Morgunblaðið - 13.02.2000, Síða 14

Morgunblaðið - 13.02.2000, Síða 14
14 SUNNUDAGUR 13. FEBRÚAR 2000 MORGUNBLAÐIÐ ÍÞRÓTTIR Fyrstu sigurvegararnir á Olympíuleik- unum eftir endurvakningu þeirra Stökk fram fyrir húfuna sína ENN eitt ólympíuárið er runnið upp og röðin komin að sumar- ólympíuleikunum í áströlsku borginni Sydney. Ólympíuleikar Forn-Grikkja voru haidnir reglulega í meira en þúsund ár, eða frá því árið 776 fyrir Kristsburð til ársins 385 eftir Kristsburð. Heim- ildir herma að sá sem seinastur vann ólympíusigur á því skeiði hafi verið hnefaleikakappi frá Armeníu, Arazadetes að nafni. Það var svo ekki fyrr en rúmlega 1.500 árum síðar að franski barón- inn Pierre de Coubertin fékk þá hugmynd að endurvekja hina grísku leika sem alþjóðlega íþróttahátíð. Með þolinmæði, þraut- seigju og sannfæringarkrafti tókst honum að vinna þessari hug- mynd sinni fylgi og loks var svo komið að æska heimsins var kvödd til hinna fyrstu Ólympíuleika nútímans, í Aþenu árið 1896. Svo var það 28 árum síðar að fyrstu Vetrarleikarnir voru haldnir. Hans W. Haraldsson skrasetti Þessir fyrstu leikar nútímans fóru fram í höfuðborg Grikklands dagana 5.-15. apríl. Þátttakendur voru 295 frá 13 lönd- um og var keppt í 10 íþróttagreinum. Þetta voru einu Ól- ympíuleikamir þar sem konur voru ekki meðal kepp- enda. Sá sem varð þess heiðurs að- njótandi að verða fyrsti ólympíu- meistarinn var írskættaður Banda- ríkjamaður, James Brendan Connolly að nafni. Hann var fæddur í Boston og ólst upp í sárri fátækt. Um síðir tókst honum með harðfylgi að brjótast til mennta, og þegar hér var komið sögu stóð hann á þrítugu og var við nám við Harvard-háskóla. Hann stundaði einnig frjálsíþróttir af kappi og þótti einkar knár stökkv- ari. Hann var þó ekki ýkja þekktur, enda tók hann aldrei þátt í banda- rískum meistaramótum. Hins vegar heillaðist Connolly mjög af ólympíu- hugmyndinni og varð brátt staðráð- inn í að taka þátt í þeirri miklu hátíð. Hann gekk því á fund skólayfírvalda í Harvard og óskaði eftir tveggja mánaða leyfi vegna ólympíuþátt- töku, en þeirri beiðni var umsvifa- laust hafnað. Þá kom upp í honum írska þrjóskan og hann kvaðst frem- ur myndi segja sig úr skóla en að verða af leikunum. Þótt honum væri gert ljóst að með því gæti hann fyrir- gert öllum möguleikum á frekara námi lét hann ekki segjast og sat við sinn keip. Síðan varð hann sér úti um ódýrt skipsfar frá New York, og eftir 16 sólarhringa sjóferð steig hann á land í Napólí. Þaðan fór hann svo með lest til Brindisi, síðan aftur með skipi til Korfu og kom loks til Aþenu réttum sólarhring áður en keppni skyldi hefjast. Lagði húfuna í sandinn Það vildi svo til að strax á fyrsta degi var eftirlætisgrein Connollys, þrístökkið, á dagskrá, og jafnframt var ljóst að í þeirri grein myndu fyrstu lokaúrslit liggja fyrir. Þegar röðin kom að Connolly að stökkva var lengsta stökk keppninnar liðlega tólf og hálfur metri. Hann gekk að stökkgryfjunni og lagði húfuna sína í sandinn hálfum fjórtánda metra frá plankanum, staðráðinn í að stökkva framfyrir húfuna. Og það gerði hann líka með glæsibrag. Er skemmst frá því að segja að Connolly vann þrí- stökkið með miklum yfirburðum, stökk 13,71 m, sem var 1,01 m lengra en næsti maður náði. Fyrstu gull- verðlaun leikanna voru hans. Daginn