Morgunblaðið - 25.06.2000, Blaðsíða 12

12 B SUNNUDAGUR 25. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Vignir Slgurðsson er umsjónarmaöur Helðmerkur. Hér sltur hann í lundin-
um Undanfara sem var gróðursettur árið 1949.
Torgeirsstaðlr er eitt af kennileitum Heiðmerkur. Myndirnar afhúsinu eru teknar frá svipuðu sjónarhorni ogsést hve s
myndin var tekin árið 1975. Er breytingin dæmigerð fyrir þróun skógræktar á svæðinu öllu.
FERÐ okkar um Heið-
mörk hófst á hlaðinu á
Elliðavatni þar sem
Vignir Sigurðsson, um-
sjónarmaður Heið-
merkur, býr. Hann
byrjar á að sýna blaða-
manni gamla steinhúsið
á Elliðavatni þar sem Benedikt
Sveinsson, alþingismaður og yíir-
dómari í Landsyfirrétti, lét hlaða úr
tilhöggnu grjóti á árunum 1860-1862.
í þessu húsi er Einar Benediktsson
skáld fæddur og átti hann heima þar
til tíu ára aldurs. í húsinu er ætlunin
að koma upp fræðslustofu fyrir gesti
og gangandi en þar eiga þeir að hafa
aðgang að upplýsingum, kortum og
öðrum gögnum um svæðið.
Með því að gera þetta hús að
fræðslustofu er bæði verið að vemda
húsið sem hefur sérstakt bygginga-
sögulegt gildi og hafa af því not.
Við setjumst síðan upp í bflinn hjá
Vigni og ökum sem leið liggur upp
Heiðarveg en akvegir um Heiðmörk
eru um 35 kílómetrar innan svæðis-
ins. Flestir eru vegimir malarvegir
en gert er ráð fyrir að malbika vegar-
kaflann frá Suðurlandsvegi að brúnni
við Elliðavatn og endumýja þá brú.
Þá á að malbika Hlíðarveginn frá Víf-
ilsstaðavegi.
Vignir segir að ástæðan fyrir því að
notað verður malbik í stað klæðning-
ar er að vegimir era í nágrenni
vatnsbóla. Neysluvatn til Vatnsveitu
Reykjavfltur og Garðabæjar kemur
eins og kunnugt er af Heiðmerkur-
svæðinu. Umgengnisreglur í Heið-
mörk era því settar með hliðsjón af
vatnsvemdarsjónarmiðum og allar
framkvæmdir þar og umferð taka
miðafþeim.
Þeir sem leggja leið sína í Heið-
mörk era fljótir að átta sig á hve
þetta svæði hefur upp á mikla fjöl-
breytni að bjóða hvað varðar landslag
og gróður, sérstaklega eftir að allur
sá trjágróður hefur náð sér á strik
sem gróðursettur hefur verið. Víða
má sjá skjólgóðar lautir og vöxtulega
lundi sem gestir og gangandi geta
notið.
Vilja auka flölbreytni trjátegunda
innan svæðisins
Við stöðvum bflinn á svokölluðu
Borgarstjóraplani, á flöt sem er þar
austur af planinu fór fram formleg
vígsluhátið Heiðmerkur 25. júní fyrir
50 áram með því að Gunnar Thorodd-
sen borgarstjóri gróðursetti sitka-
greniplöntu á svokallaðri Vígsluflöt
að viðstöddu miklu fjölmenni. Er hún
nú hið vöxtulegasta tré.
Þar er líka að finna lund sem kall-
ast Undanfari en árið 1949 fóra
nokkrir starfsmenn Skógræktarinn-
ar upp í Heiðmörk. Þá voru engir
vegir komnir og reiddu þeir á hestum
plöntur og verkfæri. Voru þá gróð-
ursettar fimm þúsund trjáplöntur.
