sjálfa og þá stai-fsemi sem
mér skilst að verði í henni,“ segir Jó-
hannes. „Mér skilst að vísu að ekki
sé búið að samþykkja allar teikning-
ar, en miðað við það sem liggur fyrir
munu borgarbúar vart sakna þess
húss sem staðið hefur við Lækjar-
götu 2.“
Fyrsta sérhannaða
kvikmyndahúsið
SAGA hússins sem lengst af var kennt
við Nýja bíó og varð eldi að bráð í lok
seinasta árs, nær um áttatíu ár aftur í
tímann. Árið 1919 keypti Nýja bíó hf.
suðurhluta lóðarinnar Austurstrætis 22,
til að byggja þar kvikmyndahús. Nýja
bíó hafði þá stundað kvikmyndasýningar
í nokkur ár en félagið hóf kvikmynda-
sýningar í húsakynnum Hótels íslands
árið 1912. Var strax hafist handa við
bygginguna og hófust sýningar í húsinu
árið eftir. Var það fyrsta hús sem byggt
var á Islandi sem sérstakt. kvikmynda-
hús.
Teikningar að húsinu gerði Finnur
Thorlacius húsasmíðameistari. I bókinni
Kvosin, byggingasaga miðbæjar Reykja-
víkur, stendur m.a.:
„Finnur hafði ferðast víða um Evrópu
og eflaust hefur hann verið vel kunnug-
ur byggingarlist meginlandsins á þeim
tima. Húsið sem Finnur teiknaði bar
greinileg einkenni jugendstílsins, bæði í
lögun og skrauti. Það var tvær hæðir og
kjallari. Kvikmyndasalurinn var á neðri
hæð og voru svalir, „balkon“, í austur-
enda hans. Var smíðinni lokið á einu ári
og hófust kvikmyndasýningar þar árið
1920. Á efri hæðinni var kaffihús en
veitingastaður Rosenbergs í kjallaran-
um. Rosenberg hafði áður verið veit-
ingamaður á Hótel Islandi."
Inngangur Nýja bíós (sjá mynd) var
frá Austurstræti og þykir ýmislegt
benda til að ætlun manna hafi verið að
Lækjartorg yrði stækkað til suðurs,
þannig að Nýja bíó myndaði suðurvegg
torgsins.
Á árunum 1945-47 var reist viðbygg-
ing austan við húsið, að Lækjargötu, og
var kvikmyndasalurinn þá lengdur. Nýi
hlutinn var fimm hæða steinhús, byggt
eftir teikningum arkitektanna Ágústs
Steingrímssonar, Harðar Bjarnasonar
og Gunnlaugs Pálssonar. Hluti kvik-
myndasalarins var í nýrra húsinu en
auk þess verslanir og skrifstofur.
Meðal annars voru söluskrifstofur
Flugleiða um langt skeið í nýrri hluta
hússins en húsnæði þeirra var breytt í
veitingastað eftir að Flugleiðir færðu
skrifstofur sínar. í kjallara hússins var
veitingastaður opnaður að nýju árið
1983 undir heitinu í kvosinni, en staður-
inn fékk upprunalegt heiti sitt, Rosen-
berg, nokkru síðar og hélt, að mestu því
nafni meðan á veitingarekstri stóð þar,
eða allt þar til húsið varð eldi að bráð.
Árið 1986 var skipt um eigendur að
kvikmyndahúsinu og eftir nokkrar end-
urbætur var því gefið nafnið Bíóhúsið.
Kvikmyndasýningar stóðu yfir í nokkur
ár til viðbótar, en húsinu var síðan
breytt í skemmtistað.