eftir varð hann svo 3. í langstökki með 6,11 m og loks varð hann annarr í hástökki með 1,65 m. James Conn- olly gat því haldið heim harla glaður, og það sem meira var: Skólayfirvöld- um í Harvard þótti það mikið til af- reka hans koma að þau tóku hann í fulla sátt og hann gat hafið nám að nýju. Silfur í París Næstu árin helgaði hann sig nám- inu og keppti lítið í íþróttum. En þegar nálgast tók næstu Ólympíu- leika, sem haldnir voru í París árið 1900, varð Connolly gripinn þeirri löngun að mæta þar til leiks og freista þess að verja titil sinn. Hann tók snarpan æfingakafla og hélt síð- an galvaskur til Parísar. En þótt hann stykki þar nokkru lengra en í Aþenu, eða 13,97 m, dugði það „að- eins til annars sætis. Honum tókst því ekki ætlunarverk sitt, en þó má segja að hann hafi fallið með sæmd. Connolly gerðist síðar mikilvirkur rithöfundur, og voru það einkum smásögur hans sem nutu vinsælda. Hann var sæmdur heiðursdoktors nafnbót við Harvard-háskóla árið 1949. Hinn 20. janúar 1957 andaðist James Connolly 91 árs að aldri. Chamonix 1924 Fyrstu Vetrarólympíuleikamir voru haldnir í franska bænum Cha- monix, sem er í rúmlega 1.000 m hæð, undir hlíðum Mont Blanc, og afar vinsæll til skíðaiðkana og fjalla- klifurs. Leikarnir stóðu yfir frá 24. janúar til 5. febrúar. Þátttakendur voru 294 frá 16 löndum. Keppt var í fimm greinum vetraríþrótta og kepptu konur aðeins í listhlaupi á skautum. - Fyrsta greinin sem úrslit fengust í var 500 m skautahlaup. Var inu Spalding í New York og hætti brátt allri íþróttakeppni. Þegar Bandaríkjamönnum var fal- in framkvæmd Vetrarólympíuleik- anna árið 1932 var þeim valinn stað- ur í Lake Placid. Haft er fyrir satt, að það sem einkum hafi ráðið staðar- valinu hafi verið sú staðreynd að þar var heimabær Charles Jewtraw, fyrsta ólympíumeistarans. Uppgjör Norðmanna Fyrsti skíðamaðurinn til að vinna gullverðlaun í Chamonix var hins vegar norski göngugarpurinn Thor- leif Haug. Hann var fæddur 1894 í Arkvisla, rétt hjá Drammen og átti þar heima alla tíð. Hann óx upp nán- ast með skíðin á fótunum og þótti snemma afar efnilegur. Árið 1918 komst hann í raðir þeirra allra fremstu er hann sigraði óvænt í 50 km göngunni á Holmenkollen-mót- inu, en þá göngu vann hann alls sex sinnum. Þá vann hann þrívegis Kon- ungsbikarinn fyrir sigur í norrænni tvíkeppni á Holmenkollen. Hann var því einna fræknastur margra fræk- inna kappa, sem Norðmenn sendu til leiks á fyrstu Vetrarólympíuleikun- um. Því var honum falið að fara fyrir norska hópnum við setningarathöfn- ina og bera nafnskilti Noregs. Fyrsta skíðagreinin var 50 km gang- an. Hennar var beðið með mikilli eft- irvæntingu. því þar myndu göngug- arpar Finnlands, Noregs og Svíþjóðar mætast í fyrsta sinn á hlutlausum vettvangi, utan Norður- landa. Göngubrautin í Chamonix þótti einkar vel lögð, bæði skemmti- leg og krefjandi. Veður var gott þennan dag og talsvert frost. Eftir því sem leið á gönguna og línur tóku að skýrast virtist Ijóst að þetta var dagur Norðmannanna. Óg brátt stefndi í algert einkauppgjör milh norsku fjórmenninganna. Thorleif Haug hélt sig meðal fyrstu manna allt frá byrjun, og þegar gangan var hálfnuð var hann orðinn fremstur. Hann jók síðan forskot sitt hægt og bítandi og lauk göngunni á 3 klst. 44:32 mín, tæpum tveimur