Vignir segir að fyrstu árin sem
Skógræktin starfaði í Heiðmörk hafi
ekki verið ljóst hvaða tegundir ættu
best við. „í fyrstu var leitað ráðgjaf-
ar, einkum til Noregs. Mest var þá
gróðursett af skógarfura, sitkagreni,
birki og rauðgreni. Fljótlega kom í
ljós að tegundir eins og skógarfura og
rauðgreni þrifust illa og var leitinni
eftir réttum tegundum haldið áfram
og má segja að henni sé ekki lokið
enn. Þær tegundir sem hafa vaxið
best í Heiðmörk era frá Alaska eins
og sitkagreni og stafafura og víða era
komnir vöxtulegir lundir og sum trén
að nálgast 15 m hæð,“ segir Vignir.
„Birki og ýmsar víðitegundir hafa
meira verið notaðar til uppgræðslu á
rýrara landi og gefist vel. En alls hafa
verið gróðursettar fimm milljónir
plantna í Heiðmörkinni frá upphafi.
í kjölfar friðunarinnar hefur annar
gróður einnig tekið miklum fram-
fbram eins og birki, víðir og allur
blómgróður.
Annars er stefnan í gróðursetn-
ingamálum Heiðmerkur sú að auka
fjölbreytnina í trjátegundum og nota
skjólið sem þegar hefur myndast til
að planta viðkvæmari tegundum af
tijám og rannum."
Stór hluti skógarins hefur verið
gróðursettur af unglingum
Þegar Heiðmörk var gerð að úti-
vistarsvæði var ákveðið að úthluta
skyldi svokölluðum landnemaspild-
um til félagasamtaka og áhugahópa
um skógrækt og landgræðslu. Þessi
landnemafélög leggja til vinnuna en
Skógræktarfélag Reykjavíkur, sem
hefur umsjón með framkvæmdum á
svæðinu í umboði Reykjavíkurborg-
ar, leggur til plöntur, verkfæri,
áburð, leiðsögn og ráðgjöf.
Vignir segir að strax á fyrstu ár-
unum hafi verið mikill áhugi á skóg-
rækt og fimmtíu reitum úthlutað.
„Hver reitur er um einn hektari. Eitt-
hvað dró úr áhuganum á áranum
1965-1980 en eftir það hefur félögum
fjölgað geysilega og era landnema-
spildumar nú orðnar 132. Þeir sem
geta sótt um að fá reiti úthlutaða
verða að hafa heimilisfang í Reykja-
vík eða vera landssamtök. I tengslum
við þetta sjálfboðastarf koma árlega
1000-1200 manns í Heiðmörk.
Annars hefur starfsemin í Heið-
mörk breyst veralega á síðastliðnum
áram. Hér áður fyrr var nánast ein-
göngu unnið við skógrækt og land-
græðslu en nú fer mesti tíminn í alls
konar þjónustu og umhirðu á svæð-
inu.“
Það kemur fram í frásögn Vignis
að stór hluti skógarins hefur verið
gróðursettur af unglingum.
Það var strax árið 1956 sem Vinnu-
skóli Reykjavíkur kom til starfa í
Heiðmörk. Fyrstu árin vora það 50-
100 unglingsstúlkur sem unnu að
gróðursetningunni. Síðustu 10 árin
hafa verið blandaðir hópar og fjöld-
inn hefur verið breytilegur eftir at-
vinnuástandi í borginni mest tæplega
500unglingar.
„Vinna ungmenna í Heiðmörk er
gott dæmi um það hverju er hægt að
áorka með unglingum því hér hafa
þau unnið þrekvirki,“ segir Vignir.
„Unglingamir hafa einnig lagt
göngustíga um Heiðmörk sem era yf-
ir 30 km að lengd og þeir vinna við
áburðargjöf, hreinsun eftir grisjun og
önnur störf sem falla til.“
Fræðslustígur og göngubrautir
fyrir skíðagöngufólk
Þegar ekið er eftir Heiðarveginum
má sjá göngustígana hlyklqast þaðan
og inn í skóginn. Vignir segir að þeg-