mínútum á undan næsta manni. Og það sem meira var: Norðmennimir röðuðu sér í fjögur fyrstu sætin. Þessi dag- ur, 30. janúar 1924, hefur verið talinn einhver allra mesti sigurdagur norskra göngumanna fyrr og síðar. Haug lét ekki þar við sitja En Thorleif Haug lét ekki þar við sitja. Hann sigraði einnig örugglega í 18 km göngunni og norrænu tví- keppninni, auk þess sem hann hlaut bronsverðlaun í stökki. Norsku skíðamönnunum var ákaft fagnað við heimkomuna og þeir bornir á gull- stól um götur Óslóborgar. Eftir þennan vetur tók Haug að hægja ögn á sér og hætti að mestu þátttöku í skíðamótum. Hann dó óvænt og skyndilega árið 1934, aðeins fertug- ur að aldri. En Norðmenn gleymdu ekki Thorleif Haug, og tólf árum eft- ir andlát hans var honum reistur minnisvarði í Drammen. Sem dálitlum eftirmála má bæta því hér við, að árið 1974 var grúskari nokkur að blaða í skjölum frá leikun- um í Chamonix. Hann rakst þá fyrir tilviljun á dálitla reikningsskekkju í stigaútreikningi stökkkeppninnar, sem þó var nóg til þess að setja Thorleif Haug ranglega í þriðja sæt- ið í stað norskættaðs Bandaríkja- manns, Anders Haugen að nafni, sem úrskurðaður hafði verið í fjórða sæti. Úrslitaskránni í stökkinu var þá snarlega breytt til rétts vegar. En ekki nóg með það, heldur hélt dóttir Thorleifs Haug á fund Anders Hau- gen, sem enn var í fullu fjöri, og af- henti honum bronspeninginn sem honum hafði með réttu borið 50 ár- umfyrr. James Connolly varfyrsti Ólympíu- meistarinn {1527 ár er hann varð sig- urvegari í þrístökki á Ólympíuleikunum í Aþenu 1896. Síð- ar varð hann þekkt- ur rithöfundur. talið nokkuð víst að Finnar og Norð- menn myndu bítast um sigurlaunin. Hlaupið var í tólf riðlum og lengi vel leit út fyrir að Norðmaðurinn Oskar Olsen myndi standa uppi sem sigur- vegari, en hann hljóp á 44,2 sek. Þeg- ar komið var að næst seinasta riðlin- um hafði engum tekist að nálgast tíma Olsens, og voru Norðmennimir nánast farnir að fagna sigri. Þá komu fram á svellið tveir næstum óþekktir hlauparar, Gorman frá Kanada og Charles Jewtraw, 23 ára Bandaríkjamaður, búsettur í vetrar- íþróttabænum Lake Placid. Þetta var stór og stæðilegur piltur, tæp 90 kg að þyngd, og þótti ekki beinlínis hlaupalegur. En um leið og skotið reið af glenntu menn upp augun. Jewtraw þaut af stað með ógnar- hraða. Stfll hans var ekki sérlega áferðarfallegur, en þeim mun kröft- ugri og snaggaralegri. Tækni hans í beygjuhlaupinu var frábær og hann kom í mark langt á undan keppinaut sínum. Menn biðu í ofvæni eftir tím- anum. Hann reyndist vera 44 sek. sléttar, besti tíminn til þessa. Og þó að Norðmaðurinn Roald Larsen gerði sitt ýtrasta í seinasta riðlinum kom allt fyrir ekki. Við tíma Jewtraws varð ekki hróflað. Charles Jewtraw var fyrsti ólympíumeistari vetrarleikanna. Hann tók síðan einn- ig þátt í lengri hlaupum, en þá kom í Ijós að úthaldið var ekki í samræmi við spretthörkuna og sprengikra- ftinn. Hann hafnaði í 8. sæti í 1500 m hlaupinu og 13 sæti í 5.000 m hlaup- inu. Hætti þegar heim var komið Leikamir í Chamonix voru eina stórmótið sem Jewtraw tók þátt í á ferlinum, en hann keppti aldrei á heimsmeistaramótum. Fljótlega eft- ir heimkomuna tók hann við sölu- mannsstarfi hjá sportvörufyrirtæk-

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.